Ο υδραυλικός τηλέγραφος, που επινοήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ., ήταν ένα πρωτοποριακό σύστημα επικοινωνίας μεγάλων αποστάσεων.
Αυτό το πρωτότυπο τηλεπικοινωνιακό μέσο, θεωρείται το πρώτο στον κόσμο και σχεδιάστηκε από τον Αινεία τον Τακτικό για στρατιωτικούς σκοπούς, προκειμένου να μεταδίδει γρήγορα προσυμφωνημένα μηνύματα μέσα στην αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ο τρόπος λειτουργίας του περιγράφεται στο έργο του Αινεία για την πολιορκία, Πολιορκητικά, το οποίο διασώθηκε από τον ιστορικό Πολύβιο. Τα μηνύματα ήταν σύντομα και ξεκάθαρα, όπως «Εχθρός σε κοντινή απόσταση», «Επίθεση ιππικού», «Χρειαζόμαστε σιτάρι», «Δράση πεζικού», κ.λπ.
Κατά τους πολέμους, οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τον υδραυλικό τηλέγραφο από διάφορες τοποθεσίες, επιλέγοντας υψώματα με στρατηγική θέση για την τοποθέτηση των σημάτων. Το σύστημα περιλάμβανε δύο κυλινδρικά δοχεία, γεμάτα με νερό, τα οποία τοποθετούνταν σε δύο ξεχωριστά σημεία.
Κάθε δοχείο είχε στο κέντρο του έναν πλωτήρα που έφερε μια ράβδο, στην οποία ήταν γραμμένα συγκεκριμένα μηνύματα. Όταν ο χειριστής ήθελε να στείλει ένα μήνυμα, σήκωνε έναν πυρσό. Ο παραλήπτης έβλεπε το σήμα και ανυψωνόταν και εκείνος έναν πυρσό για επιβεβαίωση. Στη συνέχεια, άνοιγαν ταυτόχρονα τις βαλβίδες και η στάθμη του νερού στα δοχεία άρχιζε να κατεβαίνει, μέχρις ότου η ράβδος εμφανίσει το επιθυμητό μήνυμα.
Μόλις το μήνυμα ήταν ορατό, ο αποστολέας σήκωνε ξανά τον πυρσό, και ο παραλήπτης έκλεινε την βαλβίδα, διακόπτοντας τη ροή του νερού. Η ταυτόχρονη λειτουργία των χειριστών ήταν κρίσιμη για την ακρίβεια του μηνύματος, καθώς οποιοδήποτε σφάλμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε λανθασμένη πληροφορία σε κρίσιμες στιγμές, όπως κατά τη διάρκεια της μάχης.
Ο Πολύβιος, τον 2ο αιώνα π.Χ., έγραψε για την τεχνολογία αυτή και ανέφερε πως παρότι φαινόταν απλή, ήταν ένα σημαντικό επίτευγμα στην επικοινωνία, αφού μπορούσε να στείλει συγκεκριμένα μηνύματα σε μακρινές αποστάσεις χωρίς να παρεμβληθεί ο εχθρός. Το σύστημα ήταν τόσο ασφαλές, που ο εχθρός έβλεπε μόνο τις λάμψεις των πυρσών, χωρίς να μπορεί να υποκλέψει το περιεχόμενο του μηνύματος.
Κατά τον Πρώτο Καρχηδονιακό Πόλεμο (264-241 π.Χ.), ο υδραυλικός τηλέγραφος χρησιμοποιήθηκε για την αποστολή στρατιωτικών μηνυμάτων μεταξύ Σικελίας και Καρχηδόνας, επιτρέποντας σε στρατιωτικές και πολιτικές ομάδες να προετοιμαστούν κατάλληλα για πιθανές επιθέσεις.
Αυτός ο πρώιμος τρόπος επικοινωνίας άνοιξε τον δρόμο για τις επόμενες εξελίξεις στις τηλεπικοινωνίες, οι οποίες συνεχίζουν να εξελίσσονται μέχρι και σήμερα. Μια ανακατασκευή του υδραυλικού τηλέγραφου και μηνύματα από περιόδους πολέμου εκτίθενται στο Μουσείο Τηλεπικοινωνιών Ομίλου ΟΤΕ στην Αθήνα.
