Οι ασβεστωμένοι δρόμοι της Σαντορίνης θα πλημμυρίσουν ξανά από τουρίστες αυτό το καλοκαίρι. Ωστόσο, όπως αναφέρει το Bloomberg από ένα οδοιπορικό του στη Θήρα, στο ελληνικό νησί δεν θα χαρούν όλοι με αυτή την εξέλιξη.
«Ο τουρισμός καταστρέφει τους αμπελώνες», δήλωσε σε συνέντευξή του ο οινοπαραγωγός Ματθαίος Αργυρός. «Σηκώνω κόκκινη σημαία για το νησί». Το οικογενειακό του οινοποιείο, που ιδρύθηκε το 1903, παράγει κρασί από το ένα τέταρτο περίπου των αμπελώνων του νησιού, και προειδοποιεί ότι οι τιμές της γεωργικής γης έχουν εκτοξευθεί, καθώς οι εργολάβοι ζητούν χώρο για να χτίσουν περισσότερες τουριστικές κατοικίες.
Η παραγωγή σταφυλιών στη Σαντορίνη έχει μειωθεί σχεδόν κατά 50% τα τελευταία 20 χρόνια, με μέση πτώση 2,7% ετησίως, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συλλέξει η Ένωση Οινοποιών Σαντορίνης. Η παραγωγή, σύμφωνα με τους οινοποιούς του νησιού, κινδυνεύει να μηδενιστεί μέχρι το 2041, αν δεν υπάρξει κάποια παρέμβαση. Η έλλειψη νερού δυσχεραίνει την καλλιέργεια των αμπελιών, ενώ έχουν χάσει τους περισσότερους από τους εργαζομένους τους στην τουριστική βιομηχανία μέσα στα χρόνια, δήλωσε ο Αργυρός.
Από το μπαλκόνι της στο χωριό Πύργος, στην κορυφή του λόφου, η Αντωνία Νούσια μπορούσε κάποτε να δει τα σταφύλια να μεγαλώνουν μέχρι την ακτή. Τώρα, λέει, έχουν απομείνει «μόνο μικρά κομμάτια αμπελώνων».
«Μπορείς να δεις ανθρώπους να κουβαλούν σεντόνια, προμήθειες για πρωινό και δεν μοιάζει με κατοικημένο χωριό», δήλωσε η κα. Νούσια, αναπληρώτρια καθηγήτρια αστικού σχεδιασμού και προγραμματισμού στο Πανεπιστήμιο South Bank του Λονδίνου, η οποία ζει το μισό χρόνο στο νησί όπου πέρασε όλα τα καλοκαίρια της μεγαλώνοντας. Όταν οι τουρίστες εξαφανίζονται το χειμώνα, οι ντόπιοι βασίζονται σε ένα μόνο μικρό παντοπωλείο.
Ο τουρισμός έχει επιταχυνθεί σε όλη την Ευρώπη μετά την πανδημία, επιδεινώνοντας τα προβλήματα εφοδιασμού, τους γεμάτους κίνηση δρόμους και τις οικονομικές ανισορροπίες σε αρκετά hotspots όπως η Σαντορίνη. Ορισμένα μέρη προσπαθούν να μειώσουν την πίεση επιβάλλοντας τέλη επισκεπτών, ανώτατα όρια και ακόμη και προσωρινές απαγορεύσεις – με περιορισμένα σημάδια επιτυχίας, καθώς ξεκινάει ένα καλοκαίρι με αφίξεις ρεκόρ.
«Θα είναι μια πολύ κακή χρονιά για τη Σαντορίνη», σύμφωνα με τον δήμαρχο Νίκο Ζώρζο. Το νησί δεν μπορεί να αντέξει «ούτε ένα κρεβάτι παραπάνω» για διαμονή, πρόσθεσε – τονίζοντας ότι αυτό θα εξακολουθήσει να ισχύει ακόμη και αν βελτιωθούν οι υποδομές για να βοηθηθεί το νησί να αντιμετωπίσει τους υψηλότερους αριθμούς. Ο δήμος δεν είναι σε θέση να επιβάλει απαγόρευση στις κατασκευές, γι’ αυτό και θέλει να δράσει η κεντρική κυβέρνηση.
Η Σαντορίνη αναμένει 3,4 εκατομμύρια τουρίστες αυτό το καλοκαίρι, παρά το γεγονός ότι οι τοπικές αρχές ζητούν να τεθούν αριθμητικά όρια από το 2012, δήλωσε ο κ. Ζώρζος.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναγνώρισε ότι η περιοχή αντιμετωπίζει πρόβλημα «υπερτουρισμού». Τον Ιούνιο ανακοίνωσε σχέδια για τον περιορισμό των κρουαζιερόπλοιων για τα πιο δημοφιλή νησιά της χώρας. «Νομίζω ότι θα το κάνουμε του χρόνου», δήλωσε τότε ο Μητσοτάκης σε συνέντευξή του.
Ο κ. Ζώρζος είχε θέσει προηγουμένως ανώτατο όριο 8.000 επισκεπτών κρουαζιέρας ανά ημέρα, αν και αυτό ακυρώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και επανήλθε πρόσφατα, οπότε η συνολική επίδραση στον αριθμό των τουριστών δεν είναι σαφής. Οι τοπικές αρχές της Σαντορίνης κατάφεραν επίσης να μειώσουν τον αριθμό των ημερών που κάθε κρουαζιερόπλοιο μπορεί να επισκέπτεται τα νησιά σε 48 ημέρες από 63 για τη φετινή σεζόν – αριθμός που πρόκειται να μειωθεί ακόμη περισσότερο το επόμενο έτος.
Η ελληνική κυβέρνηση επιδιώκει επίσης να επιβάλει περιορισμούς στη βραχυχρόνια μίσθωση σε πολυσύχναστες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων κορυφαίων προορισμών της στο Αιγαίο και τα νησιά του Ιονίου. Η κυβέρνηση έχει καταρτίσει ένα νομοσχέδιο, το οποίο βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση, το οποίο συνδέει το ύψος των βραχυχρόνιων μισθώσεων με τον αριθμό των διαθέσιμων ξενοδοχείων σε κάθε περιοχή.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει τα προβλήματα στα νησιά, αναφέροντας σε έκθεση του 2018 ότι οι επισκέπτες έφεραν 1 δισεκατομμύριο ευρώ (1,1 δισεκατομμύριο δολάρια) ετησίως στη Σαντορίνη, ενώ διόγκωσαν τον πληθυσμό σε έως και 107,8 τουρίστες για κάθε 100 κατοίκους. Ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις «έχουν μόνιμες συνέπειες για το νησί και την κοινότητά του», έγραψαν οι συντάκτες της έκθεσης.
Καλοκαιρινές διαμαρτυρίες
Είναι ένα συναίσθημα που συμμερίζονται και άλλες κοινότητες που ζουν ανάμεσα στα δημοφιλέστερα αξιοθέατα της Ευρώπης. Η Βενετία εισήγαγε φέτος ένα εισιτήριο εισόδου και απαγόρευσε την είσοδο σε μεγάλα γκρουπ. Στους ισπανικούς προορισμούς της Μαγιόρκα και των Καναρίων Νήσων, οι ντόπιοι διαμαρτύρονται για να διεκδικήσουν χώρο από τους επισκέπτες. Η Βαρκελώνη έχει επίσης γίνει επίκεντρο της οργής για τον τουρισμό που συμπιέζει τους κατοίκους.
Ορισμένοι έχουν λάβει μέτρα έκτακτης ανάγκης αφού οι τοπικές υποδομές λύγισαν από τη μεγάλη πίεση. Στα τέλη Ιουνίου, ο δήμαρχος του ιταλικού νησιού Κάπρι ανακοίνωσε την απαγόρευση εισερχόμενων τουριστών λόγω σοβαρής έλλειψης νερού – αν και το μέτρο χαλάρωσε μέσα σε μια μέρα μόλις αποκαταστάθηκε ο εφοδιασμός, σύμφωνα με τα τοπικά μέσα ενημέρωσης.
«Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο σε λίγα νησιά και σίγουρα δεν είναι μόνο ελληνικό», δήλωσε ο Ιωάννης Σπιλάνης, επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου. «Το πρόβλημα είναι κάτι παραπάνω από εμφανές τουλάχιστον από το 2018, μετά ήρθε η πανδημία και το ξεχάσαμε και βιαστήκαμε να επαναφέρουμε τα ταξίδια και τον τουρισμό για να καλύψουμε τη ζημιά».
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2023, οι Έλληνες διεκδίκησαν τις παραλίες από τις ξαπλώστρες και τα beach bars, μια διαμαρτυρία γνωστή ως «κίνημα της πετσέτας». Η κυβέρνηση θέσπισε αυστηρότερους κανόνες για τη χρήση των παραλιών και φρόντισε να διασφαλίσει την εφαρμογή τους με συχνές επιθεωρήσεις. Στην Ελλάδα, όλες οι παραλίες είναι από το νόμο ελεύθερης πρόσβασης και δεν μπορούν να είναι ιδιωτικές.
Το διακύβευμα είναι μεγάλο για την ελληνική οικονομία. Μετά από μια δεκαετία και πλέον λιτότητας που ακολούθησε την οικονομική κρίση, το ΑΕΠ παραμένει πολύ χαμηλότερο από ό,τι ήταν πριν από το 2008. Ο τουρισμός αποτελεί φωτεινό σημείο, σπάζοντας τα προ της πανδημίας ρεκόρ και αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ένα πέμπτο της οικονομικής παραγωγής το 2023, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού.
Η χώρα προσέλκυσε 32,7 εκατομμύρια τουρίστες το 2023, 18% περισσότερους από το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2024 έφερε σχεδόν 25% περισσότερους επισκέπτες από την ίδια περίοδο πέρυσι.
Τοποθεσίες υπό απειλή
Εν τω μεταξύ, η πίεση συνεχίζει να αυξάνεται σε ορισμένα μέρη. Λίγα νησιά μακριά από τη Σαντορίνη, στο hotspot της παραλίας της Σερίφου, ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Ρεβίνθης δήλωσε ότι δεν υπάρχουν εστιατόρια ανοιχτά από τον Δεκέμβριο έως τον Φεβρουάριο. «Τίποτα δεν είναι πια για τους ντόπιους στη Σέριφο», είπε.
Η Σέριφος, μαζί με τη Φολέγανδρο και τη Σίφνο, μπήκε φέτος στον κατάλογο των πιο απειλούμενων περιοχών της Ευρώπης που συνέταξε η ομάδα πολιτιστικής κληρονομιάς Europa Nostra, η οποία επισήμανε την «αχαλίνωτη δόμηση» και την υποβάθμιση των φυσικών πόρων. Οι πυρκαγιές έχουν ξεσπάσει τον Ιούλιο, καθώς το κύμα καύσωνα σιγοκαίει την Ελλάδα.
Ο κ. Ρεβίνθης δήλωσε ότι «οι τουρίστες είναι έτοιμοι για μια κακή έκπληξη φέτος λόγω της έλλειψης νερού» και θα πρέπει επίσης να προετοιμάζονται για επιδεινούμενη κυκλοφοριακή συμφόρηση που μπορεί να τους κάνει να χάσουν την ώρα αναχώρησης του πλοίου τους. «Πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν θα μπορούν να κάνουν ντους, αν δεν υπάρξει άμεση λύση».
