Οι κακές βαθμολογίες από διεθνείς οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας όπως οι Moody's και Fitch έχουν υποβιβάσει την τουρκική οικονομία, καθώς η Άγκυρα αντιμετωπίζει μακροχρόνια οικονομικά δεινά, που επιδεινώνονται από την πανδημία του COVID-19. Η κυβέρνηση προσπάθησε να αναθερμάνει την οικονομία τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, αλλά η επικίνδυνη πολιτική γρήγορα αναστράφηκε. Η πτώση της τουρκικής λίρας, σε συνδυασμό με τον απείθαρχο πληθωρισμό και το υψηλό ποσοστό ανεργίας, έθεσε το φάντασμα μιας μακράς στασιμότητας. Εντυπωσιακά, ωστόσο, πτωχεύσεις μεταξύ των μεγάλων εταιρειών δεν έχουν ακόμη φανεί, καθώς αυτές που βυθίζονται διατηρούνται κατά κάποιο τρόπο, όπως οι «ζωντανοί-νεκροί.»
Πολλές από αυτές τις εταιρείες «ζόμπι», οι οποίες κανονικά θα είχαν καταρρέυσει, εξακολουθούν να υπάρχουν χάρη στην κυβέρνηση του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι τουρκικές εταιρείες όπως οι Limak, Cengiz, Kalyon, Mapa και Kolin βρίσκονται στην κορυφή της παγκόσμιας λίστας εργολάβων με τα περισσότερα έργα σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) την περίοδο 1990-2019. Σε καμία άλλη χώρα δεν έχουν συγκεντρωθεί έργα ΣΔΙΤ στα χέρια μιας τόσο μικρής ομάδας εταιρειών.
Η ακμή τους, ωστόσο, έχει παρέλθει και οι εταιρείες έχουν πληγεί από την οικονομική αναταραχή που έπληξε την Τουρκία το 2018 και που βαθαίνει περαιτέρω με την πανδημία. Φορτωμένες με το χρέος των ξένων δανείων οι εν λόγω εταιρείες έχουν φτάσει στο χείλος του γκρεμού. Το πιο φιλόδοξο από τα λεγόμενα «μεγάλα έργα» - το νέο γιγαντιαίο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης - έχει σημειώσει μείωση 83% στην κίνηση των επιβατών μόνο ένα χρόνο μετά τα εγκαίνιά του. Η κυβέρνηση, ωστόσο, προσπαθεί να τους κρατήσει ζωντανούς αναθέτοντάς τους νέες προσφορές.
Τα μη εξυπηρετούμενα εταιρικά και καταναλωτικά δάνεια ανήλθαν σε 151 δισεκατομμύρια λίρες (περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια) στην Τουρκία στα τέλη Αυγούστου, αντιπροσωπεύοντας το 4,3% του συνόλου. Το ποσοστό είχε φθάσει στο 5,7% πέρυσι. Η μείωση των επισφαλών δανείων παρά την πανδημία που έπληξε το δεύτερο τρίμηνο, κατά την οποία η οικονομία συρρικνώθηκε σχεδόν στο 10%, οφείλεται σε κυβερνητικά μέτρα ανακούφισης, ως μέρος των οποίων η περίοδος κατάταξης των επισφαλών δανείων διπλασιάστηκε σε 180 ημέρες καθυστέρησης. Αν είχε μείνει στις 90 ημέρες, το ποσοστό των μη επιτελεσθέντων δανείων θα μπορούσε να έχει φτάσει το 10%. Κατά μία έννοια, πολλές εταιρείες που βυθίζονται διατηρούνται στα πόδια τους σαν «ζόμπι».
Πολύ δύσκολα περνούν εταιρείες με «μεγάλα έργα», συμπεριλαμβανομένων αυτοκινητοδρόμων, γεφυρών, σηράγγων, νοσοκομείων και ηλεκτροπαραγωγών σταθμών. Οι εταιρείες χρησιμοποίησαν σημαντικά ξένα δάνεια για τα έργα, τα οποία βασίστηκαν στο μοντέλο ΣΔΙΤ. Σύμφωνα με στοιχεία του δημοσίου, η κυβέρνηση έχει προσφέρει εγγυήσεις σε δάνεια ύψους 17,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε επτά τέτοια έργα. Το βάρος του χρέους, ωστόσο, έχει αυξηθεί δραματικά λόγω της υποτίμησης της λίρας, η οποία έχει χάσει περισσότερο από το 20% της αξίας της φέτος μόνο. Ένα δολάριο άξιζε 3 έως 4 λίρες τη στιγμή που αποκτήθηκαν τα δάνεια, ενώ τώρα η τιμή του είναι πάνω από 7,5 λίρες.
Ο καταστροφικός αντίκτυπος της πανδημίας στα ταξίδια αποτέλεσε ένα ακόμη πλήγμα για τους εργολάβους. Τα αεροδρόμια, οι αυτοκινητόδρομοι με διόδια και οι γέφυρες που έχτισαν στηρίχτηκαν στην υπόθεση της ετήσιας οικονομικής ανάπτυξης 5% και συνεπώς της απασχολημένης εναέριας και χερσαίας κυκλοφορίας. Αν και οι εταιρείες απολαμβάνουν εγγυήσεις κύκλου εργασιών από την κυβέρνηση, τέτοια κέρδη δεν αρκούν για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους.
Σύμφωνα με στοιχεία από το τμήμα προϋπολογισμού της προεδρίας, η αξία των συμβάσεων στην κατηγορία ΣΔΙΤ ανέρχεται σε 156 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα έργα που αφορούν αεροδρόμια αντιπροσωπεύουν 73 δισεκατομμύρια δολάρια, με το συμβόλαιο μόνο για το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης να ανέρχεται σε 35 δισεκατομμύρια δολάρια. Το έργο κατασκευής και λειτουργίας του αεροδρομίου ανατέθηκε στους Kalyon, Limak, Cengiz, Mapa και Kolin, οι οποίοι έκτοτε παρέδωσαν τις μετοχές στην Kalyon. Οι πέντε εταιρείες κυριαρχούν στα έργα ΣΔΙΤ, με την αξία των συμβάσεών τους να υπερβαίνει το ήμισυ του συνόλου. Έχουν λάβει σημαντικά μερίδια επίσης από την ιδιωτικοποίηση των δικτύων διανομής ενέργειας και συνεργάζονται με την κυβέρνηση σε διάφορους άλλους τομείς.
Η Ronesans Holding, η οποία δημιούργησε ένα νέο παλάτι για τον Ερντογάν το 2014, έχει αναδειχθεί ως ένα ακόμη αγαπημένο παιδί της κυβέρνησης, ειδικά στα λεγόμενα «αστικά νοσοκομεία» - γιγαντιαία ιατρικά συγκροτήματα- τα οποία η κυβέρνηση χρησιμοποιεί ως αντάλλαγμα για το βαρύ ενοίκιο και τις πληρωμές υπηρεσιών.
Τα οικονομικά προβλήματα αυτών των εταιρειών με την σειρά τους έθεσαν μεγάλες πιέσεις στον τραπεζικό τομέα, ιδίως στους δημόσιους δανειστές.
Επιπλέον, οι εταιρείες συνεχίζουν να κερδίζουν προσφορές παρά την πτώση των δημοσίων επενδύσεων. Η Ομάδα Cengiz, για παράδειγμα, έλαβε δύο νέα έργα αυτό το καλοκαίρι. Το πρώτο, που αφορά την κατασκευή δρόμων, με αξία σχεδόν 1 δισεκατομμύριο λίρες (132 εκατομμύρια δολάρια), ενώ το δεύτερο, που αφορά την κατασκευή λιμένα υλικοτεχνικής υποστήριξης, κοστίζει 1,37 δισεκατομμύρια λίρες (180,4 εκατομμύρια δολάρια).
Εν τω μεταξύ, 11 αστικά νοσοκομεία, πέντε από τα οποία λειτουργούν υπό την Ronesans Holding, έχουν λάβει 5,2 δισεκατομμύρια λίρες (685 εκατομμύρια δολάρια) σε ενοίκια και πληρωμές υπηρεσιών από το Υπουργείο Υγείας τους πρώτους οκτώ μήνες του έτους.
Τα δημόσια κεφάλαια που κινητοποιήθηκαν για να διατηρήσουν τις εταιρείες «ζόμπι» συμβάλλουν στο αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της Άγκυρας. Η συνεχιζόμενη ευνοιοκρατία σε περιόδους πανδημίας θα οδηγήσει μόνο στην απογοήτευση ενός πληθυσμού που αγωνίζεται για επαρκή εκπαίδευση και υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης.
