Είναι πολύ νωρίς για να πούμε ότι η πώληση F-16 θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις, αλλά μπορεί αν μη τι άλλο να θεωρηθεί ως μια νέα εξέλιξη που αποτρέπει την περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων των δύο χωρών αναφέρει έκθεση του μεγαλύτερου τουρκικού think tank, του SETA, που αναφέρεται στην υπόθεση των F-16 για την τουρκική πολεμική αεροπορία και των F-35 για την Ελλάδα.
Η έκθεση την οποία υπογράφει ο αναλυτής Μουράτ Γιεσίλτας αναφέρει συγκεκριμένα:
«Μετά την επικύρωση από την Τουρκία της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ στο τουρκικό κοινοβούλιο, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ενημέρωσε το Κογκρέσο για πώληση 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων (698,52 δισεκατομμύρια TL) μαχητικών αεροσκαφών στην Τουρκία και 8,6 δισεκατομμύρια δολάρια προηγμένων μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Ελλάδα, έναν άλλο σύμμαχο στο ΝΑΤΟ. Η πώληση στην Τουρκία περιλαμβάνει 40 Lockheed Martin F-16 και εξοπλισμό για τον εκσυγχρονισμό του υπάρχοντος στόλου των 79 F-16. Η Ελλάδα θα λάβει 40 F-35 Lightning II Joint Strike Fighters και σχετικό εξοπλισμό.
Εάν το Κογκρέσο των ΗΠΑ δεν αντιταχθεί στην πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία εντός των επόμενων 10 ημερών, μια μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ των δύο χωρών θα επιλυθεί. Ωστόσο, πολλά άλυτα ζητήματα παραμένουν στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις. Ο αποκλεισμός της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35 λόγω της αγοράς S-400 από τη Ρωσία και η συνέχιση των κυρώσεων κατά της Τουρκίας για την αντιμετώπιση των αντιπάλων της Αμερικής μέσω κυρώσεων (CAATSA) για αυτόν τον λόγο, ο μετασχηματισμός της προσωρινής συνεργασίας των ΗΠΑ με την τρομοκρατική οργάνωση PKK, τη συριακή πτέρυγα της ομάδας YPG σε μια μόνιμη σχέση, οι αποκλίνουσες στρατηγικές προσεγγίσεις προς τη Ρωσία και οι διαφορετικές προτεραιότητες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής έχουν γίνει ξεκάθαρες αποδείξεις ότι το μοντέλο σχέσεων στρατηγικής συμμαχίας μεταξύ των δύο χωρών δεν ισχύει πλέον.
Παρ' όλες τις διαφωνίες, οι δύο πρωτεύουσες δείχνουν αποφασισμένες να διατηρήσουν τις σχέσεις τους. Το πώς θα είναι δυνατό αυτό παραμένει ένα αναπάντητο ερώτημα. Οι πρόσφατες στρατηγικές αλλαγές στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και η αναζήτηση των Ηνωμένων Πολιτειών για στρατηγικές ενημερώσεις στις εξωτερικές πολιτικές και πολιτικές ασφαλείας τους ανακεφαλαιοποιούν τη στρατηγική σημασία των τουρκοαμερικανικών σχέσεων. Ωστόσο, και οι δύο πρωτεύουσες θα πρέπει πρώτα να ξανασκεφτούν πώς θα ξεπεράσουν τη βαθιά κρίση μεταξύ των δύο χωρών.
Ο παράγοντας της τρομοκρατίας
Το πρώτο σημείο διαμάχης μεταξύ των δύο χωρών είναι η εμπλοκή των ΗΠΑ με την τρομοκρατική οργάνωση YPG στη Συρία. Η Άγκυρα βλέπει το YPG ως ζωτικής σημασίας στρατηγική απειλή. Η στρατιωτική και πολιτική σχέση μεταξύ του YPG, το οποίο οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν ως τοπικό εταίρο στη Συρία, και του PKK, της τρομοκρατικής οργάνωσης εναντίον της οποίας η Τουρκία πολεμά εδώ και 40 χρόνια, ορίζεται ως πρωταρχικό μέλημα ασφαλείας για την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας. Η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς το YPG χρησιμοποιείται στην τρομοκρατική εκστρατεία του PKK εναντίον της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ και επιτρέπει στο PKK να επιβιώσει.
Από την άλλη πλευρά, μέσω της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεμονίας που έχει εγκαθιδρύσει στο βόρειο τμήμα της Συρίας, χάρη στην υποστήριξη των ΗΠΑ, το YPG απειλεί την τοπική δημογραφική δομή και δημιουργεί ένα νόμιμο έδαφος για πιθανές τοπικές εξεγέρσεις. Το YPG πραγματοποιεί επίσης τακτικά τρομοκρατικές επιθέσεις κατά της Τουρκίας και του Εθνικού Στρατού της Συρίας στις ασφαλείς ζώνες στο συριακό βορρά, στοχεύοντας αμάχους και αποτρέποντας τη βιώσιμη και ασφαλή επιστροφή των προσφύγων. Επομένως, για την Άγκυρα, η πηγή του προβλήματος στη Συρία δεν είναι μόνο το YPG. Η πηγή του προβλήματος είναι ο στρατηγικός λάθος υπολογισμός των ΗΠΑ στη Συρία.
Αυτό το ζωτικό πρόβλημα περιορίζει τις δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ και αυξάνει την πιθανότητα πιθανής κρίσης μεταξύ των δύο χωρών.
Σε αυτό το πλαίσιο, η επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με τη Συρία εξαρτάται από την αλλαγή στρατηγικής μιας από τις δύο χώρες. Η Άγκυρα είναι πιθανό να διατηρήσει τη στρατηγική της απέναντι στην απειλή του YPG στη Συρία στο εγγύς μέλλον και επιδιώκει να αποδυναμώσει την τρομοκρατική ομάδα. Η πρόσφατη δήλωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (NSC) ότι «οι ενέργειες που στοχεύουν στην υπεράσπιση των τρομοκρατών και την ανατίναξη του νόμου της συμμαχίας από τα θεμέλιά του σημειώνονται προσεκτικά και τονίζεται ότι καμία προσπάθεια δεν μπορεί να αλλάξει τη μοίρα των τρομοκρατικών οργανώσεων που στοχεύουν τη χώρα μας». πιο σοβαρή έμφαση στη συνεχιζόμενη διαφωνία με τις ΗΠΑ και υπογραμμίζει πώς η Τουρκία αντιλαμβάνεται τη Συρία ως πρωταρχικό συμφέρον ασφαλείας.
Απόσυρση και αλλαγή
Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση της Ουάσιγκτον προετοιμάζει μια αλλαγή στρατηγικής στη Συρία, συμπεριλαμβανομένης της απόσυρσης των στρατευμάτων της και της κατάρτισης ενός οδικού χάρτη που θα εστιάσει τις ΗΠΑ στο ιρανικό πρόβλημα. Ο διευθυντής της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ (CIA) Ουίλιαμ Μπερνς δήλωσε: «Το κλειδί για την ασφάλεια του Ισραήλ –και της περιοχής– είναι η αντιμετώπιση του Ιράν. Το ιρανικό καθεστώς έχει ενθαρρυνθεί από την κρίση και φαίνεται έτοιμο να πολεμήσει μέχρι τον τελευταίο περιφερειακό του αντιπρόσωπο, ενώ παράλληλα επεκτείνει το πυρηνικό του πρόγραμμα και επιτρέπει τη ρωσική επιθετικότητα». Φαίνεται ότι οι ΗΠΑ προετοιμάζουν μια στρατιωτική απάντηση κατά των ιρανών πληρεξουσίων στη Συρία και το Ιράκ για να ανακτήσουν τη στρατιωτική τους αποτροπή, η οποία τελικά θα αναδιαμορφώσει την ίδια τη φύση της περιφερειακής στρατιωτικής κλιμάκωσης.
Ωστόσο, η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συρία δεν είναι αρκετή για να τερματιστεί η τουρκική-αμερικανική σύγκρουση, επειδή παραμένει ασαφές τι είδους Συρία θα σχεδιαστεί μετά την αποχώρηση, και η Ουάσιγκτον φαίνεται έτοιμη να χρησιμοποιήσει την κάρτα κυρώσεων ενάντια στην πιθανότητα μιας συνολικής τουρκικής στρατιωτικής επιχείρησης εναντίον των YPG. Επομένως, η πιθανότητα ενός μετααμερικανικού σεναρίου για τη Συρία δεν λύνει πλήρως τα προβλήματα ασφάλειας της Τουρκίας. Αυτή η αβεβαιότητα μπορεί να αναγκάσει την Τουρκία να επιταχύνει τις διαπραγματεύσεις με το συριακό καθεστώς και να καταλήξει σε συμφωνία για μια λύση.
Ακόμα κι αν η Τουρκία και οι ΗΠΑ επιλύσουν τις διαφορές τους σχετικά με τη Συρία (κάτι που φαίνεται απίθανο στο εγγύς μέλλον), πρέπει να αναπτύξουν ένα νέο μοντέλο σχέσεων. Σε αυτό το μοντέλο, ακόμη και αν μια στρατηγική συναίνεση μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ δεν προκύψει πλήρως σε περιφερειακή κλίμακα, μπορεί να είναι δυνατό να δράσουμε από κοινού για τη μείωση των αυξανόμενων εντάσεων στη Μέση Ανατολή.
Αυτό θα απαιτούσε, πρώτα και κύρια, μια μόνιμη κατάπαυση του πυρός για να τερματιστεί ο συνεχιζόμενος πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα. Σε μια εποχή που το Ιράν γίνεται όλο και πιο ριζοσπαστικοποιημένο και περιθωριοποιημένο, η Άγκυρα μπορεί να συνεργαστεί με τις αραβικές χώρες για την ανάπτυξη βιώσιμης λύσης στο παλαιστινιακό ζήτημα και να ελαχιστοποιήσει τη διάδοση και την επανακινητοποίηση μη κρατικών στρατιωτικών ομάδων στην περιοχή. Το πιο σημαντικό, η Άγκυρα μπορεί να μεσολαβήσει για να αποφευχθεί η πιθανότητα στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν.
Ο συνεχιζόμενος διάλογος της Τουρκίας με τη Ρωσία, ο κρίσιμος ρόλος της στη σταθερότητα του Νοτίου Καυκάσου, η θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο και η στρατιωτική της παρουσία στη Λιβύη θα μπορούσαν να προσφέρουν μια ευκαιρία για κοινή δράση με την Άγκυρα σε μια ευρεία περιοχή.
Είναι πολύ νωρίς για να πούμε ότι η πώληση F-16 θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις, αλλά μπορεί να θεωρηθεί ως μια νέα εξέλιξη που αποτρέπει την περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων».
