Το μνημόνιο για την εμβάθυνση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ Ρωσίας και Τουρκμενιστάν δεν αφορά μόνο τις διακοινοβουλευτικές ανταλλαγές, την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών ή την επέκταση της διδασκαλίας της ρωσικής γλώσσας στο κράτος της Κεντρικής Ασίας. Το κυριότερο είναι ότι τα μέρη έχουν καταλήξει ή βρίσκονται πολύ κοντά στην επίτευξη συμφωνιών στον τομέα της ενεργειακής συνεργασίας.
Από τον Ιανουάριο το ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ έχει επισημάνει τη σημασία του αγωγού TAPI, ενός αγωγού φυσικού αερίου Τουρκμενιστάν-Αφγανιστάν-Πακιστάν-Ινδία (TAPI) που είχε παγώσει εδώ και καιρό, αλλά οι προοπτικές του πρόσφατα βελτιώθηκαν, θέτοντας νέα γεωπολιτικά και γεωοικονομικά δεδομένα στην ενεργειακή και διπλωματική σκηνή.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ουκρανία: Αναστολή των εξαγωγών ουκρανικού φυσικού αερίου, άνθρακα και καύσιμου πετρελαίου
Το έργο μήκους 1100 μιλίων, 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων είχε πολλές καθυστερήσεις από τότε που ανακοινώθηκε η κοινοπραξία του αγωγού στα τέλη του 2014, αν και το έργο ξεκίνησε για πρώτη φορά το 1991. Η κατασκευή ξεκίνησε στις αρχές του 2018 με προβλεπόμενη ημερομηνία έναρξης χρήσης το 2021, αλλά σταμάτησε αργότερα, αφότου εργαζόμενοι σε αυτό δολοφονήθηκαν από άγνωστους δράστες.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, ορισμένες διεθνείς εταιρείες, ιδίως η Bridas Corporation ανέπτυξαν έργα για τον διαφγανικό αγωγό φυσικού αερίου TAPI (Τουρκμενιστάν-Αφγανιστάν- Πακιστάν-Ινδία). Είναι ενδιαφέρον ότι το μεγαλύτερο μέρος της απαραίτητης επιτόπιας έρευνας κατά μήκος της διαδρομής Χεράτ-Κάνταχαρ-Κέτα διεξήχθη από γαλλικές εταιρείες τη δεκαετία του 1920, όταν σχεδιαζόταν ο σιδηρόδρομος του Αφγανιστάν. Η δυνατότητα κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου που παρακάμπτει το Χίντου Κους δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες τεχνικές δυσκολίες.
Αλλά με τον πολυετή πόλεμο στο Αφγανιστάν να κατακρεουργεί την αρχιτεκτονική ασφαλείας, δεν υπήρχε κανείς να συμφωνήσει για την «προστασία» του αγωγού φυσικού αερίου.
Ένας άλλος αρνητικός παράγοντας ήταν ότι ο προβλεπόμενος αγωγός φυσικού αερίου δεν ανταποκρίνεται στα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. Εκείνη την εποχή, η Ρωσία σχεδόν δεν σκεφτόταν εναλλακτικές λύσεις στην Ευρώπη και το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν βασίστηκαν στην Κίνα. Κατά συνέπεια, η Ευρώπη και η Κίνα δεν ενδιαφέρθηκαν επίσης για ένα έργο που εκτρέπει το φυσικό αέριο. Για να μην αναφέρουμε τις ΗΠΑ, που δεν αρκέστηκαν στην ενεργειακή «εξάρτηση» του Πακιστάν και της Ινδίας από τα κράτη της Κεντρικής Ασίας και, ως πολύ πιθανή συνέπεια, από τη Ρωσία.
Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει κάπως. Η στρατηγική των «κυρώσεων» της Δύσης κατά της Ρωσίας είναι απλή: υποχωρήσεις σε όλες τις απαιτήσεις. Η προσφυγή στο διεθνές δίκαιο ή την κοινή λογική δεν έχει ουσία. Υπάρχει μόνο μία αποτελεσματική απάντηση σε μια τέτοια στρατηγική. Μετατρέψτε τη ζημιά από την εφαρμογή τους δυσανάλογα επώδυνη για την πλευρά που τις επιβάλλει.
Υπάρχουν αρκετοί δείκτες που θα υποδεικνύουν ότι τα γεγονότα εξελίσσονται προς αυτή την κατεύθυνση.
Πρώτος δείκτης
«Μονόπλευρη», χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η «διεθνής κοινότητα», η αναγνώριση από τη Ρωσία και, τουλάχιστον, από το Τουρκμενιστάν των νέων αρχών του Αφγανιστάν.
Ας δώσουμε προσοχή στη δήλωση του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, που έγινε μόλις πριν από λίγες ημέρες, στις 8 Ιουνίου:
«Όσον αφορά τις προοπτικές για πιθανή αποδυνάμωση του καθεστώτος κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και τη διεθνή αναγνώριση των νέων αρχών στο Αφγανιστάν, θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι το Κίνημα των Ταλιμπάν, ως οργάνωση, δεν θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση στα Ηνωμένα Έθνη. Οι κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας ισχύουν μόνο για μεμονωμένους αξιωματούχους των Ταλιμπάν».
Φυσικά, το μήνυμα περιέχει μια έκκληση προς την Καμπούλ για μια «συμβιβαστική λύση για τη διαμόρφωση μιας εθνοπολιτικά ισορροπημένης δομής εξουσίας» (θα ήταν απαραίτητο να αυξηθεί το μερίδιο της εκπροσώπησης στην εξουσία Ουζμπέκων, Τατζίκων, Σιιτών, Τουρκμενών). Αλλά το κύριο περιεχόμενο του μηνύματος είναι «οι ΗΠΑ προσπαθούν να δημιουργήσουν την εμφάνιση της ενεργοποίησής τους στο αφγανικό πεδίο» μέσω συναντήσεων «με ορισμένους Αφγανούς πολιτικούς συνταξιούχους», αυτούς «που προσωποποιούν την αποτυχία του 20ετούς πειράματος εκδημοκρατισμού των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν».
Συμπέρασμα: «η έλλειψη φρέσκων ιδεών μεταξύ των Αμερικανών στην αφγανική κατεύθυνση» δημιουργεί μια νομική βάση για τα επακόλουθα αναγκαστικά διπλωματικά βήματα της Ρωσικής Ομοσπονδίας προς την κατεύθυνση του Αφγανιστάν.
Δεύτερος δείκτης
Η αντίδραση της Ευρώπης και της Κίνας. Η επίσημη θα ακολουθήσει μετά την πρώτη «αποκωδικοποίηση» της Ρωσοτουρκμενικής δήλωσης, παρόμοια με τη Ρωσο-Καζακστάν ή και την ανακήρυξη τριών κρατών, οποιοδήποτε έγγραφο θα δηλωθεί ευθέως ως η πρόθεση αναβίωσης του TAPI. Ανεπίσημο, σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων (ωστόσο, για την Κίνα, η γραμμή μεταξύ της γνώμης της CPC και των εμπειρογνωμόνων είναι υπό όρους) ενδέχεται να ακολουθήσει στο εγγύς μέλλον.
Οι Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες δεν πρέπει να υπερεκτιμώνται. Παρά τα γεγονότα των τελευταίων 15 ετών μετά την ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν στο Μόναχο το 2007 και την εκπλήρωση όλων των προειδοποιήσεών του, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να αδυνατούν να κατανοήσουν το ρωσικό διπλωματικό στυλ, την ειλικρίνεια, τη διαφάνεια και την παιδαγωγική του αξία:
«Η πρώτη προσφορά των Ρώσων είναι η καλύτερη. Κάθε επόμενη θα είναι χειρότερη για εσάς από την προηγούμενη».
Η πιθανή αντίδραση των Ευρωπαίων είναι «θα συντρίψουμε το έργο με νέες κυρώσεις» ή η συνηθισμένη, «ο Πούτιν μπλοφάρει». (Όπως πριν από τον Αύγουστο του 2008, τον Φεβρουάριο του 2014 και τον Φεβρουάριο του 2022.)
Η Κίνα είναι πιο δύσκολη. Ας το παραδεχτούμε, η Αυτοκρατορία έχει χαλαρώσει κάπως στη θέση της ως σχεδόν μονοπωλιακός αγοραστής φυσικού αερίου από τη Ρωσία και την Κεντρική Ασία στην Ανατολική Ασία. Ο TAPI είναι ένας ανεπιθύμητος ανταγωνισμός: εάν η «αγορά του αγοραστή» δεν μετατραπεί σε «αγορά πωλητή», τότε γίνεται πιο ισορροπημένη. Από την άλλη, μεταξύ των νέων αγοραστών δεν είναι μόνο η προβληματική Ινδία, αλλά και το σύμμαχο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, κάτι που είναι πολλά υποσχόμενο για τις κινεζικές επενδύσεις. Το Πεκίνο, από την άλλη πλευρά, αντιμετωπίζει την ευθυγράμμιση των συμμαχικών αξόνων πολύ πιο υπεύθυνα από την Ουάσιγκτον ή τις Βρυξέλλες. Μπορεί κανείς να ελπίζει ότι η στάση των Κινέζων «ανεξάρτητων ειδικών» στο έργο θα είναι καλοπροαίρετη και ουδέτερη.
Τρίτος δείκτης
Η αντίδραση του Ιράν, του Πακιστάν, της Ινδίας και των μοναρχιών του Κόλπου. Παρακολουθούμε αν οι Ιρανοί εμπειρογνώμονες και τα μέσα ενημέρωσης θα δείξουν ενθουσιασμό για τη δυνατότητα σύνδεσης των κοιτασμάτων αερίου τους με το TAPI. Και επίσης εάν το Νέο Δελχί και το Ισλαμαμπάντ θα λάβουν μέτρα που θα δικαιολογούσαν το κοινό σχέδιο στα μάτια των ενθουσιασμένων μαζών. Η Ινδία, για παράδειγμα, θα μπορούσε και πάλι να ανεβάσει το καθεστώς της ενωσιακής επικράτειας του Τζαμού και του Κασμίρ σε κράτος (ήδη χωρίς το Λαντάκ), ενώ το Πακιστάν θα μπορούσε να χαιρετίσει αυτό το βήμα, δηλώνοντας τις προοπτικές για βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των χωρών.
Η μόνη δυσάρεστη στιγμή (ας πούμε, σε επίπεδο φημών στην κοινότητα των ειδικών της Νότιας Ασίας) είναι ότι και οι δύο κύριοι αποδέκτες υφίστανται άνευ προηγουμένου πίεση προκειμένου να μην επισημοποιηθεί αυτή η συμφωνία με τη Ρωσία μέχρι η ίδια, να εμπλακεί σε τουλάχιστον επίσημη διευθέτηση των ένοπλων σύγκρουση στην Ευρώπη. Υπάρχουν γεγονότα παρόμοιας πίεσης στο Καζακστάν. Το έργο TAPI βασίζεται σε συμφωνία μεταξύ των χωρών που αποτελούν τη συντομογραφία του ονόματος. Το Καζακστάν μπορεί να ενταχθεί χωρίς συνέπειες για τον εαυτό του.
Και, φυσικά, όλοι αυτοί οι «διπλωματικοί βομβαρδισμοί» της Αστάνα, του Ισλαμαμπάντ, του Νέου Δελχί σε καμία περίπτωση δεν εμποδίζουν τη Ρωσία να διαμορφώσει βιαστικά τον μελλοντικό της τομέα με τέτοιο τρόπο που, ό,τι και να συμβεί, θα είναι περιζήτητος. Θυμηθείτε ότι μία από τις γραμμές του Nord Stream 2 έχει ήδη «προσκολληθεί» για αεριοποίηση των βόρειων περιοχών της Ρωσίας, οι πιθανοί καταναλωτές των βορειοδυτικών περιοχών αναμένουν δηλώσεις για την τύχη της δεύτερης γραμμής.
Τα δεξαμενόπλοια LNG από το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία δεν θα μειώσουν την τιμή του LNG στην Ευρώπη και οι όγκοι που συνδέονται με την Ινδία θα παραμείνουν - η υποήπειρος αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς. Οι μοναρχίες εδώ στο σύνολό τους δεν χάνουν τίποτα, η ανακατανομή θα είναι ασήμαντη και ως εκ τούτου, αναμένεται ότι η στάση τους θα είναι ουδέτερη.
Τέταρτος δείκτης
Η τελευταία «απειλή» της αναβίωσης του νέου, «Μεγάλου» (με τη συμμετοχή της Ρωσικής Ομοσπονδίας και του Καζακστάν) TAPI είναι η αντίδραση των Η.Π.Α. Τι είδους ανησυχία θα εκφράσουν οι Αμερικανοί ειδικοί και τι είδους περιορισμούς θα υποσχεθούν στο Πακιστάν, την Ινδία, το Καζακστάν είναι ένα μεγάλο και ενδιαφέρον ερώτημα. Καθώς και τις συνέπειες τέτοιων απειλών, εάν οι αξιωματούχοι προσπαθήσουν να τις εκφράσουν μετά από τα ΜΜΕ. Η Ινδία ανταποκρίνεται ήδη σε απόπειρες να της κάνουν διαλέξεις σχεδόν «με λαβροφικό τρόπο».
Η ιδιαιτερότητα του «Μεγάλου TAPI» είναι ότι η κατασκευή από την αρχή θα καλύψει μόλις 750 χιλιόμετρα στο Αφγανιστάν. Στις τοπογραφικές και κλιματικές συνθήκες της προτεινόμενης διαδρομής, με επερχόμενη τοποθέτηση, η κατασκευή μπορεί να διαρκέσει τρεις έως τέσσερις μήνες. Οι απαραίτητες υποδομές στο έδαφος της Ρωσίας, του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν είναι σε μεγάλο βαθμό έτοιμες ή θα είναι έτοιμες στο εγγύς μέλλον. Κάπου θα απαιτηθούν διασυνδέσεις, κάπου μια μετάβαση για αντιστροφή - και πολλές άλλες εργασίες για τη βελτιστοποίηση της διαδρομής θα τηρήσουν πλήρως τις προθεσμίες για την κατασκευή του αφγανικού τμήματος.
Η Ρωσία έχει επαναλάβει την "Καλύτερη Πρώτη Προσφορά" πολλές φορές και συνεχίζει να το κάνει, ωστόσο η Δύση διατηρεί και κλιμακώνει με ψυχροπολεμική υπεροψία την αντιρωσική υστερία. Η κατασκευή και η λειτουργία του TAPI μπορεί να γίνει πολύ γρήγορα και αυτή θα είναι η πιο ισχυρή «αντι-κύρωση» από τη Ρωσία, με κατακλυσμικές ενεργειακές συνέπειες για την Ευρώπη.
