Τέσσερα χρόνια μετά την πανδημία, ο κορωνοϊός και η λοίμωξη covid έχουν φύγει σχεδόν από την καθημερινότητά, λόγω των εμβολίων και των αντιικών φαρμάκων, όμως στην επιστημονική κοινότητα ο κορωνοϊός διατηρεί την ισχυρή του θέση.
Η επίδραση του κορωνοϊού στην υγεία του πληθυσμού βρίσκεται στο μικροσκόπιο των ειδικών και στην μεταπανδημική εποχή, πυροδοτώντας ερωτήματα, προβληματισμούς, ανησυχίες. Οι επιστήμονες μελετούν σταθερά την επιδημιολογική συσχέτιση του SARS-Cov-2 και της λοίμωξης covid με άλλα νοσήματα και διεξάγουν μελέτες για να επικυρώσουν τη συσχέτιση αυτή, αν και όπου εντοπιστεί.
Ο καρκίνος είναι ένα από τα νοσήματα που εξαρχής, από το ξέσπασμα της πανδημίας, απασχόλησε τους ειδικούς. Η γνώση για την επίδραση της covid στους ασθενείς με καρκίνο ήταν ένα ζητούμενο για αυτήν την εξαιρετικά ευάλωτη ομάδα πληθυσμού, άμεσα συνδεμένο με τη λήψη αποφάσεων και τη διαμόρφωση ιατρικών οδηγιών.
Πρόσφατο δημοσίευμα της αμερικανικής εφημερίδας Washington Post έφερε τη σχέση κορωνοϊού και καρκίνου στο προσκήνιο αλλά από άλλη οπτική γωνία: με αφετηρία μεμονωμένες παρατηρήσεις ογκολόγων τέθηκε ο προβληματισμός – και η υπόδειξη για περαιτέρω έρευνα – αν ο κορωνοϊός πυροδοτεί τον καρκίνο και μπορεί να ευθύνεται για την αύξηση των περιστατικών καρκίνου στις ΗΠΑ.
«Πράγματι σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα από την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, το 2024 είναι το πρώτο έτος κατά το οποίο οι ΗΠΑ αναμένουν περισσότερα από 2 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου, παρόλο που αναφέρονται χαμηλότερα συνολικά ποσοστά θανάτου συγκριτικά με το παρελθόν» λέει μιλώντας στο protothema.gr, η καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου.
Τέσσερα χρόνια μετά την πανδημία, ο κορωνοϊός και η λοίμωξη covid έχουν σχεδόν σβηστεί από την καθημερινότητά μας, χάρη στα εμβόλια και τα αντιικά φάρμακα, ωστόσο στην επιστημονική κοινότητα ο κορωνοϊός διατηρεί την ισχυρή του θέση.
Στο ερώτημα πού μπορεί να αποδοθεί αυτή η αύξηση, η καθηγήτρια είναι σαφής: «Όπως και στις υπόλοιπες Δυτικές χώρες, αυτή η τάση επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη γήρανση, ενώ υπάρχει αύξηση των διαγνώσεων για 6 από τους 10 πιο κοινούς καρκίνους: του μαστού, του προστάτη, του ενδομητρίου, του παγκρέατος, των νεφρών και του μελανώματος. Βασικές αιτιολογίες για τα αυξανόμενα περιστατικά καρκίνου είναι επίσης τα χρόνια καπνίσματος και το υπερβάλλον σωματικό βάρος».
Έχει παρατηρηθεί, ωστόσο, όπως αναφέρει, πως ορισμένοι τύποι καρκίνου δεν αυξάνονται στη συνολική συχνότητα εμφάνισης, αλλά αυξάνονται συγκεκριμένες υποομάδες τους, συγκεκριμένα ο καρκίνος παχέος εντέρου σε άτομα ηλικίας κάτω των 50 ετών, ο καρκίνος του ύπατος στις γυναίκες, οι καρκίνοι του στόματος που σχετίζονται με τον HPV και ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας σε γυναίκες ηλικίας 30 έως 44 ετών. «Για τις δύο τελευταίες μορφές καρκίνου μια βασική αιτία αύξησης μπορεί να είναι η έλλειψη προσυμπτωματικού ελέγχου ή εμβολιασμού για τον HPV. Η αιτία της αύξησης καρκίνου του παχέος εντέρου σε νεότερους ενήλικες παραμένει ανεξήγητη, αλλά πιθανότατα αντανακλά τις αλλαγές στον τρόπο ζωής που ξεκινούν από τις γενιές που γεννήθηκαν γύρω στο 1970. Άλλοι παράγοντες μπορεί να είναι η μόλυνση του περιβάλλοντος ή η γενετική και οικογενειακή προδιάθεση» λέει η κυρία Ψαλτοπούλου.
Ανάλογα στοιχεία δυστυχώς δεν είναι διαθέσιμα στη χώρα μας. «Καθώς στην Ελλάδα ακόμα δεν έχει τεθεί σε πλήρη εφαρμογή το Εθνικό Μητρώο Νεοπλασματικών Ασθενειών, στην εγχώρια επιστημονική κοινότητα μιλάμε μόνο με παρατηρήσεις και εκτιμήσεις, όχι με δεδομένα» επισημαίνει η πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), Διευθύντρια στην Α᾽ Ογκολογική Κλινική του Metropolitan Hospital, Επιστημονικά Υπεύθυνη του Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ», Ζένια Σαριδάκη.
Αυτό που σίγουρα μπορεί να κατατεθεί στη συζήτηση για τη συσχέτιση πανδημίας κορωνοϊού και καρκίνου, σύμφωνα με την κυρία Σαριδάκη, είναι πως «κατά τη διάρκεια της πανδημίας, χάθηκαν ή καθυστέρησαν προσυμπτωματικές εξετάσεις, εξετάσεις παρακολούθησης, θεραπείες ογκολογικών ασθενών, συνεδρίες ακτινοθεραπείας αλλά και ογκολογικά χειρουργεία. Χάθηκαν δηλαδή και νέες διαγνώσεις και υποτροπές, παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα, όπως αποτυπώθηκε από έρευνες της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου. Στο τέλος του 2020 και περισσότερο του 2021 είχαμε αυξημένες διαγνώσεις, πολλές φορές και σε πιο προχωρημένο στάδιο, καθώς και αυξημένους θανάτους λόγω της απομάκρυνσης από το σύστημα υγείας».
Επίσης, κατά την διάρκεια της πανδημίας είδαμε τις «καλές υγιεινές συνήθειες» πρωτογενούς πρόληψης όπως η σωστή διατροφή, η άσκηση, η διατήρηση ενός σωστού σωματικού βάρους, η διακοπή του καπνίσματος και του αλκοόλ, ο καλός ύπνος, ο εμβολιασμός, που κρατούν πολλές ασθένειες, μεταξύ των οποίων και τον καρκίνο, μακριά μας, να ατονούν.
Κατά την ίδια περίοδο, όμως, καταγράφεται και ένα θετικό εύρημα. Λόγω των απεικονιστικών εξετάσεων, συγκεκριμένα των αξονικών θώρακος, στις οποίες υποβάλλονταν οι ασθενείς μετά τη νόσηση με covid οι γιατροί μπόρεσαν να διαγνώσουν σε ιδιαίτερα πρώιμο στάδιο περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα. «Εντοπίστηκαν περιστατικά καρκίνου που δεν θα είχαν εντοπιστεί, αν δεν υπήρχε η οδηγία για επανέλεγχο των πνευμόνων και του αναπνευστικού συστήματος μετά τον κορωνοϊό» λέει η κυρία Σαριδάκη.
Το ενδεχόμενο οι ίδιοι οι βιολογικοί μηχανισμοί του SARS-CoV-2 να είχαν κάποιο ρόλο στην εμφάνιση καρκίνου, διατυπώνεται από μερίδα αμερικανών επιστημόνων. «Δεν υπάρχει καμία αποδεικτική αιτιολογία ούτε και ένδειξη σε επίπεδο έρευνας ότι ο καρκίνος συσχετίζεται με τη μόλυνση από τον κορωνοϊό ή τη λοίμωξη covid ή τον εμβολιασμό» λέει κατηγορηματικά η πρόεδρος της ΕΟΠΕ.
Ότι κάποιοι ιοί μπορούν να προκαλέσουν καρκινογένεση είναι κάτι που γνωρίζουμε οι επιστήμονες, συμπληρώνει η κυρία Σαριδάκη. «Γνωρίζουμε πως το 15-20% όλων των καρκίνων παγκοσμίως προέρχεται από μολυσματικούς παράγοντες όπως ο ιός HPV (προκαλεί πολλές μορφές καρκίνου με κύρια εκείνη του τραχήλου της μήτρας), ο ιός Epstein-Barr (συσχετίζεται με αιματολογικές νεοπλασίες) και ο ιός της ηπατίτιδας Β (μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του ήπατος). Οι κορωνοϊοί δεν παραμένουν στον οργανισμό όπως είναι το χαρακτηριστικό των προαναφερθέντων ιών, αλλά καθαίρονται, αποβάλλονται. Δεν υπάρχουν δεδομένα για να υποστηριχθεί οποιαδήποτε συσχέτιση του κορωνοϊού με καρκινογένεση» λέει η κυρία Σαριδάκη.
Οι επιστήμονες απορρίπτουν επίσης τις θεωρίες περί σύνδεσης των περιστατικών καρκίνου με τα εμβόλια. Μάλιστα, μελέτη της ΕΟΠΕ – που παρουσιάστηκε αρχές Ιουνίου στο ετήσιο διεθνές συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO)-, έδειξε ότι τα εμβόλια και το αντιικό φάρμακο Paxlovid μόνο θετικό αποτύπωμα είχαν στην αντιμετώπιση της λοίμωξης covid Ελλήνων ογκολογικών ασθενών.
