Το σώμα αποτελεί τον «εύκολο» και άμεσο αποδέκτη του άγχους, της ανησυχίας και των φοβιών. Γίνεται όμως «δύσκολος» αντίπαλος όταν αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών, η σωματοποίησή τους, δηλαδή, είναι μία κατάσταση πολλών ετών που το επιβαρύνει αδιάκοπα. Αφού αποκλείσουμε μέσω των κατάλληλων ιατρικών εξετάσεων την ύπαρξη οργανικής αιτιολογίας, τότε μπορούμε να θεωρήσουμε το σύμπτωμα ως αποτέλεσμα σωματοποίησης του άγχους. Η σωματοποίηση του άγχους έχει πολλές μορφές.
Για να γίνει, όμως, η διάγνωση της διαταραχής σωματοποίησης χρειάζεται:
- να υπάρχει πόνος σε τέσσερα τουλάχιστον σημεία ή λειτουργίες του σώματος
- να υπάρχει ιστορικό δύο τουλάχιστον γαστρεντερικών συμπτωμάτων εκτός του πόνου
- να υπάρχει τουλάχιστον ένα σύμπτωμα που να σχετίζεται με τη σεξουαλική ή αναπαραγωγική λειτουργικότητα (εκτός του πόνου)
- να υπάρχει τουλάχιστον ένα σύμπτωμα νευρολογικού τύπου.
Πολλοί θεραπευόμενοι αναφέρονται σε διαταραχές που σχετίζονται με ευερεθιστότητα του εντέρου, με διαταραχές στο ουροποιητικό σύστημα, με διαταραχές στον ύπνο, με δυσκολίες στη σεξουαλική λειτουργία. Αναφέρουν πόνους στο σώμα, νευρικής αιτιολογίας, που όμως τους δημιουργούν εμμένουσες σκέψεις ότι κάτι κακό συμβαίνει. Υπάρχει έντονη ενασχόληση με θέματα υγείας, που συνοδεύονται από τακτικές επισκέψεις στον ιατρό, αίσθημα απώλειας ελέγχου, άγχος θανάτου. Μπορεί να ανατρέχουν στο διαδίκτυο ως πηγή πληροφόρησης για τα αίτια των σωματικών τους συμπτωμάτων, κάτι που ενισχύει τα συμπτώματά τους αντί να τα καταλαγιάζει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το διαδίκτυο λειτουργεί ως ένας «κακός» σύμβουλος.
Παράλληλα με τα σωματικά συμπτώματα, η ύπαρξη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, άγχους και ανησυχίας οδηγεί το άτομο στην κοινωνική απομόνωση, στη δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις και στη δυσκολία επικοινωνίας στον εργασιακό χώρο. Το σύμπτωμα λειτουργεί αποφευκτικά. Το άτομο παραμένει στο σπίτι του. Αποφεύγει να βγει έξω. Έχει περιορισμένες ή ανύπαρκτες κοινωνικές επαφές και μπορεί να μην εργάζεται. Αποφεύγει να δουλέψει. Στη διαταραχή σωματοποίησης, τα σωματικά συμπτώματα παρουσιάζονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής, ανεξάρτητα από την ψυχολογική διάθεση.
Σε τι μπορεί να οφείλεται η υιοθέτηση σωματικών συμπτωμάτων για την αντιμετώπιση στρεσσογόνων καταστάσεων;
Η αλληλεπίδραση παραγόντων όπως η γενετική προδιάθεση, η αρνητική επίδραση των κοντινών προσώπων, η έκθεση του ατόμου σε τραυματικές εμπειρίες μπορεί να δημιουργήσουν δυσλειτουργικά νοητικά σχήματα και αρνητικές σκέψεις, με συνέπεια και τη σωματοποίηση του άγχους. Επίσης, παρατηρούνται στοιχεία όπως η εμμονή με την τάξη, η ανάγκη για έλεγχο και η τελειοθηρία, που βασίζονται σε μία αγχώδη και φοβισμένη προσωπικότητα. Παρατηρείται, επίσης, αντίσταση στην αλλαγή και στην τροποποίηση πιθανών δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορών, γι’ αυτό χρειάζεται χρόνος και υπομονή για να αλλάξει αυτό μέσω εξειδικευμένης βοήθειας.
Πώς μπορεί ένας θεραπευτής να βοηθήσει το άτομο που σωματοποιεί το άγχος του;
Η «θεραπευτική» οπτική είναι:
- συστημική, γιατί παρατηρούμε ότι τουλάχιστον ένα άτομο στο περιβάλλον που έχει μεγαλώσει αυτός ο άνθρωπος λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο
- χρειάζεται να αξιολογηθούν στοιχεία του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του, που θα δώσουν και τη βάση για αλλαγές
- καλό θα είναι να ενισχυθούν τα πιο λειτουργικά και προστατευτικά για τον εαυτό στοιχεία του ατόμου και τα συναισθήματα που του προκαλούν αυτά
- παράλληλα, χρησιμοποιούνται «συναισθηματικές», «βιωματικές» τεχνικές και τεχνικές που εστιάζουν στη «λογική» και στην «ορθότητα» των σκέψεων του ατόμου σε σχέση με τα συμπτώματά του
- καλό, επίσης, θα είναι ο θεραπευόμενος να γνωρίζει ότι μπορεί να έχει περιόδους «ύφεσης», αλλά και «έξαρσης» των συμπτωμάτων του, χωρίς όμως αυτά τα συμπτώματα να είναι αληθινά
Πάνω απ’ όλα, όμως, εστιάζουμε και ενισχύουμε τη φροντίδα εαυτού, ανακαλύπτοντας μαζί με τον θεραπευόμενό μας τι μπορεί να σημαίνει για εκείνον κάτι τέτοιο.
