«Ένα πολύ σημαντικό χειρόγραφο του 12ου αιώνα γυρίζει πίσω στη Θεσσαλονίκη», είπε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, εγκαινιάζοντας το απόγευμα της Τετάρτης τη νέα περιοδική έκθεση «Ένα χειρόγραφο από τη Βενετία στη Θεσσαλονίκη» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
H έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό ένα σπάνιο χειρόγραφο του 12ου αιώνα, που φυλάσσεται στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας, τον κώδικα Marcianus Graecus 460 και αποτελεί καρπό συνεργασίας του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης με την Αντιδημαρχία Διαδημοτικής Συνεργασίας και Απόδημου Ελληνισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης.
«Η συνεργασία του Δήμου Θεσσαλονίκης με τη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας, συμβάλει στην ενίσχυση των δεσμών των δύο πόλεων, που τις ενώνουν για πολλούς αιώνες πολλά κοινά. Δύο πόλεις με έντονο βυζαντινό παρελθόν και έντονο ευρωπαϊκό παρόν και μέλλον», ανέφερε ο κ. Ζέρβας.
Το χειρόγραφο «Παρεκβολαί εις την Ομήρου Οδύσσειαν» διασώζει το μνημειώδες έργο του λόγιου Ευσταθίου - ο οποίος υπηρέτησε ως αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης περίπου από το 1178 έως και τον θάνατό του του, γύρω στο 1195-1197 - και αποτελεί ένα εκτενέστατο και πλούσιο υπόμνημα σχολίων πάνω στην Οδύσσεια.
«Η Οδύσσεια γίνεται και πάλι, περίπου 10 αιώνες μετά, φέρνοντας το κείμενο αυτό, το πολύτιμο αυτό βιβλίο, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης», σημείωσε ο κ. Ζέρβας.
Για τον Ευστάθιο, κορυφαία πνευματική προσωπικότητα, διακεκριμένο διδάσκαλο στην Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης και πολυγραφότατο συγγραφέα, ο οποίος άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στους λόγιους κύκλους της Κομνήνειας περιόδου, μίλησε ο Αιμίλιος Μαυρουδής, καθηγητής κλασικής φιλολογίας ΑΠΘ.
Ο βυζαντινός κώδικας φιλοξενείται δίπλα στον πάπυρο του Δερβενίου, ο οποίος χρονολογείται τον 4ο αι. π.Χ. και αποτελεί το αρχαιότερο βιβλίο της Ευρώπης.
Η παράλληλη αυτή παρουσίαση καταδεικνύει τη μακρά λόγια παράδοση στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και τις διαφορετικές εκφάνσεις της κατά την πάροδο των αιώνων.
Πρόκειται για μία «συνομιλία ανάμεσα σε δύο χειρόγραφα που τα χωρίζουν 14 αιώνες, αλλά τα συνδέει το νήμα που ενώνει την αρχαιότητα με το Βυζάντιο και αναδεικνύει τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας και του ελληνισμού», είπε η αναπληρώτρια διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Αγγελική Κουκουβού.
Πρώτη φορά εκτός της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης, συντηρημένο και ψηφιοποιημένο
Το χειρόγραφο που ταξίδεψε από τη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας - περίφημη για την συλλογή ελληνικών και λατινικών χειρογράφων που κατέχει - στη Θεσσαλονίκη είναι ιδιαίτερα πολύτιμο για διάφορους λόγους, με πολύ σημαντικό ότι συνιστά, σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, αυτόγραφο έργο του Ευσταθίου. Μια σημείωση στην πρώτη σελίδα του, γραμμένη από τον καρδινάλιο Βησσαρίωνα, τον περίφημο κληρικό και βιβλιόφιλο του 15ου αιώνα, μας πληροφορεί ότι τα γράμματα είναι του Ευσταθίου.
Επίσης, το χειρόγραφο της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης θεωρείται από πολλούς μελετητές ως η τελευταία μορφή του υπομνήματος, η οποία ξεκίνησε να γράφεται στην Κωνσταντινούπολη, ολοκληρώθηκε και γράφτηκε από τον ίδιο τον Ευστάθιο, πιθανότατα στη Θεσσαλονίκη, πριν το 1192.
«Είναι από τα πολύ σημαντικά αρχεία της βιβλιοθήκης», είπε η Κλαούντια Μπενβεστίτο, συντηρήτρια της Βιβλιοθήκης, τονίζοντας ότι είναι η πρώτη φορά που ο εν λόγω κώδικας βγαίνει εκτός Βενετίας.
Σύμφωνα με την κ. Μπενβεστίτο, η μεταφορά κατέστη δυνατή χάρη στο Δήμο Θεσσαλονίκης, ο οποίος χρηματοδότησε την συντήρηση του κώδικα, αλλά και την ψηφιοποίησή του.
Την εκδήλωση των εγκαινίων πλαισίωσε η χορωδία "Θεσσαλονικείς Υμνωδοί" με ύμνους του Ευσταθίου υπό τη διεύθυνση του Ιωάννη Λιάκου, ενώ ο ηθοποιός Κώστας Σαντάς διάβασε αποσπάσματα από το χειρόγραφο.
Η έκθεση φιλοξενείται στην αίθουσα της μόνιμης έκθεσης «Ο χρυσός των Μακεδόνων» του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης και θα διαρκέσει από τις 28 Σεπτεμβρίου έως τις 20 Δεκεμβρίου 2022.
