Όταν 26.500 τόνοι σιταριού απέπλευσαν από το λιμάνι της Οδησσού αυτή την εβδομάδα - η πρώτη αγροτική εξαγωγή από την Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή - πολλοί ειδικοί στην επισιτιστική ασφάλεια εξέφρασαν ανακούφιση. Η είδηση, σε συνδυασμό με την πτώση του κόστους του σιταριού μετά τον σχεδόν διπλασιασμό των παγκόσμιων τιμών, έχει κάνει τους επενδυτές και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αναρωτιούνται εάν η απειλή της παγκόσμιας έλλειψης τροφίμων υποχωρεί.
Όχι ακριβώς, επισημαίνει το Bloomberg. Είναι πολύ νωρίς για ανεπιφύλακτη αισιοδοξία, επειδή πολλά από τα προβλήματα που τροφοδότησαν τον πληθωρισμό των τροφίμων ακόμη και πριν από την εισβολή στην Ουκρανία εξακολουθούν να υφίστανται: οι τιμές της ενέργειας και των αγροχημικών παραμένουν υψηλές, καθιστώντας δαπανηρή τη λειτουργία μηχανοποιημένων αγροκτημάτων και τη μεταφορά τροφίμων μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού. Οι καυτές καιρικές συνθήκες και η ξηρασία αποδεκατίζουν τις αποδόσεις των αγροκτημάτων από το Βατερλό του Καναδά έως τη Μπανγκαλόρ και το Μπορντό και οι κλιματικές διαταραχές αναμένεται να γίνουν πιο ποικίλες και ακραίες.
Ωστόσο, δεν είναι πολύ νωρίς για να εκτιμήσουμε όσα μάθαμε τους τελευταίους πέντε μήνες από μια από τις πιο σημαντικές διαταραχές στον εφοδιασμό τροφίμων που έχει βιώσει ο κόσμος εδώ και δεκαετίες. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανάγκασε τους παγκόσμιους παραγωγούς τροφίμων, τους διανομείς και τα προγράμματα βοήθειας να προσαρμοστούν γρήγορα για να ξεπεράσουν τις ελλείψεις – και το έκαναν, συνολικά, με μεγάλη ευελιξία. Αυτή η απάντηση έδωσε μια βαθύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι παραγωγοί τροφίμων, οι επενδυτές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Ακολουθούν τρία βασικά μαθήματα από τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας σχετικά με το πώς να διασφαλιστεί το μέλλον μιας παγκόσμιας επιχείρησης τροφίμων:
Οι αγρότες είναι ανθεκτικοί.
Όταν οι προμήθειες σιτηρών από τη Ρωσία και την Ουκρανία -που παράγουν μαζί το ένα τέταρτο του σιταριού στον κόσμο- περιορίστηκαν ξαφνικά, οι αγρότες σε μεγάλες παραγωγικές χώρες ξεκίνησαν δράση. Η στενή προσφορά και οι αυξανόμενες τιμές σιταριού ενθάρρυναν τους αγρότες άλλων ετήσιων καλλιεργειών όπως η σόγια και το καλαμπόκι να στραφούν προς το σιτάρι - και το φύτεψαν, από την Αμερική και τη Βραζιλία μέχρι την Αυστραλία και την Ιαπωνία, αποκαθιστώντας τα τεταμένα από τον πόλεμο αποθέματα.
Μάθαμε επίσης την αξία της διατήρησης τεράστιων αποθεμάτων σιτηρών από προηγούμενες συγκομιδές, οι οποίες αξιοποιήθηκαν σχεδόν σε κάθε μεγάλη χώρα παραγωγής για να καλύψουν το άμεσο κενό που άφησαν η Ρωσία και η Ουκρανία. Αυτά τα αποθέματα πρέπει τώρα να αναπληρωθούν πλήρως, και εν τω μεταξύ, μπορούμε να αναγνωρίσουμε και να εκτιμήσουμε την αποτελεσματικότητα μιας στρατηγικής διπλής σύγκρουσης διατήρησης ισχυρών αποθεμάτων κατά τη φύτευση νέων εκτάσεων.
Η προσφορά ευπαθών φρούτων και λαχανικών είναι πολύ λιγότερο ανθεκτική.
Οι τελευταίοι έξι μήνες υπογράμμισαν τις διαφορές μεταξύ της αγοράς εμπορευμάτων, η οποία μπορεί να βασίζεται στα αποθηκευμένα προϊόντα, και των αγορών φρέσκων τροφίμων. Οι καλλιέργειες με υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένων των φρούτων, των λαχανικών, των κρεάτων και των γαλακτοκομικών είναι πιο ευάλωτες στις κλιματικές πιέσεις, απαιτούν πιο συγκεκριμένες συνθήκες για την καλλιέργεια και την παραγωγή και είναι πιο δύσκολο να παραχθούν και να διανεμηθούν αυθόρμητα όταν σημειώνονται διακοπές στον εφοδιασμό. Οι εγκαταστάσεις μακροπρόθεσμης αποθήκευσης για φρέσκα τρόφιμα είναι απίστευτης εντάσεως ενέργειας και πόρων.
Οι αναταραχές της Ουκρανίας μας υπενθυμίζουν πόσο σημαντικό θα είναι για κάθε πλούσιο έθνος να επεκτείνει τις τοπικές και περιφερειακές προμήθειες φρέσκων φρούτων και λαχανικών. Σε ορισμένες περιοχές αυτό μπορεί να πρέπει να περιλαμβάνει δίκτυα θερμοκηπίων υψηλής απόδοσης και κάθετες φάρμες που μπορούν να καλλιεργούν αυτά τα θρεπτικά τρόφιμα όλο το χρόνο σε εγκαταστάσεις που προστατεύονται από περιβαλλοντικούς κινδύνους. Η ενθάρρυνση νέων προσπαθειών για το κυτταροκαλλιεργημένο κρέας — που καλλιεργείται σε εργαστήρια — πρέπει να είναι βασικό μέρος αυτού του σχεδίου. Αυτές οι επενδύσεις θα είναι δαπανηρές βραχυπρόθεσμα, αλλά ολοένα και πιο συνετές καθώς η γεωργική βιομηχανία προσαρμόζεται στην πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής.
Όσοι έχουν τα λιγότερα θα υποφέρουν περισσότερο και τους οφείλουμε υποστήριξη.
Ο λιμός αυξάνεται παγκοσμίως, παράλληλα με τις γεωπολιτικές και περιβαλλοντικές πιέσεις, και οι διαταραχές στην παραγωγή τροφίμων οπουδήποτε πλήττουν περισσότερο τις επισιτιστικά ανασφαλείς χώρες. Τριακόσια εκατομμύρια άνθρωποι δεν διαθέτουν αξιόπιστες προμήθειες τροφίμων και 45 εκατομμύρια βρίσκονται στα όρια της πείνας.
Τα πλούσια έθνη πρέπει να αποφασίσουν να αποθηκεύσουν μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων σιτηρών τους για τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, ενώ θα διαθέσουν περισσότερα κεφάλαια για διεθνή επισιτιστική βοήθεια. Τους τελευταίους μήνες, αυτά τα κεφάλαια ήταν τόσο ελλιπή που η κυβέρνηση Μπάιντεν επέλεξε να δαπανήσει όλη τη χρηματοδότηση της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ σε περιοχές που επλήγησαν από την πείνα. Η Διευθύντρια του USAID, Samantha Power, μόλις δέσμευσε άλλα 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια για την ανακούφιση από την πείνα, αλλά αυτά τα χρήματα θα εξαντληθούν γρήγορα.
Συμπέρασμα
Ανεξάρτητα από το πόσο ευκίνητοι είναι οι αγρότες σε πλούσια έθνη, ο σοβαρός λιμός θα συνεχίσει να εξαπλώνεται και να βαθαίνει τα επόμενα χρόνια τόσο από τις ανθρώπινες συγκρούσεις όσο και από την κλιματική αλλαγή. Η επισιτιστική ασφάλεια πρέπει να γίνει μέρος όλων των μεγάλων διεθνών εμπορικών και οικονομικών συμφωνιών μεταξύ της Ομάδας των 10 βιομηχανικών χωρών. Το επίκεντρο αυτής της συλλογικής προσπάθειας θα πρέπει να υπερβαίνει την επείγουσα βοήθεια για να συμπεριλάβει σημαντικές επενδύσεις σε μια αλλαγή παραδείγματος προς τη βιώσιμη γεωργία.
Οι ζημιές και οι καταστροφές που προκλήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν δώσει σημαντικές γνώσεις για το μέλλον της γεωργίας σε έναν κόσμο αυξανόμενης περιβαλλοντικής και γεωπολιτικής αστάθειας. Η απορρόφηση αυτών των μαθημάτων και η εφαρμογή τους θα μας δώσει την ευκαιρία να προετοιμαστούμε καλύτερα για τις αναπόφευκτες διαταραχές που έχουμε μπροστά μας.
