Έχουν περάσει ήδη 100 χρόνια, από τη 19η Μαΐου 1919, όταν στην μαρτυρική Αμισό του Πόντου ξεκίνησε η τελική φάση του σχεδίου που ξερίζωσε από τις πατρογονικές τους εστίες 350.000 ανθρώπους που μέχρι τότε ζούσαν ειρηνικά μέσα σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον.
Είναι γνωστό ότι ο ιστορικός Πόντος αποτέλεσε για περισσότερα από 2.500 χρόνια την κιβωτό που διαφύλαξε ανόθευτη τη γνήσια πολιτισμική παράδοση των αρχαίων Ελλήνων της Ιωνίας. Οι Ίωνες ήταν οι πρώτοι που αποίκισαν τα άγνωστα μέχρι τότε παράλια της Μαύρης Θάλασσας και κατάφεραν να αναπτύξουν έναν αξιοθαύμαστο πολιτισμό. Τα χρόνια του Βυζαντίου οι αλλεπάλληλες επιθέσεις από τους Άραβες και τους Σελτζούκους Τούρκους δεν κατόρθωσαν να υποτάξουν τους λαούς του Πόντου.
Όλα αυτά τα κατορθώματα η λαϊκή μούσα θέλησε να τα διαιωνίσει και έτσι, γέννησε ένα σπουδαίο ήρωα του βυζαντινού έπους, αυτόν που στη θωριά του έτρεμε ακόμη και ο ίδιος ο Χάροντας, τον Διγενή Ακρίτα.
Το 1204 οι Κομνηνοί ίδρυσαν την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, η οποία διήρκεσε 250 χρόνια κι έγραψε λαμπρή ιστορία μέχρι να πέσει κι αυτή στα χέρια των Οθωμανών. Η ανάπτυξη των τεχνών, κυρίως της αρχιτεκτονικής και των επιστημών, που διδάσκονταν στο φημισμένο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, αποτελούν ξεχωριστά δείγματα της λαμπρής εκείνης περιόδου. Ωστόσο από το 1461 και μετά , τα δεινά της δουλείας, η οικονομική καταπίεση, οι εξισλαμισμοί επιβάρυναν τη ζωή των Ποντίων, οι οποίοι δεν έχασαν το κουράγιο τους και πολέμησαν με όλα τα μέσα που διέθεταν.
Με την επικράτηση των Νεοτούρκων το 1909, οι συνεχείς διωγμοί σε βάρος του ελληνικού στοιχείου οδήγησαν στην τελική πια παρακμή και οικονομική εξαθλίωση των Ελλήνων του Πόντου. Το 1911 το νεοτουρκικό κίνημα ξέχασε τις υποσχέσεις για ισότητα, έγινε εθνικιστικό και τολμούσε να παρουσιάζει απόψεις όπως η επόμενη : «πρέπει να φροντίσουμε να τους ελαττώσουμε αριθμητικά και τελικά να τους εξοντώσουμε, ξεκαθαρίζοντας έτσι την τουρκική γη».
Η γενοκτονία άρχισε ουσιαστικά με τα γεγονότα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, συνεχίστηκε μετά το 1919 με τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο στα εδάφη της Μικράς Ασίας και τελείωσε το 1922 με την καταστροφή της Σμύρνης. Η εμπλοκή της Τουρκίας στο πλευρό των Γερμανών και η ανοδική πορεία των Νεοτούρκων του Μουσταφά Κεμάλ προς την εξουσία, έμελλαν ν’ αλλάξουν τον ρου της Ιστορίας και να μετατρέψουν τη ζωή των λαών, που ζούσαν ειρηνικά στα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, σε ένα ανατριχιαστικό εφιάλτη…
Οι δικαιολογίες που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι για να εξοντώσουν συστηματικά τους Αρμένιους και μετά τους Έλληνες του Πόντου στην ουσία ήταν έμπνευση και ιδέα των Γερμανών στρατιωτικών συμβούλων και κυρίως του Liman von Sanders, ο οποίος τους συμβούλεψε :
• να εκτοπίσουν από τις παραλιακές περιοχές προς το εσωτερικό της χώρας τους πληθυσμούς, δήθεν για να προστατευτούν από τις συνέπειες των πολεμικών επιχειρήσεων ( μάχες, βομβαρδισμούς από πλοία κλπ. )
• να χρησιμοποιήσουν σε βοηθητικές εργασίες του στρατού τους Χριστιανούς
• να μην βάλουν μαχαίρι στους Πόντιους, όπως έβαλαν στους Αρμένιους (το 1915 – 16)∙ και βέβαια αυτά τα συμβούλεψε όταν η σφαγή των Αρμενίων ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών στην Ευρώπη
Αυτό ήταν το περίφημο σχέδιο της ΛΕΥΚΗΣ ΣΦΑΓΗΣ.
Οι Πόντιοι αντέδρασαν με το αντάρτικό τους στον Ανατολικό Πόντο, στην περιοχή κυρίως της Σάντας και στο Δυτικό, στην περιοχή της Σαμψούντας. Την τελική λύση έδωσε η Συνθήκη της Λωζάνης και η ανταλλαγή των πληθυσμών. Ως τότε δυστυχώς ανασκάφηκαν 815 χωριά, καταστράφηκαν 1.134 εκκλησίες, γκρεμίστηκαν 960 σχολεία και 353.000 Πόντιοι εξολοθρεύτηκαν από τους Τούρκους.
Όσοι επέζησαν από την τρομερή γενοκτονία εξωθήθηκαν το 1922, με την αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών, στην τραγική τους έξοδο. Ξεριζωμένοι από την «πασών πλείστη και αρίστη» πατρώα γη τους και ως πρόσφυγες, αναζήτησαν καινούρια ζωή στην αγκαλιά της μητέρας Ελλάδας, φέρνοντας μαζί τους τα αναλλοίωτα πολιτιστικά τους στοιχεία και την πανάρχαια ιωνική ντοπιολαλιά τους, κλεισμένη μέσα στα γεμάτα πίκρα τραγούδια τους :
Έρθα πουλί μ’ σον μαχαλά σ’
έρθα ση γειτονία σ’
μα πουθέν΄ κι ακούω τ’ όνομα σ’
να κούζνε τη λαλία σ’
Αγαπητοί συμπατριώτες και συμπολίτες,
Με αφορμή και την πρόσφατη αναφορά από τον πρόεδρο της Αμερικής στην γενοκτονία των Αρμενίων, την οποία έχουν αναγνωρίσει 25 χώρες και πολλοί οργανισμοί, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η γειτονική μας Τουρκία εξακολουθεί να αρνείται, φαίνεται πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη για πίεση της κοινής γνώμης, ώστε να αναγνωριστεί και η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου από όσο το δυνατόν περισσότερες κυβερνήσεις.
Είναι χρέος τιμής απέναντι σε ανθρώπους που απέθεσαν πάντοτε στο Ελληνικό έθνος την τελευταία τους ελπίδα και πέθαναν για να παραμείνουν Έλληνες και χριστιανοί, είναι χρέος όλων μας να αποκαταστήσουμε τη μνήμη τους, καθιστώντας αναγνωρισμένη Γενοκτονία την τραγωδία που τους έπληξε.
Δέσποινα Καλπακίδου, φιλόλογος
Μέλος των Αλησμόνητων Πατρίδων, Λάρισας
