Συνέντευξη στον Μάνο Χατζηγιάννη
«Η σωστή ενεργειακή πολιτική πρέπει να βασίζεται σε ένα συνδυασμό 5 πραγμάτων» αναφέρει μεταξύ άλλων στην αποκλειστική του συνέντευξη στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ ο κ. Φωκίων Εγκολφόπουλος, Καθηγητής στην σχολή Αεροναυπηγικής και Μηχανολογίας στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια.
Η ερευνητική ομάδα του καθηγητή Εγκολφόπουλου ασχολείται ενεργά με την έρευνα των θεμελιωδών φυσικών και χημικών διεργασιών, που ελέγχουν τα φαινόμενα που συναντώνται σε αντιδρώσες ροές υψηλής ενέργειας ενεργοποίησης. Επί προεδρίας Ομπάμα υπήρξε μέλος ομάδας που διεκπεραίωσε μία πενταετή μελέτη για το Υπουργείο Ενεργείας των ΗΠΑ.
Ο καθηγητής εξηγεί στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ τι σημαίνει η εκτίμηση πως "το 1% της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας θα επιτευχθεί με πυρηνική σύντηξη (fusion) στην καλύτερη περίπτωση το 2050 και πιο ρεαλιστικά το 2075".
Σχετικά με τον East Med υποστηρίζει πως "εάν έχει την δυνατότητα να συνδεθεί με αγωγούς που φτάνουν έως την Σαουδική Αραβία, τότε θα είναι βιώσιμος γιατί θα μπορεί να μεταφέρει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου και μαζί με αυτό υδρογόνο".
Χαρακτηρίζει την νέα δομή Τερματικού Σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου LNG στην Αλεξανδρούπολη ως "εξαιρετικό πρώτο βήμα προς την απεξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία και την ενίσχυση της θέσης της Ελλάδας".
Σχολιάζει τις νέες συμφωνίες της ΕΕ με Ισραήλ, Αίγυπτο και Αζερμπαϊτζάν, τονίζει πως "η αιολική ενέργεια μπορεί να καλύψει περίπου 25 φορές τις ανάγκες του πλανήτη και η ηλιακή περίπου 6000 φορές", ενώ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου πως "έχουμε 10 με 20 χρόνια και ίσως και πολύ λιγότερο για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή".
Μιλάει επίσης για τα "δυνατά μυαλά" που έχει η χώρα μας και προειδοποιεί: "η Ελλάδα όχι μόνο κινδυνεύει να χάσει πιο πολλά «δυνατά μυαλά» αλλά επίσης να μην καταφέρει να ελκύσει διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού πίσω στην χώρα ώστε να επέλθουν αλλαγές".
Δίνει την δέουσα συνταγή για την σωστή ενεργειακή πολιτική και τέλος μιλάει για το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη :
-Κύριε καθηγητά, αρχικά θα ήθελα να μου αναλύσετε μια πρόσφατη τοποθέτησή σας αναφορικά με το υδρογόνο, το οποίο επανέρχεται πολλάκις στην επικαιρότητα όταν τίθεται το θέμα της ενεργειακής κρίσης και τέθηκε εκ νέου και με την παρουσία του πρίγκιπα της Σαουδικής Αραβίας στην χώρα μας. Ισχύει ότι είστε απογοητευμένος από την εκτίμηση που δόθηκε περί 1% της παραγωγής το 2075;
Σε πρόσφατη τοποθέτησή μου, το 1% δεν είχε να κάνει με το υδρογόνο αλλά με τις εκτιμήσεις του Υπουργείου Ενεργείας των Ηνωμένων Πολιτειών ότι το 1% της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας θα επιτευχθεί με πυρηνική σύντηξη (fusion) στην καλύτερη περίπτωση το 2050 και πιο ρεαλιστικά το 2075. Η σύντηξη είναι η μεγάλη ελπίδα που έχουμε για παραγωγή ενεργείας από ισότοπα του υδρογόνου (που εύκολα παράγεται από το νερό) και δεν επηρεάζει το περιβάλλον. Προφανώς, αυτά δεν είναι ευχάριστα νέα.
Όσον αφορά το υδρογόνο, είναι καύσιμο που δεν παράγει διοξείδιο το άνθρακα αλλά τα θέματα παραγωγής, μεταφοράς, αποθήκευσης, και χρήσης του δεν έχουν ακόμα επιλυθεί αλλά αυτό εκτιμάται ότι θα επιλυθεί σε μεγάλο βαθμό μέσα στα επόμενα 5-10 χρόνια. Εάν η παραγωγή του επιτευχθεί χωρίς επιπτώσεις στο περιβάλλον, το υδρογόνο θα είναι μία από τις βιώσιμες λύσεις όσον αφορά το ενεργειακό και την κλιματική αλλαγή.
-Ο πόλεμος στην Ουκρανία ενέτεινε την προσπάθεια της Δύσης και περισσότερο της Ευρώπης για εναλλακτικές διόδους αναφορικά με την προμήθεια ενεργειακού πλούτου. Πως κρίνετε πλέον την βιωσιμότητα, αλλά και την επάρκεια του «δικού μας» πρότζεκτ , του περιβόητου αγωγού East Med, ο οποίος είχε συναντήσει και τις αντιρρήσεις της αμερικανικής πλευράς στις αρχές του χρόνου;
Θέματα όπως ένα έργο το επιπέδου του East-Med είναι σίγουρο ότι εξαρτώνται από πολλές συνιστώσες συμπεριλαμβανομένων πολιτικών και γεωπολιτικών.
Μεγάλα έργα απαιτούν χρηματοδότηση. Η πρώτη ερώτηση που θα κάνει ένας επενδυτής είναι το κατά πόσον και πότε θα γίνει η απόσβεση του αρχικού κεφαλαίου και τώρα ερχόμαστε στα μαθηματικά. Το θέμα λοιπόν είναι εάν ο East-Med έχει αρκετή παροχή φυσικού αερίου ώστε να είναι οικονομικά βιώσιμος. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τις λεπτομέρειες των αποθεμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αλλά εάν ο East-Med θα έχει την δυνατότητα να συνδεθεί με αγωγούς που φτάνουνε έως την Σαουδική Αραβία, τότε πιστεύω ότι ο East-Med θα είναι βιώσιμος γιατί θα μπορεί να μεταφέρει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου και μαζί με αυτό υδρογόνο. Είναι γνωστό ότι η Σαουδική Αραβία έχει μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου όπως επίσης και υδρογόνο που είναι υποπροϊόν των πετροχημικών διεργασιών. Το υδρογόνο μπορεί να μεταφερθεί μέσω αγωγών φυσικού αερίου σε ποσοστά μέχρι περίπου 15%, αλλά αυτό μπορεί να αυξηθεί εάν αναπτυχθούν καινούρια υλικά για τους αγωγούς.
Το East-Med λοιπόν μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο και στην ανάπτυξη της παραγωγής υδρογόνου στην περιοχή.
-Τι μπορεί να αποφέρει επίσης στην χώρα μας σε ενεργειακό επίπεδο, αλλά και στην ΕΕ, η νέα δομή Τερματικού Σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου LNG στην Αλεξανδρούπολη;
Είναι αδύνατον να δω κάτι αρνητικό στην νέα δομή Τερματικού Σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου LNG στην Αλεξανδρούπολη. Είναι ένα έργο με μεγάλες θετικές επιπτώσεις τόσο για την παροχή ενέργειας στην νοτιοανατολική Ευρώπη, όσο και για την οικονομία και στρατηγική σημασία της Ελλάδας.
Είναι ένα εξαιρετικό πρώτο βήμα προς την απεξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία και την ενίσχυση της θέσης της Ελλάδας. Κάτι βέβαια που θα έπρεπε να είχε γίνει από καιρό. Γιατί δεν έγινε, μπορώ να υποθέσω αλλά δεν επιθυμώ να εκφράσω προσωπικές απόψεις σε θέματα (όπως τα πολιτικά) που έχω επιφανειακές γνώσεις.
-Στο ίδιο πλαίσιο πως κρίνετε τις νέες συμφωνίες της ΕΕ με Ισραήλ, Αίγυπτο και Αζερμπαϊτζάν με σκοπό την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο; Μπορούν να αποτελέσουν επαρκείς λύσεις έναντι του ρωσικού αερίου και να υποκαταστήσουν μεγάλα έργα όπως πχ ο Nord Stream 2;
Τις θεωρώ απόλυτα σωστές ώστε η ΕΕ να εξασφαλίσει ενεργειακή ασφάλεια και να προστατεύσει την οικονομία της η οποία φαίνεται ότι θα υποστεί μία κάμψη για 1 με 2 χρόνια αλλά αυτό δεν αποτελεί την μεγάλη εικόνα. Δεν πρέπει να βγάζουμε γρήγορα συμπεράσματα κάτω από την επιρροή τρεχόντων γεγονότων.
Πολλοί πιστεύουν ότι η Ευρώπη χάνει, ότι η Ρωσία κερδίζει, κλπ., με τα στοιχεία των τελευταίων 5 μηνών. Με βάση όσα γνωρίζω, είναι η γνώμη μου ότι η Ευρώπη θα έχει εξαιρετικά ανοδική πορεία σε 2 με 4 χρόνια και ότι η Ρωσία θα υποστεί μεγάλες ζημιές εάν λάβουμε υπόψιν επίσης ότι η Ρωσική κοινωνία είναι ανοιχτή και με πλήρη πρόσβαση στα «αγαθά» της Δύσης. Εάν αυτά τα αγαθά περιοριστούν η κοπούν, κοινωνικές αναταραχές μπορεί να διαδραματίσουνε μεγάλο ρόλο στην Ρωσία.
Ένας ίσως δύσκολος χειμώνας στη Ευρώπη και μία πρόσκαιρη ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας δεν είναι αρκετά για να εμποδίσουν την επίτευξη της μεγάλης εικόνας. Η απεξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσική ενέργεια θα είναι σταδιακή, αλλά όταν ολοκληρωθεί πιστεύω ότι θα είναι επώδυνη για τον Ρωσικό λαό. Η Κίνα δεν φαίνεται να είναι ο ιδανικός εταίρος σε θέματα οικονομικά και γεωπολιτικά.
-Πού πιστεύετε εσείς πως βρίσκεται το μέλλον της ενεργειακής επάρκειας αν μπορεί να υπάρξει πότε κάτι τέτοιο; Η χώρα μας έχει επενδύσει αρκετά στα δύο στοιχεία που μας χαρακτηρίζουν; Τον αέρα και τον ήλιο;
Στη βάση τους είναι εξαιρετικά θετικές κατευθύνσεις. Η αιολική ενέργεια μπορεί να καλύψει περίπου 25 φορές τις ανάγκες του πλανήτη και η ηλιακή περίπου 6000 φορές! Το πρόβλημα είναι ότι με βάση τους νόμους της φυσικής, το να συλλέξουμε αυτές τίς άφθονες μορφές ενεργείας απαιτεί υποδομές που είναι εξαιρετικά πολύπλοκες και σε πολλές περιπτώσεις οικονομικά και τεχνολογικά μη βιώσιμες. Αυτό θα αλλάξει αλλά το θέμα είναι πότε. Έχουμε 10 με 20 χρόνια και ίσως και πολύ λιγότερο για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή.
Η αύξηση της παραγωγής ενέργειας μεταξύ 2020 και 2050 θα είναι συντηρητικά 40%. Τι θα γίνει εάν η συμβολή τής αιολικής και ηλιακής ενέργειας δεν είναι τόση ώστε να καλύψει αυτές τις ανάγκες; Θα αναγκαστούμε να καίμε άνθρακα που είναι επίσης άφθονος και καίγεται αυτήν την στιγμή σε χώρες της ΕΕ, και φυσικά στην Κίνα; Αυτό θα είναι καταστροφή για το περιβάλλον.
Η Ελλάδα και φυσικά όλες οι χώρες πρέπει να έχουν και παράλληλες προσεγγίσεις με τις λεγόμενες «λύσεις γέφυρα» όπως για παράδειγμα είναι το φυσικό αέριο που είναι περιβαλλοντικά ήπιο ορυκτό καύσιμο και μείγματα του με υδρογόνο εάν είναι διαθέσιμο. Το φυσικό αέριο παράγει περίπου 55% λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα ανά μονάδα ενέργειας σε σχέση με υγρά καύσιμα και με μείγματα του με υδρογόνο μπορεί η μείωση να φτάσει το 60 με 70%. Αγνοώντας αυτά τα δεδομένα μπορεί να έχει μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία, το περιβάλλον, και την οικονομία.
-Πριν πολλά χρόνια είχε ειπωθεί πως οι Έλληνες «θα γίνουν τα γκαρσόνια της Ευρώπης». Έχουν μέλλον στην χώρα μας τα «δυνατά μυαλά»; Μπορεί ένα Ελληνόπουλο να κάνει όνειρα για παράδειγμα για μια σχολή αεροδιαστημικής και μηχανολογίας, όπως αυτή που είστε εσείς καθηγητής;
Καταρχάς, αρνούμαι κατηγορηματικά να δεχθώ τον χαρακτηρισμό «γκαρσόνια την Ευρώπης» για τον οποιοδήποτε Έλληνα γιατί λέγεται με ξεκάθαρο αρνητικό πρόσημο και έχει σαν σκοπό να υποβαθμίσει τον Ελληνικό λαό. Και εάν δεχθούμε ότι ο τουρισμός είναι μία από τις βαριές βιομηχανίες της χώρας, ο πρέπον χαρακτηρισμός είναι «τουριστικές επιχειρήσεις/επαγγέλματα» ή στα Αγγλικά «hospitality services» και έτσι αναφέρεται κάποιος που εργάζεται σε αυτόν τον τομέα στις προηγμένες κοινωνίες.
Δυνατά μυαλά υπάρχουν σε όλες τις χώρες και φυσικά η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Η «πλήρης» αξιοποίηση όμως αυτών των μυαλών στην Ελλάδα δεν ήτανε ποτέ εφικτή και δεν φαίνεται αυτό να καλυτερεύει. Οι λόγοι είναι πολλοί και πολύπλοκοι, όπως για παράδειγμα η οικονομία, η πολιτική, η νοοτροπία, το κατεστημένο στους χώρους ακαδημίας, επιστήμης και τεχνολογίας, και πάνω από όλα η χρηματοδότηση η οποία χρειάζεται για να υπάρχουν υποδομές. Χωρίς υποδομές τίποτα δεν μπορεί να προχωρήσει στους επιστημονικούς και τεχνολογικούς τομείς, και άλλου είδους απόψεις και πρωτοβουλίες πού διαβάζουμε στα μέσα ενημερώσεως είναι κατά την γνώμη μου απλά «ακαδημαϊκές».
Σαν αποτέλεσμα, η Ελλάδα όχι μόνο κινδυνεύει να χάσει πιο πολλά «δυνατά μυαλά» αλλά επίσης να μην καταφέρει να ελκύσει διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού πίσω στην χώρα ώστε να επέλθουν αλλαγές. Επειδή έχω λάβει και λαμβάνω μέρος σε επιτροπές αξιολόγησης και πιστοποίησης Ελληνικών πανεπιστημίων όπως επίσης και εκλογής καθηγητών, τα προαναφερόμενα τα έχω διαπιστώσει και τα διαπιστώνω από τα δεδομένα στα οποία έχω πρόσβαση.
-Ως μέλος ομάδας που διεκπεραίωσε προ ετών μία πενταετή μελέτη για το Υπουργείο Ενεργείας των ΗΠΑ ποιες πιστεύετε πως πρέπει να είναι οι προτεραιότητες για τον σχεδιασμό ενεργειακής πολιτικής στο χώρο το ανανεώσιμων καυσίμων;
‘Όπως προανέφερα, το συμπέρασμα είναι ότι η προσέγγιση πρέπει να έχει πάνω από μία συνιστώσες. Μόνο τα ανανεώσιμα καύσιμα δεν αρκούνε τουλάχιστον για τα επόμενα 5-10 χρόνια.
Η σωστή ενεργειακή πολιτική πρέπει να βασίζεται σε ένα συνδυασμό από τα εξής: (1) Αιολική και ηλιακή ενέργεια, (2) Ανανεώσιμα καύσιμα, (3) Φυσικό αέριο, (4) Υδρογόνο, και (5) Πυρηνική ενέργεια που βασίζεται προς το παρόν στην λεγόμενη «πυρηνική σχάση».
Τα ποσοστά συμμετοχής σε αυτό το «κοκτέιλ» της κάθε μορφής ενεργείας θα εξαρτώνται από τις υποδομές της κάθε χώρας. Η χρήση του κάρβουνου (άνθρακα) θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί ή να εξαλειφθεί, φυσικά στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό. Κατά την γνώμη μου η προσέγγιση των μηδενικών εκπομπών του άνθρακα μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα σε χρονικές κλίμακες σχετιζόμενες με την κλιματική αλλαγή. Αντίθετα, η προσέγγιση των σημαντικών μειώσεων των εκπομπών του άνθρακα έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να επιτύχει με βάση τον ρεαλισμό.
-Πρόσφατα μπήκε στην ζωή και εμάς των «κοινών θνητών» το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb και μας εντυπωσίασε. Τι μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον από το αχανές διάστημα; Μήπως έναν…διαστημικό «πόλεμο των άστρων» με δεδομένο των αγώνα δρόμου μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων;
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η ερώτησή σας, και δεν είμαι σίγουρος εάν μπορώ να προβλέψω το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το κάθε τεχνολογικό επίτευγμα όπως είναι το τηλεσκόπιο James Webb. Ο σκοπός του είναι να ανιχνεύσει τα αρχικά στάδια του σύμπαντος και ήδη έχουμε δει μοναδικές εικόνες.
Το εάν αυτές οι δυνατότητες θα χρησιμοποιηθούν για αμυντικούς σκοπούς δεν μπορώ να το πω αλλά και δεν μπορώ να το αποκλείσω. Ας λάβουμε υπόψιν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ιδρύσανε το 2019 ένα νέο υπηρεσιακό κλάδο ενόπλων δυνάμεων, το λεγόμενο Space Force.
