Οι περισσότεροι παράγοντες στη Συρία γνωρίζουν καλά την ανάγκη να τερματιστεί η κρίση και οι σχέσεις Τουρκίας-Συρίας προς ένα πιο θετικό σημείο θα είναι μια σημαντική πτυχή της προόδου, έγραψε ο πρώην πρέσβης της Τουρκίας στη Συρία Ömer Önhon στην αραβική εφημερίδα Asharq al-Awsat την Κυριακή.
Ο πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ βασίζεται στη Ρωσία για την επιβίωσή του, ενώ η Τουρκία διατηρεί ένα ιδιαίτερο είδος σχέσης με έντονες διαφορές και αμοιβαία οφέλη με τη Μόσχα, είπε ο Önhon.
Παρά τις πολυάριθμες δυσκολίες, υπάρχει ακόμα μια βάση για μια πολιτική λύση στη Συρία, πιστεύει ο βετεράνος διπλωμάτης, μέσω «μιας σειράς διπλωματικών πρωτοβουλιών τα τελευταία 11 χρόνια».
Ακολουθεί το πλήρες άρθρο:
Κατά την επιστροφή του από το Σότσι στις 6 Αυγούστου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποκάλυψε ότι συναντώνται οι υπηρεσίες πληροφοριών της Τουρκίας και της Συρίας.
Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου στις 11 Αυγούστου ότι η Τουρκία υποστηρίζει μια πολιτική συμφιλίωση μεταξύ της συριακής αντιπολίτευσης και του καθεστώτος Άσαντ. Ο υπουργός συνέχισε λέγοντας ότι πριν από περίπου ένα χρόνο, όταν ήταν στο Βελιγράδι για να συμμετάσχει σε διεθνές συνέδριο, είχε μια γρήγορη κουβέντα στους διαδρόμους με τον Υπουργό Εξωτερικών της Συρίας Φαϊζάλ Αλ Μεκντάντ, ο οποίος ήταν επίσης εκεί για να συμμετάσχει στην ίδια διάσκεψη.
Δημοσιογράφοι, σχολιαστές και πολιτικοί της αντιπολίτευσης στην Τουρκία συμμετείχαν αμέσως σε συζητήσεις σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της προσέγγισης με το καθεστώς Άσαντ.
Το Σάββατο, κατά την επιστροφή του από την επίσκεψή του στην Ουκρανία, ο Ερντογάν έκανε μια ακόμη πρωτοποριακή δήλωση. Χωρίς να κάνει άμεση αναφορά στη συμφιλίωση με τον Άσαντ, είπε ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να προχωρήσει σε προσέγγιση με το καθεστώς Άσαντ. Αναφερόμενος στα όσα είπε ο ανεπίσημος εταίρος του στον συνασπισμό Ντεβλέτ Μπαχτσελί (Devlet Bahçeli), κατέστησε σαφές ότι είναι έτοιμος να μεταφέρει τις επαφές με τη Συρία στο επόμενο επίπεδο, δηλαδή στο πολιτικό επίπεδο.
Ήταν εντυπωσιακό να ακούς τον Ερντογάν να λέει ότι ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες που «τροφοδότησαν τον τρόμο στη Συρία, παρείχαν στις τρομοκρατικές οργανώσεις χιλιάδες φορτηγά όπλα και εξοπλισμό και δέχτηκαν τρομοκράτες στον Λευκό Οίκο». Συμπεριέλαβε επίσης άλλους Συμμάχους και χώρες της ΕΕ ως υποστηρικτές της τρομοκρατίας, αναφέροντάς τους ως «δυνάμεις συνασπισμού».
Από την άλλη πλευρά, ο Ερντογάν επαίνεσε τη Ρωσία ως εταίρο στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. «Σε κάθε βήμα που κάνουμε στη Συρία, οι δυνάμεις ασφαλείας, οι υπηρεσίες πληροφοριών και το υπουργείο Άμυνας είναι σε επαφή», είπε.
Σε αυτό το σημείο, πρέπει να υπενθυμιστεί ο ρόλος της Ρωσίας και οι σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας. Η Ρωσία είναι η χώρα κλειδί στη Συρία. Ήταν η υποστήριξη της Ρωσίας στον πολιτικό τομέα, ιδίως στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, και η άμεση στρατιωτική της παρέμβαση το 2015 που άλλαξαν την πορεία του πολέμου στη Συρία προς όφελος του Άσαντ.
Ο Άσαντ γνωρίζει πολύ καλά ότι χωρίς τη Ρωσία, οι πιθανότητές του να επιβιώσει είναι ελάχιστες. Αυτό και το γεγονός ότι η Ρωσία έχει εδραιωθεί καλά στη Συρία με όλες τις βάσεις και το στρατιωτικό της υλικό, καμία λύση χωρίς αυτή δεν φαίνεται εφικτή.
Η Τουρκία και η Ρωσία έχουν μια περίπλοκη σχέση με έντονες διαφορές αλλά και αμοιβαία οφέλη. Το «είδος ειδικής σχέσης» μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας που υπάρχει εκεί τα τελευταία χρόνια, έγινε ακόμη περισσότερο μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Φαίνεται ότι οι δύο χώρες θα πρέπει να προτιμούν έντονα να κάνουν πράγματα στη Συρία χωρίς να έρχονται αντιμέτωπες μεταξύ τους.
Γιατί ο Ερντογάν αποφάσισε να υιοθετήσει μια εντελώς διαφορετική πολιτική για τη Συρία αυτή τη στιγμή;
Αρχικά, οι εκλογές απέχουν λιγότερο από ένα χρόνο. Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει μια σειρά από προβλήματα στην Τουρκία, μεταξύ των οποίων μια σοβαρή οικονομική κατάσταση και μια γκρίζα εικόνα για τις πιθανότητες επανεκλογής του. Θέλει να απελευθερωθεί από όσα περισσότερα προβλήματα μπορεί. Το πιο σημαντικό ζήτημα εξωτερικής πολιτικής με εσωτερικές επιπτώσεις είναι η κρίση στη Συρία και η ασφάλεια και 3,7 εκατομμύρια Σύριοι στην Τουρκία βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.
Σαφώς, ανεξάρτητα από το πώς εξελίσσεται και αν θα υπάρξει αίσιο τέλος ή όχι, βρισκόμαστε σε μια νέα εποχή στις σχέσεις Τουρκίας-Συρίας.
Ο δρόμος προς τα εμπρός είναι δύσκολος και μακρύς. Μια γρήγορη ματιά σε μερικά από τα κύρια προβλήματα:
- Υπάρχουν πάρα πολλοί εξωτερικοί παράγοντες όπως η Ρωσία, η Τουρκία, οι ΗΠΑ, το Ιράν, το Ισραήλ και οι αραβικές χώρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, έχουν διαφορετικές ατζέντες, αντικρουόμενα συμφέροντα και προτεραιότητες.
- Το Ιράν ιδιαίτερα είναι προβληματικό με τις φιλοδοξίες και τις ιδεολογικές/στρατηγικές του πολιτικές.
- Υπάρχουν δεκάδες ένοπλες ομάδες, δεκάδες χιλιάδες πολιτοφυλακές και όπλα στη Συρία. Υπάρχουν τζιχαντιστικές ομάδες καθώς και σιιτικές πολιτοφυλακές από τον Λίβανο (Χεζμπολάχ), το Ιράν, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Αυτό, από μόνο του, είναι ένα στοιχείο που θα μπορούσε να εκτροχιάσει κάθε ειρηνευτική προσπάθεια με πολλούς τρόπους.
- Υπάρχει to YPG (οι Κούρδοι) που ελέγχει περίπου το 35% του συριακού εδάφους που κατέχει τα περισσότερα από τα κοιτάσματα πετρελαίου και τη γεωργική γη της Συρίας. Όσον αφορά το μελλοντικό διοικητικό πολιτικό σύστημα στη Συρία, επιμένουν σε τίποτα λιγότερο από αυτό που έχουν τώρα.
- Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στη βόρεια Συρία, σε άλλες περιοχές της χώρας και όσοι έχουν εγκαταλείψει τη Συρία πολεμούν το καθεστώς εδώ και χρόνια. Έχουν χάσει αγαπημένα πρόσωπα και τις περιουσίες τους. Έχουν γίνει στόχος με χημικά όπλα και βασανίστηκαν στις φυλακές του καθεστώτος. Αυτοί οι άνθρωποι δεν βλέπουν τον Άσαντ ως εταίρο στην ειρήνη, αλλά ως εγκληματία πολέμου που πρέπει να διωχθεί. Η οργή του κόσμου που βγήκε στους δρόμους στη βόρεια Συρία για να διαμαρτυρηθεί για τις δηλώσεις του Τούρκου ΥΠΕΞ ήταν απόδειξη των ευαισθησιών.
- Από την πλευρά του Άσαντ, ο φόβος ότι θα χάσει την απόλυτη εξουσία του είναι επιζήμιο. Το 2011, ο Άσαντ ενθαρρύνθηκε να πραγματοποιήσει κάποιες μεταρρυθμίσεις και να συμπεριλάβει στο πολιτικό σύστημα άτομα από την αντιπολίτευση, αλλά δεν ακολούθησε αυτόν τον τρόπο εξαιτίας αυτού του φόβου. Έντεκα χρόνια μετά και η προσέγγισή του δεν έχει αλλάξει.
Μεταξύ πολλών άλλων παραδειγμάτων αυτής της προσέγγισης είναι τα «μη επιτεύγματα» στο έργο της Συνταγματικής Επιτροπής της Συρίας. Ανεξάρτητοι παρατηρητές που είναι καλά ενημερωμένοι και συμμετέχουν στις συνεδριάσεις της Επιτροπής έχουν καταστήσει σαφές ότι η πλευρά του καθεστώτος δεν είναι εκεί για να συμμετάσχει σε μια ουσιαστική και προσανατολισμένη στο αποτέλεσμα διαπραγμάτευση, αλλά απλώς για να κατευνάσει τους Ρώσους χορηγούς τους και να μην εμφανίζεται ως η πλευρά που δεν έρχεται στο τραπέζι. Εν ολίγοις, το καθεστώς Άσαντ εξακολουθεί να φοβάται ότι οποιαδήποτε διευθέτηση για οποιοδήποτε είδος κατανομής της εξουσίας θα οδηγούσε τελικά στην πλήρη απώλεια της εξουσίας.
Με όλες αυτές τις δυσκολίες να υπάρχουν ανοιχτά, εάν υπάρχει μια βάση για μια πολιτική λύση στη Συρία, η οποία πιστεύω ότι υπάρχει, αυτή αποτελείται από ένα σύνολο διπλωματικών πρωτοβουλιών τα τελευταία 11 χρόνια. Αυτές οι διπλωματικές πρωτοβουλίες ξεκίνησαν με τη συνάντηση της Γενεύης τον Ιούνιο του 2012, προχώρησαν στις δηλώσεις της Βιέννης του 2015 και εξελίχθηκαν στην απόφαση 2254 του ΣΑΗΕ. Στη συνέχεια, υπάρχει η Διαδικασία της Αστάνα και τα επακόλουθά της.
Όλοι οι σχετικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, του Ιράν και του καθεστώτος Άσαντ, έχουν υπογράψει για αυτές τις διπλωματικές πρωτοβουλίες σε ένα ή άλλο στάδιο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Το ψήφισμα 2254 της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, παρόλο που εγκρίθηκε πριν από επτά χρόνια, περιέχει τις κύριες παραμέτρους και αρχές καθώς και έναν οδικό χάρτη για μια πολιτική λύση. Αυτά είναι:
- Διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας.
- Εγκατάσταση ενός βιώσιμου πολιτικού συστήματος, χωρίς αποκλεισμούς και αποδεκτό από την αντιπολίτευση, τους υποστηρικτές του καθεστώτος και τους ουδέτερους.
- Καταπολέμηση τρομοκρατών.
- Διάλυση ένοπλων πολιτοφυλακών από όλες τις πλευρές.
- Δυνατότητα επιστροφής Σύριων προσφύγων.
- Βελτίωση της ανθρωπιστικής κατάστασης.
- Εμπλοκή στην οικονομική ανάκαμψη και ανασυγκρότηση.
Συγκεκριμένα, τα κύρια στοιχεία αυτού του οδικού χάρτη είναι:
- Εγκατάσταση αξιόπιστης, χωρίς αποκλεισμούς και μη θρησκευτικής διακυβέρνησης (μεταβατική περίοδος).
- Σύνταξη νέου Συντάγματος.
- Διεξαγωγή ελεύθερων και δίκαιων εκλογών, με δικαίωμα συμμετοχής όλων των Σύριων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων εκτός Συρίας.
Η κρίση στη Συρία είναι πολύ δαπανηρή από πολλές απόψεις. Διστάζω να τα πω όλα, αλλά η σαφής πλειοψηφία των παραγόντων γνωρίζει καλά την ανάγκη να τερματιστεί η κρίση. Για να σημειωθεί πρόοδος, αυτό που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση από την πλευρά των αντίπαλων συριακών μερών και ουσιαστική υποστήριξη από τη διεθνή κοινότητα. Μια θετική κίνηση στις σχέσεις Τουρκίας-Συρίας θα είναι μια σημαντική πτυχή αυτού.
