Την ενεργειακή κρίση, το μέλλον (ή όχι) του EastMed, το Ισραήλ, τα μέτρα της κυβέρνησης για την ενεργειακή επάρκεια και την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου σχολιάζει αποκλειστικά στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ ο Τσαρλς Έλληνας, πρώην επικεφαλής του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ειδικός σε θέματα υδρογονανθράκων.
Για το ζήτημα του αγωγού EastMed, o κ. Έλληνας επισημαίνει πως η πολιτική της ΕΕ για τη ραγδαία μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, αποθαρρύνει τις διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από το να επενδύουν σε μακροχρόνια έργα όπως είναι ο EastMed.
Όσον αφορά την προσοχή που έχει επικεντρώσει το Ισραήλ για τις ενεργειακές του δυνατότητες, ο κ. Έλληνας αμφιβάλλει αν το Τελ Αβίβ θα καταφέρει να προσελκύσει το ενδιαφέρον των διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών και τονίζει πως αν η ΕΕ δεν αλλάξει στρατηγική θα χάσει το τρένο για εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Σχολιάζοντας τα μέτρα της κυβέρνησης για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, είπε πως αυτά είναι επαρκή, ωστόσο, εκτιμά πως τα προβλήματα και οι υψηλές τιμές θα συνεχίσουν τουλάχιστον μέχρι το 2025.
Για τις εξελίξεις στην Κύπρο και τις τουρκικές παραβιάσεις και απειλές, οι επενδυτές βλέπουν την ανάπτυξη των Κυπριακών κοιτασμάτων φυσικού αερίου να υπόκεινται σε γεωπολιτικό κίνδυνο λόγω του ανεπίλυτου Κυπριακού προβλήματος, ενώ με αντίστοιχο τρόπο ερμηνεύεται και η πρόσφατη αποχώρηση των ξένων εταιρειών από τη γεώτρηση της Κρήτης.
Καταλήγοντας, ο ειδικός σε ζητήματα υδρογονανθράκων, εξήγησε πως στο βαθύ μέλλον η παγκόσμια ενέργεια θα στηρίζεται κυρίως στην ηλεκτρική ενέργεια και όχι στα ορυκτά καύσιμα, με αποτέλεσμα η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου να παίρνει θετικό πρόσημο.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη:
- κ. Έλληνα με την ενεργειακή αναταραχή που προκύπτει από τον πόλεμο στην Ουκρανία, πιστεύετε πως ο EastMed μπορεί να αναβιώσει; Ποιες είναι οι επικρατέστερες εναλλακτικές;
Είναι πολύ δύσκολο. Η ΕΕ μας λέει συνεχώς ότι ο στόχος της, εκτός από την απαλλαγή από το Ρωσικό φυσικό αέριο, είναι η ραγδαία μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές και απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα. Ειδικά στοχεύει στην μείωση χρήσης φυσικού αερίου κατά 30% μέχρι το 2030 και σχεδόν απαλλαγή μέχρι το 2050. Αυτό αποθαρρύνει τις διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από το να επενδύουν σε μακροχρόνια έργα όπως είναι ο EastMed, που χρειάζεται 20+ χρόνια λειτουργίας για να αποδώσει τα αναμενόμενα κέρδη.
- Βλέπουμε το Ισραήλ, έναν στρατηγικό σύμμαχο της Ελλάδας και της Κύπρου να αναδεικνύεται δυνητικά σε ενεργειακό κόμβο για την Ευρώπη, προχωρώντας και σε 4η έρευνα στην ΑΟΖ του παρά το προγενέστερο πλάνο της υπουργού Ενέργειας για στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ποιες είναι οι ευκαιρίες για την Ευρώπη, αλλά και ειδικότερα για Ελλάδα και Κύπρο;
Ο ενεργειακός κόμβος της Ανατολικής Μεσογείου για φυσικό αέριο προς την Ευρώπη είναι η Αίγυπτος. Από εκεί γίνονται οι εξαγωγές LNG στην Ευρώπη. Μπορεί το Ισραήλ να προχωρήσει με 4ο γύρο αδειοδοτήσεων, αλλά, έστω και αν καταφέρει να προσελκύσει το ενδιαφέρον των διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών, που αμφιβάλλω, αν η ΕΕ δεν αλλάξει στρατηγική θα χάσει το τρένο για εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη για τους λόγους που ανάφερα πιο πάνω. Παρόμοιες προκλήσεις ισχύουν και για Κύπρο και Ελλάδα.
- Είναι επαρκή τα μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης για την ενεργειακή ασφάλεια στη χώρα; Είναι εφικτή η απεξάρτηση από τις ρωσικές πηγές ενέργειας; Πώς πιστεύετε θα εξελιχθεί η ενεργειακή κρίση βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα;
Πιστεύω ότι είναι. Με τις νέες εγκαταστάσεις εισαγωγής και απο-υγροποίησης LNG, τον αγωγό TAP, αύξηση ΑΠΕ και επιστροφή στον λιγνίτη/ντίζελ, θα ανταπεξέλθει. Άλλωστε, παρόλο που η Ελλάδα το 2021 εισήγαγε περίπου 40% του φυσικού αερίου που καταναλώνει από την Ρωσία, φέτος ήδη μειώθηκε αρκετά, και οι ποσότητες είναι αναλόγως χαμηλές, σε σύγκριση με δυνατότητα παροχής από εναλλακτικές πηγές, κάπου 3 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο. Με το πετρέλαιο η απεξάρτηση είναι αναλόγως πιο εύκολη, λόγω του ότι η διακίνηση του είναι πιο ευέλικτη, κυρίως με πλοία, και υπάρχει ρευστότητα στις διεθνείς αγορές να καλύψουν τις αναλόγως μικρές ποσότητες που θα χρειάζεται η Ελλάδα.
Τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα η ενεργειακή κρίση παγκόσμια, αλλά ιδιαίτερα στην Ευρώπη, θα επιδεινωθεί. Μετά από χρόνια υπο-επενδύσεων, λόγω πίεσης στις διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες από την κλιματική αλλαγή, οι παγκόσμιες προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι περιορισμένες. Ο πόλεμος στην Ουκρανία το έκανε ακόμα πιο δύσκολο. Αυτό σημαίνει ότι εάν αποσυρθούν σημαντικές ποσότητες ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου από την αγορά, ως αποτέλεσμα των κυρώσεων της ΕΕ και των ΗΠΑ, ο ανταγωνισμός για την εξασφάλιση μεριδίου της μειωμένης αγοράς θα είναι έντονος, οδηγώντας σε υψηλές τιμές για τουλάχιστον λίγα χρόνια, κάτι που ήδη βιώνουμε.
Μακροπρόθεσμα θα υπάρξει μια αναπροσαρμογή, αλλά θα πάρει καιρό, ιδιαίτερα αν η μετάβαση προς ΑΠΕ δεν είναι τόσο ομαλή ως αναμένεται. Τα προβλήματα και οι υψηλές τιμές θα συνεχίσουν τουλάχιστον μέχρι το 2025.
- Στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και νοτίως και ανατολικά της Κρήτης εκτιμάται πως υπάρχουν μεγάλες ποσότητες υδρογονανθράκων. Το βασικό εμπόδιο εκμετάλλευσής τους φαίνεται να είναι η Τουρκία. Ποιες είναι οι απαραίτητες ενέργειες για να προχωρήσουν οι διαδικασίες; Πως ερμηνεύετε την πρόσφατη αποχώρηση ξένων εταιρειών από την γεώτρηση της Κρήτης;
Ναι οι συνεχείς απειλές της Τουρκίας είναι ένα σημαντικό πρόβλημα, ιδιαίτερα για την Κύπρο. Οι επενδυτές βλέπουν την ανάπτυξη των Κυπριακών κοιτασμάτων φυσικού αερίου να υπόκεινται σε γεωπολιτικό κίνδυνο λόγω του ανεπίλυτου Κυπριακού προβλήματος. Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι. Πρώτα, είναι τα ανάμεικτα μηνύματα από τις ΗΠΑ και την ΕΕ πού αποθαρρύνουν μακροχρόνιες επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα.
Συνεχίζουν να προκαλούν σύγχυση. Ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται και οι αυξανόμενες κυρώσεις στη Ρωσία επηρεάζουν τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου της – αφαιρώντας όλο και περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο από την παγκόσμια αγορά – το μήνυμα προς τις εταιρείες είναι: κάντε ό,τι είναι δυνατόν για να αυξήσετε τις προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου – αλλά όχι πέραν του 2030 λόγω φόβου κλειδώματος νέων εγκαταστάσεων μακροπρόθεσμα. Ως αποτέλεσμα, η ΕΕ και ΗΠΑ δεν ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε νέες υποδομές εκτός εάν είναι συμβατές με τα σχέδια τους για την κλιματική αλλαγή.
Επίσης, κάτω από την πίεση ακτιβιστών, μετόχων, χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, κυβερνήσεων, ακόμη και των δικαστηρίων, τα τελευταία χρόνια οι διεθνείς εταιρείες πετρελαίου έχουν επιβραδύνει τις επενδύσεις ανάντη. Μειώθηκαν δραματικά μετά την κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου στα τέλη του 2014 και ξανά το 2020 ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Οι επενδύσεις ανάντη είναι πλέον περίπου στα μισά των επιπέδων του 2014. Έτσι αυτές οι εταιρείες δίνουν προτεραιότητα σε επενδύσεις όπου οι έρευνες και παραγωγή είναι εύκολες, τα κοιτάσματα μεγάλα και με εύκολη πρόσβαση στις αγορές, υπάρχουν υποδομές και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι είναι χαμηλοί.
- Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Αιγύπτου;
Ηλεκτρικές διασυνδέσεις μεταξύ χωρών προσθέτουν ευελιξία στην παραγωγή, διανομή και χρήση ηλεκτρικής ενέργειας από τις, προς το παρόν, διαλείπουσες ΑΠΕ. Έτσι συμβάλλουν στην ευρύτερη χρήση των ΑΠΕ, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.
Είναι επίσης συμβατές με τις νέες στρατηγικές της ΕΕ για την επιτάχυνση της υιοθέτηση ΑΠΕ, όπως την νέα στρατηγική REPoweR και Fit-for-55, και έτσι μπορούν να επωφεληθούν από τα νέα επενδυτικά κονδύλια της ΕΕ. Να μην ξεχνάμε επίσης ότι στο βαθύ μέλλον η παγκόσμια ενέργεια θα στηρίζεται κυρίως στην ηλεκτρική ενέργεια και όχι στα ορυκτά καύσιμα.
