Απόσπασμα απο το βιβλίο του Henry Kissinger με τίτλο Παγκόσμια Τάξη
Όσοι υποστηρίζουν ότι η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται καλό θα ήταν να αναλογιστούν τις ομοιότητες μεταξύ της αντίστασης της Κίνας στο εγχείρημα του Χιντεγιόσι και της κατάστασης που αντιμετώπισε η Αμερική κατά τη διάρκεια του πολέμου της Κορέας, σχεδόν τετρακόσια χρόνια αργότερα.
Με την αποτυχία αυτού του εγχειρήματος η Ιαπωνία ανέκρουσε πρύμναν, υιοθετώντας μια στάση ολοένα και μεγαλύτερου απομονωτισμού. Στο πλαίσιο της πολιτικής της "κλειστής χώρας", η οποία διήρκεσε για περισσότερο από δύο αιώνες, η Ιαπωνία ουσιαστικά αρνήθηκε να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε παγκόσμια τάξη. Στην ουσία, διακρατικές σχέσεις σε συνθήκες αυστηρής διπλωματικής ισοτιμίας διατήρησε μόνο με την Κορέα. Κινέζοι έμποροι επιτρεπόταν να δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένες περιοχές, αν και επίσημες διμερείς σχέσεις με την Κίνα δεν υπήρχαν, καθώς στάθηκε αδύνατον να καταλήξουν σε κάποιο πρωτόκολλο το οποίο να ικανοποιεί την αλαζονεία και των δύο πλευρών.
Το εμπόριο με τις ευρωπαϊκές χώρες περιοριζόταν σε λιγοστές και ρητά ορισμένες παράκτιες πόλεις. Εν έτει 1673 όλοι οι ξένοι είχαν εκδιωχθεί, με εξαίρεση τους Ολλανδούς, οι οποίοι περιοριζόνταν σε ένα τεχνητό νησί ανοιχτά του λιμανιού του Ναγκασάκι. Μέχρι το 1825 η καχυποψία έναντι των ποντοπόρων δυτικών δυνάμεων είχε καταστεί τόσο έντονη, ώστε το στρατιωτικό καθεστώς της Ιαπωνίας εξέδωσε ένα "διάταγμα εκδίωξης των ξένων πάση θυσία", δηλώνοντας ότι οποιοδήποτε ξένο σκάφος προσέγγιζε τις ακτές της Ιαπωνίας έπρεπε να απομακρυνθεί άνευ όρων, ακόμη και διά της βίας, αν κάτι τέτοιο κρινόταν απαραίτητο.
Όλα αυτά όμως ήταν το πρελούδιο μίας ακόμη σαρωτικής μεταβολής στάσης, στο πλαίσιο της οποίας η Ιαπωνία πραγματοποίησε τελικά μια θεαματική είσοδο στην - επί δύο αιώνες κατά κύριο λόγο δυτική - παγκόσμια τάξη, εξελισσόμενη σε μια σύγχρονη μεγάλη δύναμη στη βάση των βεστφαλιανών αρχών.
Ο καταλύτης για αυτή την εξέλιξη στάθηκαν τέσσερα πλοία του αμερικάνικου Πολεμικού Ναυτικού τα οποία στάλθηκαν το 1853 από το Νόρφολκ της Πολιτείας της Βιρτζίνια με αποστολή να αψηφήσουν επιδεικτικά τα διατάγματα απομόνωσης εισερχόμενα στον Κόλπο του Τόκιο. Ο διοικητής των τεσσάρων πλοίων αρχιπλοίαρχος Μάθιου Πέρι μετέφερε επιστολή του Προέδρου Μίλαρντ Φίλμορ προς τον αυτοκράτορα της Ιαπωνίας, την οποία επέμεινε να επιδώσει ιδιοχείρως στους αυτοκρατορικούς αντιπροσώπους στην ιαπωνική πρωτεύουσα (απαίτηση η οποία παραβίαζε δύο αιώνες ιαπωνικών νόμων και διπλωματικού πρωτοκόλλου).
Η Ιαπωνία, η οποία ελάχιστα ενδιαφερόταν για το ξένο εμπόριο, ακριβώς όπως και η Κίνα, είναι μάλλον απίθανο να ένιωσε ιδιαίτερα καθησυχασμένη από την προεδρική επιστολή, η οποία ενημέρωνε τον αυτοκράτορα (που ο Φίλμορ τον προσφωνούσε "σπουδαίο και καλό φίλο!") ότι ο αμερικάνικος λαός "θεωρεί πως, αν η αυτοκρατορική μεγαλειότητα σας αποφάσιζε να αλλάξει τους αρχαίους νόμους και να επιτρέψει το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών, αυτό θα ήταν εξαιρετικά επωφελές και για τις δύο". Αυτό που στην πράξη αποτελούσε τελεσίγραφο παρουσιαζόταν έντεχνα ως μια κλασικά αμερικάνικη πραγματιστική πρόταση, η οποία αποσκοπούσε σε μια δοκιμαστική χαλάρωση των υφιστάμενων απομονωτικών νόμων, που μέχρι τούδε θεωρούνταν αμετάκλητοι:
Αν η αυτοκρατορική μεγαλειότητα σας δεν πείθεται ότι θα ήταν ασφαλές να αναιρεθούν πλήρως οι αρχαίοι νόμοι οι οποίοι απαγορεύουν το διεθνές εμπόριο, θα μπορούσαν ενδεχομένως να ανασταλούν για πέντε ή δέκα χρόνια, ώστε να επιχειρηθεί το πείραμα. Σε περίπτωση που δεν αποδειχτεί τόσο επωφελές όσο ελπίζουμε, οι αρχαίοι νόμοι μπορούν να επανισχύσουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συχνά περιορίζουν την ισχύ των συνθηκών τους με ξένα κράτη σε μερικά χρόνια και στη συνέχεια αποφασίζουν αν θα τις ανανεώσουν ή όχι, αναλόγως του τι επιθυμούν.
Οι Ιάπωνες αποδέκτες του μηνύματος αναγνώρισαν σε αυτό μια πρόκληση για την αντίληψη τους γύρω από την πολιτική και τη διεθνή τάξη. Όμως αντέδρασαν με τη συγκράτηση και την ψυχραιμία μιας κοινωνίας η οποία είχε βιώσει και μελετήσει το εφήμερο των ανθρώπινων εγχειρημάτων επί αιώνες, διατηρώντας παράλληλα την ουσία της. Παρατηρώντας την ασύγκριτα ανώτερη δύναμη πυρός που διέθετε ο Πέρι (τα ιαπωνικά κανόνια και πυροβόλα όπλα ελάχιστα είχαν εξελιχτεί τους τελευταίους δύο αιώνες, την ώρα που τα πλοία του Πέρι ήταν εξοπλισμένα με τελευταίας τεχνολογίας πυροβόλα, ικανά, όπως φάνηκε από την επίδειξη στην οποία προχώρησε ο αρχιπλοίαρχος έξω από τις ιαπωνικές ακτές, να εξαπολύουν και εκρηκτικές οβίδες), οι ηγέτες της Ιαπωνίας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ευθεία αντίσταση στα "μαύρα πλοία" θα ήταν μάταιη.
Βασίστηκαν στη συνοχή της κοινωνίας τους προκειμένου να απορροφήσουν το σοκ και διατήρησαν την ανεξαρτησία τους χάρη σε αυτήν ακριβώς τη συνοχή. Συνέταξαν μια εξόχως ευγενική απάντηση, εξηγώντας πως, παρότι οι αλλαγές τις οποίες επιζητούσε η Αμερική "πέραν πάσης αμφιβολίας, απαγορεύονται από τους νόμους των αυτοκρατορικών προγόνων μας, [...] το να παραμείνουμε προσκολλημένοι στους αρχαίους νόμους μάλλον συνιστά παραγνώριση του πνεύματος της εποχής μας". Αναγνωρίζοντας ότι "πλέον ωθούμαστε από την επιτακτική αναγκαιότητα", οι Ιάπωνες αντιπρόσωποι διαβεβαίωσαν τον Πέρι ότι ήταν έτοιμοι να ικανοποιήσουν σχεδόν όλα τα αμερικάνικα αιτήματα, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής ενός νέου λιμανιού, που θα μπορούσε να υποδεχτεί αμερικάνικα πλοία.
Η μεταπολεμική στάση της Ιαπωνίας έχει κατ' επανάληψη περιγραφεί ως μια νέα μορφή πασιφισμού. Στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για κάτι πολύ πιο σύνθετο. Πάνω απ' όλα, αντικατόπτριζε μια αποδοχή της αμερικάνικης πρωτοκαθεδρίας και μια αξιολόγηση του στρατηγικού τοπίου και των επιταγών για επιβίωση και μακροπρόθεσμη επιτυχία της Ιαπωνίας. Η μεταπολεμική κυβερνώσα τάξη αποδέχτηκε το σύνταγμα που συνέταξαν οι αμερικάνικες κατοχικές Αρχές - με τις αυστηρές απαγορεύσεις ανάληψης στρατιωτικής δράσης - ως αναγκαιότητα επιβαλλόμενη από τις άμεσες συνθήκες. Υιοθέτησε το φιλελεύθερο-δημοκρατικό προσανατολισμό και επαναβεβαίωσε την προσήλωση της χώρας σε δημοκρατικές και διεθνιστικές αρχές με εκείνες που ασπάζονταν οι δυτικές πρωτεύουσες.
Henry Kissinger
Βιβλίο : ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΑΞΗ
Εκδόσεις : Λιβάνη
Σελίδες 261-264 & 269
Για την αντιγραφή: Νικόλαος Μπαγιαρτάκης
http://www.logiosermis.net
