Καθώς ο Σύρiος πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σηματοδοτούν την πρόθεσή τους να συμφιλιωθούν, η περιφερειακή επιστροφή της Συρίας έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Ο τελευταίος περιφερειακός εχθρός της παραμένει στα νότια σύνορά της: το Ισραήλ.
Πολλά βιβλία έχουν γραφτεί για τη σχέση Συρίας-Ισραήλ από το 1948. Αλλά καθώς οι Συμφωνίες του Αβραάμ αντιμετωπίζουν μια σκληρή πρόκληση καθώς μια ακροδεξιά ισραηλινή κυβέρνηση έρχεται στην εξουσία, το πιο επείγον πρόβλημα του Τελ Αβίβ παραμένει η ανθεκτικότητα της συριακής κυβέρνησης, της οποίας η επιστροφή περιελάμβανε μια προσέγγιση με τη Χαμάς.
Ένα πρόσφατο βιβλίο του πρώην διπλωμάτη των ΗΠΑ Φρέντερικ Χοφ, Reaching for the Heights, υπογραμμίζει γιατί η Δαμασκός είναι το τελευταίο σύνορο του Ισραήλ για να ξεπεράσει το αραβικό του «πρόβλημα». Ενώ το Ισραήλ μπορεί να έχει γίνει κατ' όνομα φίλος με ορισμένα από τα κράτη του Κόλπου, μαζί με το Μαρόκο και το Σουδάν, κανένα δεν έχει δημιουργήσει ζωτικό εμπόδιο στον θεμελιώδη τροχό ασφαλείας του Ισραήλ (δηλαδή, το Παλαιστινιακό ζήτημα).
Όπως αναφέρει το MiddleEastEye, ενώ τα πρωτοσέλιδα κυριαρχούνται από ειδήσεις για τακτικές αεροπορικές επιδρομές από το Ισραήλ κατά της Συρίας, κάτω από την επιφάνεια το Ισραήλ παραμένει επικεντρωμένο στις επιπτώσεις της Δαμασκού που ανακτά την περιφερειακή της θέση, αν και σε μια αρκετά μειωμένη κατάσταση. Η Συρία δεν αποτελεί στρατιωτική απειλή για το Ισραήλ, αλλά η ικανότητά της να πλοηγείται στον λαβύρινθο της λεβαντινής πολιτικής - παραμένοντας σημαντικός παράγοντας στον Λίβανο, την Παλαιστίνη και την Τουρκία - το κάνει πιο σημαντικό για το Ισραήλ από τις περισσότερες άλλες αραβικές χώρες.
Οι πρόσφατες αναταραχές μεταξύ του πληθυσμού των Δρούζων στη νότια Συρία έθεσαν επίσης το Ισραήλ σε επιφυλακή, παρά το γεγονός ότι είναι ένα κυρίαρχο συριακό ζήτημα.
Ξεμπλέξιμο του συριακού κόμπου
Λίγο πριν από την έναρξη της Αραβικής Άνοιξης το 2011, η ειρήνη μεταξύ του Ισραήλ και της Συρίας ήταν στο μάτι, με Αμερικανούς και Τούρκους διπλωμάτες να εργάζονται σκληρά σε αναζήτηση μιας προσέγγισης. Το βιβλίο του Χοφ σηματοδοτεί την τελευταία προσπάθεια να ξεμπλέξει τον συριακό κόμπο.
Ο Χοφ λέει ότι, από τότε που ξεκίνησε την καριέρα του στην αμερικανική υπηρεσία εξωτερικού, κάθε κορυφαίος διπλωμάτης των ΗΠΑ και σύμβουλος εθνικής ασφάλειας έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Συρίας θα μπορούσε να επιλύσει πολλά άλλα περιφερειακά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου του παλαιστινιακού ζητήματος, δεδομένης της εγγύτητας της Δαμασκού με την παλαιστινιακή υπόθεση από το 1948.
Η ανάλυσή του απηχεί άλλα θεμελιώδη έργα, όπως το Cursed is the Peacemaker του John Boykin και Συρία και Ισραήλ του Moshe Maoz. Το θεμελιώδες θέμα είναι η άρνηση της Συρίας να ενδώσει στη στρατιωτική, διπλωματική ή οικονομική πίεση. Ενώ η Ιορδανία και η Αίγυπτος πήραν τα αμερικανικά καρότα με αντάλλαγμα την ειρήνη, η Δαμασκός ήταν απασχολημένη με την επαναφορά των Υψωμάτων του Γκολάν στην κατάσταση πριν από το 1967.
Ο Χοφ επαναλαμβάνει ότι η Συρία ήταν ο μόνος αραβικός στρατός το 1948 που κατέλαβε επιτυχώς την παλαιστινιακή γη που προοριζόταν για το Ισραήλ. Τα παλαιστινιακά ζητήματα θεωρήθηκαν ως ζητήματα της νότιας Συρίας και όχι σαφώς διαφορετικά. Μιλάει επίσης για το πώς, ακόμη και μέχρι τη δεκαετία του 1950, τα συριακά ταχυδρομεία λειτουργούσαν σε αυτό που ο ΟΗΕ είχε θεωρήσει ως ισραηλινό έδαφος.
Κατά την άποψη της κυβέρνησης Κλίντον στις ΗΠΑ, γράφει ο Χοφ, η ενασχόληση με τη Συρία διευκόλυνε την αντιμετώπιση των Παλαιστινίων. Λίγο πριν πεθάνει ο πρώην πρόεδρος της Συρίας Χαφέζ αλ Άσαντ το 2000, το Ισραήλ και η Συρία βρίσκονταν σε διαδικασία διαπραγματεύσεων για το έδαφος κατά μήκος της Θάλασσας της Γαλιλαίας.
Οι ανταλλαγές του ίδιου του Χοφ με τον σημερινό πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ, παρέχουν ενδιαφέρον πλαίσιο για το πώς οι Αμερικανοί έχουν δει τη Συρία στην περιοχή. Ο Χοφ είπε ότι παρέδωσε ένα σημείωμα στον Άσαντ που ανέφερε την κυριαρχία του Λιβάνου και τη συριακή επιρροή, στην οποία ο Άσαντ αντιτάχθηκε, ρωτώντας γιατί ο Λίβανος θα εμπλακεί στις συνομιλίες για την ειρήνη Ισραήλ-Συρίας.
Επιρροή και παρέμβαση
Αυτό είναι το θεμελιώδες σημείο που κάποιοι παρατηρητές, ίσως ακόμη και ο Χοφ, έχουν παρερμηνεύσει. Ενώ οι Ισραηλινοί ηγέτες συζήτησαν τα υψώματα του Γκολάν και τις ακριβείς γραμμές των συνόρων Ισραήλ-Συρίας, πολλοί άλλοι στην Ουάσιγκτον και το Τελ Αβίβ ανησυχούσαν περισσότερο για την ισχύ της Συρίας στον Λίβανο και μεταξύ των παλαιστινιακών ομάδων.
Ενώ οι παρατηρητές σήμερα μπορεί να έχουν εμμονή με την παρουσία του Ιράν στη Συρία, για τους διαδοχικούς αρχηγούς άμυνας του Ισραήλ, το κύριο ζήτημα ήταν η συνεχιζόμενη επιρροή και η επέμβαση της Συρίας στον Λίβανο και στα παλαιστινιακά εδάφη. Κάθε μεγάλη παλαιστινιακή ομάδα είχε την έδρα της είτε στη Δαμασκό είτε στον ελεγχόμενο από τη Συρία Λίβανο καθ' όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η Συρία θεωρεί τον εαυτό της ως διαιτητή στην Παλαιστίνη, ένας διαιτητής που θα μπορούσε να έρθει αντιμέτωπος με τον πρώην παλαιστίνιο ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ.
Η επιρροή του στο παλαιστινιακό ζήτημα σήμαινε ότι το Ισραήλ έπρεπε να αντιμετωπίσει τη δύναμη της Συρίας στον Λίβανο είτε μέσω πολέμου, όπως έκανε ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ Αριέλ Σαρόν, είτε στο διπλωματικό τραπέζι, όπως έκαναν οι πρώην ηγέτες Εχούν Μπαράκ, Εχούντ Ολμέρτ και ακόμη και ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Ο Ολμέρτ έφτασε στο σημείο να πει ότι η ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Συρίας θα μπορούσε να είχε αποτρέψει τον συριακό εμφύλιο πόλεμο.
Με την πρόσφατη σημασία που έδωσαν στον Άσαντ η Αλγερία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τώρα ακόμη και η Τουρκία, το Ισραήλ θα συνεχίσει να παρακολουθεί τα γεγονότα στη Δαμασκό. Παλαιστινιακές ομάδες στη Γάζα και την κατεχόμενη Δυτική Όχθη αγωνίζονται τώρα για επιρροή, με στόχο να επιστρέψουν στα καλά βιβλία του Άσαντ. Ακόμη και στο υποβαθμισμένο και φτωχό κράτος της Συρίας μετά από μια δεκαετία πολέμου, συνεχίζει να χτυπά πάνω από το βάρος του.
