Το Αζερμπαϊτζάν έχει αρχίσει να εισάγει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στο πλαίσιο μιας συμφωνίας που θα επιτρέψει στο Μπακού να καλύψει τη δική του εγχώρια ζήτηση, αλλά που εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την πρόσφατη συμφωνία του να ενισχύσει τις εξαγωγές στην Ευρώπη, γράφει ο David O'Byrne για το Eurasianet.
Ο κρατικός παραγωγός και εξαγωγέας φυσικού αερίου της Ρωσίας Gazprom ανακοίνωσε στις 18 Νοεμβρίου ότι είχε αρχίσει να προμηθεύει αέριο στην κρατική εταιρεία φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν SOCAR στις 15 Νοεμβρίου και θα προμήθευε συνολικά έως και ένα δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα μέχρι τον Μάρτιο του 2023. Σε δήλωσή της στο πρακτορείο ειδήσεων του Αζερμπαϊτζάν APA, η SOCAR ανέφερε ότι συνεργαζόταν από καιρό με την Gazprom και ότι οι δύο εταιρείες «προσπαθούν να βελτιστοποιήσουν την υποδομή τους οργανώνοντας την αμοιβαία ανταλλαγή ροών φυσικού αερίου».
Η συμφωνία υπεγράφη λίγο πριν από την περίοδο αιχμής της ζήτησης στα μέσα του χειμώνα, καθώς το Αζερμπαϊτζάν θα επιδιώξει να διατηρήσει τις προμήθειες στους εγχώριους πελάτες του φυσικού αερίου, εκπληρώνοντας παράλληλα τις εξαγωγικές δεσμεύσεις του προς τη Γεωργία και την Τουρκία, καθώς και το πρόσφατα διευρυμένο εμπόριο του με την Ευρώπη. Οι εξαγωγές στην Ευρώπη μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου είχαν προγραμματιστεί να φτάσουν τα 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φέτος, αλλά στο πλαίσιο ενός νέου μνημονίου κατανόησης με την Ευρωπαϊκή Ένωση που υπεγράφη τον Ιούλιο, το Μπακού συμφώνησε να αυξήσει τις εξαγωγές στα 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Αυτή η αύξηση είχε σκοπό να βοηθήσει τις Βρυξέλλες να αντισταθμίσουν τις απώλειες των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου, οι οποίες είχαν περικοπεί από τη Μόσχα ως αντίποινα για τις κυρώσεις της ΕΕ που επιβλήθηκαν μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ενώ η συμφωνία έχει διαφημιστεί ιδιαίτερα τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στο Μπακού, δεν έγινε ποτέ σαφές από πού ακριβώς θα προερχόταν το επιπλέον αέριο.
Τα προβλήματα με τη δέσμευση προέκυψαν ήδη από τον Σεπτέμβριο, όταν ο υπουργός Ενέργειας του Αζερμπαϊτζάν Parviz Shahbazov ανακοίνωσε ότι το Αζερμπαϊτζάν θα εξάγει μόνο 11,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα στην Ευρώπη φέτος, χωρίς να δίνει καμία ένδειξη για το γιατί ο στόχος των εξαγωγών είχε συρρικνωθεί. Ακόμη και από πού θα προέλθει αυτός ο πιο μέτριος επιπλέον όγκος παραμένει ασαφές.
Πηγή κοντά στην κοινοπραξία που κατέχει το γιγάντιο κοίτασμα φυσικού αερίου Shah Deniz του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο προμηθεύει επί του παρόντος το σύνολο των εξαγωγών φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν, επιβεβαίωσε στην Eurasianet ότι δεν έχουν συναφθεί νέες εξαγωγικές συμβάσεις και ότι το κοίτασμα έχει ανατεθεί επί του παρόντος μόνο για την προμήθεια των 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων προηγουμένως συμφωνηθεί.
Τώρα, η είδηση ότι το Αζερμπαϊτζάν θα εισάγει αέριο από τη Ρωσία αυτό το χειμώνα υποδηλώνει ότι το Μπακού σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το ρωσικό αέριο για να προμηθεύσει την εγχώρια αγορά του, προκειμένου να απελευθερώσει φυσικό αέριο και να του επιτρέψει να εκπληρώσει τη δέσμευσή του προς τις Βρυξέλλες.
Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά της Ρωσίας δεν ισχύουν για το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο παραμένει ελεύθερο να εισάγει όσο ρωσικό αέριο θέλει. Ωστόσο, η νέα συμφωνία αντιβαίνει στην πολιτική πρόθεση της συμφωνίας του Ιουλίου, η οποία συμφωνήθηκε ειδικά για την ενίσχυση των όγκων φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν που ρέει στην Ευρώπη, ώστε να βοηθήσει την ΕΕ να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.
Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
Το γεγονός ότι μέρος αυτών των εισαγωγών από το Αζερμπαϊτζάν διευκολύνεται με τη βοήθεια της Μόσχας υποδηλώνει ότι οι προσπάθειες των Βρυξελλών για διαφοροποίηση μπορεί να είναι μάταιες, και όχι μόνο βραχυπρόθεσμα. Σύμφωνα με τη συμφωνία που υπογράφηκε τον Ιούλιο, το Μπακού συμφώνησε επίσης να διπλασιάσει τις εξαγωγές μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου σε 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως έως το 2027 - το μέγιστο που μπορεί να μεταφέρει το υπάρχον δίκτυο αγωγών.
Αυτή η αύξηση θα είναι δαπανηρή και θα χρειαστεί χρόνος για να πραγματοποιηθεί, απαιτώντας τόσο την προσθήκη νέων συμπιεστών στους υπάρχοντες αγωγούς όσο και τεράστιες επενδύσεις στα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν για την παραγωγή του απαραίτητου φυσικού αερίου. Μέχρι στιγμής, δεν έχει ληφθεί επενδυτική απόφαση για την επέκταση των τριών αγωγών που αποτελούν τον Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου που μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη, ενώ παραμένουν ερωτήματα για το από πού θα προέρχονται τα επιπλέον 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως.
Η BP επιβεβαίωσε νωρίτερα φέτος ότι το γιγάντιο κοίτασμα φυσικού αερίου Shah Deniz που εκμεταλλεύεται δεν είναι σε θέση να τροφοδοτήσει όλα τα επιπλέον 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα που απαιτούνται. Το Αζερμπαϊτζάν έχει κάποια άλλα μικρά κοιτάσματα φυσικού αερίου, αλλά η παραγωγή από αυτά δεν αναμένεται να είναι επαρκής για να ανταποκριθεί στη δέσμευση του Μπακού στις Βρυξέλλες, αυξάνοντας την προοπτική ότι το φυσικό αέριο θα πρέπει να προέρχεται από άλλες χώρες της περιοχής.
Οι σχέσεις μεταξύ Μπακού και Ασγκαμπάτ έχουν βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα μια πρωτοποριακή τριμερή συμφωνία ανταλλαγής φυσικού αερίου με το Ιράν τον Δεκέμβριο του 2021, βάσει της οποίας το Τουρκμενιστάν δεσμεύτηκε να προμηθεύει μεταξύ 1,5 και 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως στο βορειοανατολικό Ιράν και παρόμοια ποσότητα φυσικού αερίου θα προμηθεύεται από το βορειοδυτικό Ιράν στο Αζερμπαϊτζάν.
Η συμφωνία αυτή, που χαιρετίστηκε ευρέως ως σπάνιο και αξιοσημείωτο παράδειγμα περιφερειακής συνεργασίας, είχε θεωρηθεί ως πιθανή βραχυπρόθεσμη πηγή επιπλέον φυσικού αερίου για την Ευρώπη. Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση της συμφωνίας είναι ασαφής. Η απροσδόκητη ανάγκη του Αζερμπαϊτζάν να εισάγει ρωσικό φυσικό αέριο εγείρει την υποψία ότι αυτή η συμφωνία μπορεί να είχε υποστεί πλήγμα από την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Μπακού και Τεχεράνης.
Υπάρχουν άλλες επιλογές για την παράδοση φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν στην Ευρώπη. Τούρκοι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν τον Ιούλιο ότι η Άγκυρα εξετάζει τρεις επιλογές για τη διέλευση φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν που παραδίδεται από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου στην Ευρώπη. Μία από αυτές τις επιλογές πιστεύεται ότι είναι ένα έργο που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ για τη διοχέτευση φυσικού αερίου που εκτοξεύεται επί του παρόντος από ορισμένα από τα κοιτάσματα πετρελαίου στην Κασπία του Τουρκμενιστάν στην ξηρά από όπου θα μπορούσε να εξαχθεί.
Ωστόσο, χωρίς να υπάρχουν νέα για οποιαδήποτε πρόοδο σε καμία από τις πιθανές επιλογές, αυξάνεται η πιθανότητα – όπως και η δέσμευσή του να παραδώσει 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη φέτος – το Αζερμπαϊτζάν μπορεί επίσης να μην είναι σε θέση να εκπληρώσει την υπόσχεσή του να διπλασιάσει τις εξαγωγές προς 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα έως το 2027.
