Η βροχή διαπερνά τα αντίσκηνα, το ηλεκτρικό σπανίζει, τα ντους είναι παγωμένα ακόμη και τον χειμώνα, οι τουαλέτες πάρα πολύ βρώμικες. Το φαγητό συχνά δεν επαρκεί, υπάρχουν ατέλειωτες ουρές για όλα, η βία, οι κλοπές και οι βιασμοί είναι διαρκείς απειλές.
Στον προσφυγικό καταυλισμό της Μόριας, στη Λέσβο, ζουν 5.800 άνθρωποι, περίπου 3.000 περισσότεροι από τον αριθμό για τον οποίο σχεδιάστηκε. «Ακόμη και αν είσαι υγιής, στη Μόρια θα αποκτήσεις πρόβλημα», είπε ο 27χρονος Αμίρ Αλί από τη Χεράτ του Αφγανιστάν, ο οποίος έζησε 11 μήνες στον καταυλισμό. Η αίτηση ασύλου του εγκρίθηκε και ο Αλί τώρα νοικιάζει ένα διαμέρισμα στη Λέσβο και εργάζεται ως ράφτης.
Αλλοι έχουν μεταφερθεί σε γειτονικό αυτοσχέδιο καταυλισμό, σε έναν ελαιώνα – ένα μέρος που, σύμφωνα με τον 26χρονο Ιρακινό μηχανικό Σαμίρ Αλχαμπάρ, είναι «πολύ επικίνδυνο». Στο Ιράκ, ο Αλχαμπάρ είδε τους τζιχαντιστές να εκτελούν τον πατέρα και τον αδελφό του, ενώ η ζωή στον καταυλισμό βαθαίνει τα τραύματά του. Κοιμάται με τα χρήματα, τα τσιγάρα και το κινητό του στις τσέπες για να μην τον κλέψουν, ενώ η διαρκής ανασφάλεια έχει πειράξει τα νεύρα του. Το έγγραφο από τον γιατρό του καταυλισμού αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι πάσχει από παραισθήσεις, αϋπνίες, εφιάλτες, αυτοκτονικές τάσεις, ενώ η διάγνωσή του είναι ψυχωσική διαταραχή και μετατραυματικό στρες. «Είδα, είδα», λέει με ορθάνοιχτα μάτια. «Αλλά εδώ δεν βρίσκω βοήθεια».
Αλλοι, προκειμένου να επιβιώσουν, φτιάχνουν μια καθημερινή ρουτίνα που θυμίζει κανονικότητα. Ο 13χρονος Χαλίλ από το Αφγανιστάν συχνά παίρνει το ποδήλατό του με τους φίλους του και πηγαίνουν από τον δικό τους καταυλισμό (το Καρά Τεπέ) για ψάρεμα στην ακτή. Πρόσφυγες από την Αιθιοπία και την Ερυθραία ξόδεψαν ένα μέρος από τα 90 ευρώ μηνιαίως που τους δίνει η Ευρωπαϊκή Ενωση για να ανακαινίσουν και να διακοσμήσουν μια ορθόδοξη εκκλησία του 1950, στην οποία πηγαίνουν με τα πόδια από τη Μόρια. Προσεύχονται εκεί κάθε απόγευμα, ενώ νηστεύουν εν αναμονή του Πάσχα.
Κάποιοι έχουν χάσει κάθε ελπίδα ότι οι αιτήσεις τους θα γίνουν δεκτές. Ενας 20χρονος Αλγερινός λέει ότι έχει προσπαθήσει πολλές φορές να κρυφτεί σε φορτηγά που φεύγουν από τη Λέσβο, αλλά κάθε φορά τον ανακαλύπτουν.
Για τις γυναίκες στη Μόρια, η κατάσταση είναι χειρότερη. Μια 30χρονη Αφγανή, που ζήτησε να μη δημοσιευθεί το όνομά της για να μην τη βρει ο σύζυγός της, είπε ότι έφυγε από τη χώρα της πριν από ενάμιση χρόνο, όταν εκείνος προσπάθησε να τη σκοτώσει. Στην Τουρκία, την πούλησαν σε έναν διακινητή, ο οποίος την έκλεισε σε ένα δωμάτιο χωρίς φως, την κράτησε νηστική και τη βίαζε για μία εβδομάδα. Οταν τελικά έφθασε στη Μόρια, τα πράγματα χειροτέρεψαν. «Οταν είδα την κατάσταση, ήθελα να αυτοκτονήσω», είπε. Στην αρχή, δεν είχε θέση στην υπερπλήρη πτέρυγα ασυνόδευτων γυναικών και κοιμόταν σε μια σκηνή με άνδρες και γυναίκες. Μια νύχτα που έχασε τον δρόμο της και βρέθηκε στο δάσος της Μόριας, την άρπαξε από πίσω ένας άνδρας και τη βίασε. Πήγε στην αστυνομία, έκανε την καταγγελία της και την έστειλαν πίσω στη Μόρια. «Ηθελα να αυτοκτονήσω», ξαναλέει.
«Προσπαθούμε πάρα πολύ να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους. Δεν είμαστε αδιάφοροι», αναφέρει ο διευθυντής του καταυλισμού Γιάννης Μπαλπακάκης. Η Μόρια διοικείται από το ελληνικό κράτος, ενώ σε μεγάλο ποσοστό χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση. «Ο συνωστισμός είναι τεράστιο θέμα, αν διαιρέσετε τον αριθμό των ατόμων με τα τετραγωνικά, θα δείτε ότι η Μόρια είναι το πιο πυκνοκατοικημένο μέρος του πλανήτη», προσθέτει. Κι όμως, όταν ζεστάνει ο καιρός, αναμένονται περισσότερες αφίξεις, σε μια διάσχιση που εγκυμονεί κινδύνους, όπως δείχνουν οι παλιοί και νέοι τάφοι στο νησί.
Επιστροφές και αφίξεις
Από τον Ιανουάριο έχουν σταλεί πίσω στην Τουρκία μόνον 64 άτομα, ενώ έχουν φθάσει από τη γείτονα στη Λέσβο 2.698 άτομα. Αλλα 2.365 άτομα μεταφέρθηκαν στην Αθήνα, ενώ 147 εγκατέλειψαν οικειοθελώς το νησί. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πάνω από 7.800 πρόσφυγες στη Λέσβο, νησί 86.000 κατοίκων.
Η μείωση των αφίξεων είναι ένα δύσκολο στοίχημα. Κάποιοι δεν έρχονται απλώς για να γλιτώσουν από τον πόλεμο, αλλά για να αναζητήσουν ευκαιρίες και ελευθερία. «Η σκέψη μας είναι στο μέλλον», λέει ο 29χρονος Ισαάκ Χιέλο από την Ερυθραία, προσθέτοντας ότι η οικογένειά του πέθανε από έιτζ. Τον ρωτάμε αν ελπίζει. «Ναι», απαντά με χαμόγελο. «Αύριο είναι μια καινούργια μέρα, έτσι δεν είναι;».
