Να καταργηθούν τα υποχρεωτικά όρια ηλικίας που ισχύουν σήμερα στις περισσότερες χώρες για τη συνταξιοδότηση και να συνδεθεί η κατοχύρωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος με το προσδόκιμο ζωής προτείνει άρθρο που δημοσιεύεται στην περιοδική έκδοση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) «F&D – Finance and Development» («Οικονομία και Ανάπτυξη»). Το άρθρο περιλαμβάνει επίσης συστάσεις για μείωση του ΦΠΑ και του μη μισθολογικού κόστους και για ευελιξία στην αγορά εργασίας, αλλά σε συνδυασμό με γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας. Μολονότι η Ελλάδα δεν αναφέρεται πουθενά στο κείμενο, πολλές από τις επισημάνσεις ταιριάζουν «γάντι» στην περίπτωση της χώρας μας.
Ο διευθυντής του London School of Economics and Political Science Νεμάτ Σαφίκ, που υπογράφει το άρθρο με τίτλο «Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο», υπογραμμίζει ότι αντιμετωπίζουμε διεθνώς «τεράστια ζητήματα διαγενεακής ισότητας». Όπως εξηγεί, «πολλές κοινωνίες που γερνούν δαπανούν τώρα περισσότερα για τους ηλικιωμένους, παρά για τους νέους. Στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) δείχνουν ότι όσο αυξάνεται η ηλικία του μέσου ψηφοφόρου κατά ένα χρόνο, οι δημόσιες δαπάνες για συντάξεις αυξάνονται κατά 0,5% του ΑΕΠ. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι ψηφίζουν και είναι πολύ αποτελεσματικοί στην προάσπιση των συμφερόντων τους –θα έπρεπε να κάνουν το ίδιο και οι νέοι».
Ο αναλυτής προτείνει να καταργηθούν τα υποχρεωτικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης και οι ηλικιακοί περιορισμοί στη δυνατότητα λήψης στεγαστικού δανείου, όπως έχει γίνει στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Η σύνδεση του δικαιώματος συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής, στα πρότυπα της Ολλανδίας, είναι ένας ακόμα καλύτερος τρόπος να προσαρμοστούν οι προσδοκίες των εργαζομένων», υποστηρίζει.
Μερικές από τις βασικές επισημάνσεις του, οι οποίες θα μπορούσαν κάλλιστα να αφορούν αποκλειστικά την Ελλάδα, είναι οι εξής:
- Θα πρέπει να καταργηθούν πολιτικές που επιβαρύνουν φορολογικά την απασχόληση σε μεγάλο βαθμό, παρότι αυτό είναι δύσκολο, λόγω ζητημάτων διεθνούς φορολογικού ανταγωνισμού. Χρειάζεται διεθνής προσπάθεια, ώστε το κεφάλαιο να φορολογείται εκεί όπου αναπτύσσεται η οικονομική δραστηριότητα, αντί για φορολογικούς εξωχώριους παραδείσους.
- Η αύξηση του ΦΠΑ είναι άδικη, γιατί, μέσω της φορολόγησης της κατανάλωσης, επιβαρύνονται εξίσου φτωχότεροι και πλουσιότεροι.
- Η ισότητα είναι σημαντική για την τόνωση της ανάπτυξης και μπορεί να διασφαλιστεί με επιδόματα, φοροαπαλλαγές και υψηλότερους κατώτατους μισθούς. Στο σημείο αυτό ο αναλυτής φαίνεται να παίρνει αποστάσεις από τις θέσεις του ΔΝΤ για μικρή αύξηση του κατώτατου μισθού σε συνάρτηση με την παραγωγικότητα.
- Χρειάζεται ευελιξία στις προσλήψεις και στις απολύσεις εργαζομένων, αλλά σε συνδυασμό με γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας και διά βίου κατάρτιση.
Το άρθρο επικαλείται έρευνα του McKinsey Global Institute σε 25 ανεπτυγμένες χώρες, σύμφωνα με την οποία 75%-70% των νοικοκυριών, δηλαδή 540-580 εκατ. άνθρωποι, βίωσαν το «πάγωμα» ή τη μείωση των εισοδημάτων τους προ φόρων και κοινωνικών μεταβιβάσεων την περίοδο 2005-2014. Με δημοσιονομικές παρεμβάσεις, η πτώση αυτή περιορίστηκε στο 20%-25% σε όρους διαθέσιμου εισοδήματος, αλλά διογκώθηκε το χρέος, με αποτέλεσμα πολλές χώρες να περικόψουν στη συνέχεια δαπάνες πρόνοιας, πυροδοτώντας έτσι κοινωνικές εκρήξεις απ’ όσους ένιωσαν ότι τίθενται στο περιθώριο.
Ο Νεμάτ Σαφίκ τονίζει ότι «ζούμε σε εποχή αβεβαιότητας», στην οποία «η λαϊκή οργή και η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τις ελίτ, ενισχυμένες από την οικονομική κρίση, έχουν προκαλέσει αύξηση των υποστηρικτών εθνικιστών και ανελεύθερων πολιτικών». Παρατηρεί ακόμα ότι η μεσαία τάξη στις ανεπτυγμένες οικονομίες (όπως η Ελλάδα) υπέφερε στη διάρκεια της κρίσης, ενώ η μεσαία τάξη στις αναδυόμενες αγορές και το πλουσιότερο 1% του πλανήτη αποκόμισαν τεράστια οφέλη.
Όπως σχολιάζει, το βασικό πρόβλημα είναι ότι το κοινωνικό συμβόλαιο που υπήρχε και όριζε τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη διερράγη, εξαιτίας της υπερβολικής παγκοσμιοποίησης και της λιτότητας που επιβλήθηκε μετά την οικονομική κρίση. Ο ίδιος επισημαίνει πως η λύση δεν είναι να κλειστούμε ξανά στα εθνικά «καβούκια» μας, αλλά «να επανεξετάσουμε το κοινωνικό συμβόλαιό μας, ώστε να θεραπεύσουμε τις εντάσεις και να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να προσαρμοστούν… Χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, που είναι κρίσιμο για την αποκατάσταση του αισθήματος ασφάλειας και τη διατήρηση της πολιτικής υποστήριξης προς ανοιχτές οικονομίες και κοινωνίες».
