Στις 29 Δεκεμβρίου 1940, το υποβρύχιο “ΠΡΩΤΕΥΣ” με κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Μ. Χατζηκωνσταντή αφού πρώτα βυθίζει το ατμόπλοιο “SARDEGNA” εμβολίζεται από το ιταλικό τορπιλοβόλο “ANTARES”. Το υποβρύχιο “ΠΡΩΤΕΥΣ” βυθίζεται αύτανδρο και αποτελεί την πρώτη απώλεια του Πολεμικού Ναυτικού στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ιστορικό
Κατά την έναρξη του Ελληνο-Ιταλικού Πολέμου, το Ελληνικό Π.Ν. διέθετε 6 παλαιά υποβρύχια Γαλλικής κατασκευής που είχαν αγορασθεί από τις κυβερνήσεις Παγκάλου και Μιχαλακόπουλου στη δεκαετία 1920-1930. Μόλις ξέσπασε ο πόλεμος, το υποβρύχιο “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ” (Υ-2) με κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Ιατρίδη μαζί με το υποβρύχιο “ΝΗΡΕΥΣ” (Υ-6) με κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Ρώτα, απέπλευσαν από τη Σαλαμίνα με προορισμό τον Ναύσταθμο Πάτρας. Εκεί τέθηκαν στις διαταγές του διοικητή της Ναυτικής Αμυντικής Περιοχής 1, Αντιναύαρχο Οικονόμου.
Οι διαταγές των υποβρυχίων ήταν ο έλεγχος της εισόδου του Πατραϊκού κόλπου και ο εντοπισμός και απόκρουση πιθανής ιταλικής αποβατικής ενέργειας. Το Υ/Β “ΝΗΡΕΥΣ” λόγω συνεχών βλαβών δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί και έτσι αντικαταστήθηκε από το Υ/Β “ΠΡΩΤΕΥΣ” (Υ-3) με κυβερνήτη των Πλωτάρχη Χατζηκωνταντή. Τα δύο υποβρύχια επανάπλευσαν στο Ναύσταθμο Πατρών την 6η Νοεμβρίου 1940. Μέχρι τις 24 Νοεμβρίου 1940, διεξήχθησαν 7 περιπολίες στην περιοχή. Ωστόσο, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι Ιταλοί δεν επιχειρούσαν πλόες από Ιταλία προς Ελλάδα σε αυτό το γεωγραφικό ύψος αλλά βορειότερα προς τις Δαλματικές ακτές με προορισμό την Αλβανία (Δυρράχιο). Έτσι τροποποιήθηκαν οι ζώνες περιπολίας ώστε να καλύψουν οι περιοχές αυτές.
Στις 20 Δεκεμβρίου, το “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ” έφτασε στην νέα περιοχή περιπολίας και στις 22 Δεκεμβρίου εντόπισε ιταλικό πετρελαιοκίνητο σκάφος το οποίο και εβύθισε αφού αιχμαλώτισε το πλήρωμα και κατέσχεσε πολύτιμα έγγραφα. Τα έγγραφα αυτά ανέφεραν σημαντική ναυτική κίνηση προς το λιμάνι του Αυλώνα (Αλβανία). Στις 22 και 23 Δεκεμβρίου εντοπίστηκαν, πράγματι, φορτηγά πλοία στα οποία δεν εκδηλώθηκε επίθεση ενώ στις 24 Δεκεμβρίου, εντοπίστηκε νηοπομπή αποτελούμενη από 12 φορτηγά και 6 αντιτορπιλικά. Το Υ/Β “ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ” επιτέθηκε στη νηοπομπή και στη συνέχεια κατόρθωσε να ξεφύγει την καταδίωξη. Αντίστοιχες επιτυχίες είχε και το Υ/Β “ΚΑΤΣΩΝΗΣ” (Υ-1) με κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Σπανίδη.
Το υποβρύχιο “ΠΡΩΤΕΥΣ” απέπλευσε από τον Ναύσταθμο το χιονισμένο απόγευμα της 26ης Δεκεμβρίου 1940, για την τέταρτη και τελευταία του περιπολία. Είχε οριστεί να περιπολεί στο στενό Οτράντο ως τις 8 Ιανουαρίου 1941, οπότε και θα επανέπλεε.
Στις 10:00 της 29ης Δεκεμβρίου 1940, το ελληνικό ατμόπλοιο “ΙΩΝΙΑ” υπέκλεψε σήμα S.O.S. ακολουθούμενο από σήμα κινδύνου S.S.S. (σήμα που υποδεικνύει επίθεση από υποβρύχιο). Και τα δύο σήματα προέρχοντο από το Ιταλικό ατμόπλοιο SS “SARDEGNA” που ευρίσκετο στην είσοδο του κόλπου του Αυλώνα. Όλοι πανηγύρισαν για την επιτυχία του Υ/Β “ΠΡΩΤΕΥΣ” που δρούσε σε αυτήν την περιοχή. Έκτοτε όμως το Υ/Β “ΠΡΩΤΕΥΣ” δεν έδωσε σημεία ζωής.
Το μυστήριο λύθηκε στις 10 Ιανουαρίου 1941, στις 09:25, όταν το ιταλικό ραδιόφωνο ανέφερε ότι το ιταλικό τορπιλοβόλο Τ/Β “ANTARES”που συνόδευε νηοπομπή είχε βυθίσει εχθρικό υποβρύχιο από το οποίο δεν υπήρξαν επιζώντες. Μετά τον πόλεμο έγινε γνωστό ότι το Υ/Β “ΠΡΩΤΕΥΣ” είχε επιτεθεί σε νηοπομπή που κατευθυνόταν στον Αυλώνα. Οι τορπίλες του χτύπησαν το SS “SARDEGNA” (φορτηγό ατμόπλοιο, 11.452 τόννοι), που βυθίστηκε. Όμως λόγω ανυπαρξίας δεξαμενής διακένων και δεξαμενής εσωτερικού εξαερισμού των τορπιλοσωλήνων, η παρουσία και η θέση του υποβρυχίου εντοπίστηκαν από το ίχνος των τορπιλών. Στη συνέχεια δέχτηκε επίθεση από το T/B “ANTARES” που έριξε εναντίον του Υ/Β “ΠΡΩΤΕΥΣ” 11 βόμβες βυθού. Το Υ/Β”ΠΡΩΤΕΥΣ” προσπάθησε να αναδυθεί και εμβόλισε το T/B “ANTARES” προτού χαθεί για πάντα..
Στην επιφάνεια δεν φάνηκαν παρά μόνο φυσαλίδες, λάδια και κάποια συντρίμμια. Το Υ/Β “ΠΡΩΤΕYΣ” είχε χαθεί αύτανδρο στον υγρό τάφο του. Ήταν το πρώτο Ελληνικό υποβρύχιο που απωλέσθηκε και η απώλειά του λύπησε βαθύτατα όλο το Ναυτικό και ιδιαίτερα το προσωπικό των υπολοίπων Υ/Β, αλλά ταυτόχρονα γιγάντωσε ακόμα περισσότερο τις ψυχές τους.
Πλήρωμα κατά την απώλεια
Κατά την ημέρα της απώλειας του, το υποβρύχιο “ΠΡΩΤΕΥΣ” διέθετε 48 άτομα πλήρωμα. Οι ένδοξοι ναυτικοί του ήταν:
ΠΧΗΣ Χατζηκωνσταντής Μιχαήλ, Κυβερνήτης
ΥΠΧΟΣ Μαριδάκης Γεώργιος,
ΥΠΧΟΣ Κονίδης Θεόδωρος
ΥΠΧΟΣ Τουρνάς Ανδρέας
ΑΚΣΤΗΣ-ΜΗΧ Νικολαράκος Κυριάκος
ΑΚΣΤΗΣ-ΜΗΧ Τηλέμαχος Διονύσιος
ΚΣΤΗΣ-ΗΛΕΚ Καφετζής Αντώνιος
ΚΣΤΗΣ-ΜΗΧ Κυριαζής Ιωάννης
ΥΠΚΣΤΗΣ Α’ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΤΗΣ Τσάτσας Θρασύβουλος
ΥΠΚΣΤΗΣ Α’ ΤΟΡΠΙΛΛΗΤΗΣ Ντόντος Αθανάσιος
ΥΠΚΣΤΗΣ Α’ ΜΗΧ. Γεωργίου Βασίλειος
ΥΠΚΣΤΗΣ Α’ ΜΗΧ Τούλης Αχιλλεύς
ΥΠΚΣΤΗΣ Α’ ΜΗΧ Σανούδος Θεόδωρος
ΥΠΚΣΤΗΣ Α’ ΠΥΡΟΒΟΛΗΤΗΣ Γιαννέλης Δημήτριος
ΥΠΚΣΤΗΣ Β’ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Αναστασόπουλος Αναστάσιος
ΥΠΚΣΤΗΣ Β’ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Τσαλίκης Γεώργιος
ΥΠΚΣΤΗΣ Β’ ΤΟΡΠΙΛΛΗΤΗΣ Σκλάβος Παναγιώτης
ΥΠΚΣΤΗΣ Β’ ΤΟΡΠΙΛΛΗΤΗΣ Κατσουράνης Ηλίας
ΔΙΟΠΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Ανθής Ναπολέων
ΔΙΟΠΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Άννινος Διονύσιος
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛΟΝΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Αρμένης Νικόλαος
ΝΤΗΣ ΠΡΟΤ. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Βλάχος Σπυρίδωνας
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Βουτσινάς Παντελής
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΕΣΧΑΡΕΥΣ Γιαλυψός Σπυρίδων
ΔΙΟΠΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Γιατράκος Σταμάτιος
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΠΥΡΟΒΟΛΗΤΗΣ Δελής Χαράλαμπος
ΔΙΟΠΟΣ ΣΗΜΑΤΩΡΟΣ Δημητρακόπουλος Κωνσταντίνος
ΔΙΟΠΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ζαφείρης Χρήστος
ΔΙΟΠΟΣ ΤΟΡΠΙΛΛΗΤΗΣ Θεοδώσης Παναγιώτης
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΤΗΣ Κάψος Γεώργιος
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Λεβαντής Εμμανουήλ
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ Λιάτσης Γεώργιος
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Μηνάς Παναγιώτης
ΝΤΗΣ ΠΡΟΤ. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Μοριανός Γεώργιος
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΣΗΜΑΤΩΡΟΣ Μουσούλης Σταύρος
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΑΡΜΕΝΙΣΤΗΣ Ορφανός Δημήτριος
ΔΙΟΠΟΣ ΑΡΜΕΝΙΣΤΗΣ Πανταλέων Ζαχαρίας
ΔΙΟΠΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Παπαπαναγής Μιχαήλ
ΔΙΟΠΟΣ ΣΗΜΑΤΩΡΟΣ Παράσχης Παναγιώτης
ΔΙΟΠΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Περδικούρης Ελευθέριος
ΔΙΟΠΟΣ ΤΟΡΠΙΛΛΗΤΗΣ Σκαράκης Απόστολος
ΝΤΗΣ ΕΘΕΛ. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Τηλέμαχος Γεώργιος
ΔΙΟΠΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Τούσας Αριστείδης
ΔΙΟΠΟΣ ΤΟΡΠΙΛΛΗΤΗΣ Φουρίκης Παναγιώτης
ΝΤΗΣ ΠΡΟΤ. ΤΟΡΠΙΛΛΗΤΗΣ Χατζηδημητρίου Πέτρος
ΔΙΟΠΟΣ ΑΡΜΕΝΙΣΤΗΣ Χελιώτης Κωνσταντίνος
ΝΤΗΣ ΠΡΟΤ. ΝΟΣΟΚΟΜΟΣ Χρυσανθόπουλος Γεώργιος
ΔΙΟΠΟΣ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΤΗΣ Ψυλλάς Πέτρος
Τιμές
Όλοι οι ανωτέρω προήχθησαν στον επόμενο βαθμό με το Βασιλικό Διάταγμα της 19ης Νοεμβρίου 1941 (ΦΕΚ 11γ/19-1-1941) και τους απονεμήθηκαν οι ακόλουθες ηθικές αμοιβές:
-Στον Κυβερνήτη ΠΧΗ Χατζηκωνσταντή Μιχαήλ απονεμήθηκε το Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας
-Στους ΥΠΧΟ Μαριδάκη Γεώργιο, ΥΠΧΟ Κονίδη Θεόδωρο, ΥΠΧΟ Τουρνά Ανδρέα, ΑΚΣΤΗ-ΜΗΧ Νικολαράκο Κυριάκο και ΑΚΣΤΗ-ΜΗΧ Τηλέμαχο Διονύσιο, απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυρός Β’ Τάξεως
-Στους λοιπούς άνδρες, απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως.
Χαρακτηριστικά υποβρυχίου
ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ: 700 / 930 τόννοι
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ: 225 x 18,8 x 13,7 μ.
ΟΠΛΙΣΜΟΣ :
1 πυροβόλο των 4 ιντσών
1 αντιαεροπορικό πολυβόλο 3 ιντσών
6 τορπιλοσωλήνες των 21 ιντσών πλώρης
2 τορπιλοσωλήνες των 21 ιντσών πρύμνης
Αποθήκευση : 8 τορπίλες , 150 βλήματα των 4 ιντσών
ΗΛΕΚΤΡΟΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ:
Μηχανές diesel: 2 ομάδες από δίχρονες SULZER
Μέγιστη ισχύς μηχανών Diesel: 1420 B.H.P. για 14 κόμβους
Σε βύθιση: 1200 B.H.P. για 9,5 κόμβους.
ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ:
Στην επιφάνεια: κανονική 1.500 μίλια , μέγιστη 4.000 μίλια (στους 10 κόμβους για τα δύο)
Σε βύθιση: 100 μίλια στους 5 κόμβους.
ΠΛΗΡΩΜΑ : 41
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ: 24 Οκτωβρίου 1927 από “AT. and CH. DE LA NOIRE”, Νantes, Γαλλίας
ΜΕΓΙΣΤΟ ΒΑΘΟΣ: 40 fathoms ~ 80 μέτρα
ΚΟΣΤΟΣ: 119.000 Γαλλικά Φράγκα –
