Του Μάνου Χατζηγιάννη
Η συνάντηση της Μόσχας μεταξύ των Τούρκων και των Σύριων αρχηγών πληροφοριών μπορεί να υποδηλώνει ότι τελικά ξεκίνησε μια διαδικασία ομαλοποίησης μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού.
Αναλυτικότερα, στην Μόσχα ταξίδεψαν την περασμένη εβδομάδα οι υπεύθυνοι πληροφοριών των τουρκικών υπηρεσιών και το κύριο θέμα της ημερήσιας διάταξής τους θεωρήθηκε ότι ήταν η σύγκρουση στη Λιβύη, αλλά από την πλευρά της Ρωσίας ήρθε έκπληξη.
Υπό τη ρωσική διαμεσολάβηση, οι αρχηγοί των υπηρεσιών πληροφορίας των Τούρκων και της Συρίας συναντήθηκαν πρόσωπο με πρόσωπο σε μια πρώτη συνάντηση Τουρκίας-Συρίας υψηλού επιπέδου από το 2011, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Μπασάρ αλ-Ασαντ στη Δαμασκό. Μετά από σχεδόν εννέα χρόνια εχθρότητας, είναι η συνάντηση της 13ης Ιανουαρίου πρόδρομος σε μια διαδικασία ομαλοποίησης μεταξύ των δύο γειτόνων;
Αρχικά, ήταν η Δαμασκός που ήθελε να δημοσιοποιήσει ότι πραγματοποιήθηκε μια τέτοια συνάντηση. Το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων της Συρίας SANA “έσκασε” την είδηση, τόσο στα αγγλικά όσο και στα τουρκικά.
Η τουρκική έκδοση έγραφε: "Η συριακή πλευρά, εκπροσωπούμενη από τον επικεφαλής του Γραφείου Εθνικής Ασφαλείας κ. Ali Mamlouk, κάλεσε την τουρκική πλευρά, εκπροσωπούμενη από τον επικεφαλής του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών Hakan Fidan, να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της για τη συμφωνία του Σότσι στις 17 Σεπτεμβρίου 2018 σχετικά με την Idlib, ιδίως όσον αφορά τον καθαρισμό της περιοχής από τρομοκράτες και βαριά όπλα και άνοιγμα των αυτοκινητοδρόμων Χαλεπίου-Λατάκια και Χαλεπίου-Χαμά".
Η συριακή πλευρά λέγεται ότι ζήτησε στήριξη για να δελεάσει τις ελεγχόμενες από την Τουρκία ένοπλες ανταρτικές ομάδες γύρω από την Idlib να ενταχθούν στις δυνάμεις του Assad.
Πηγές στην Άγκυρα δήλωσαν στην ιστοσελίδα Al-Monitor ότι η συνάντηση έλαβε χώρα μετά την πρόθεση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν προκειμένου να αναλάβει τις υψηλού επιπέδου επαφές μεταξύ Τουρκίας και Συρίας κατά τη συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη στις 8 Ιανουαρίου.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Al-Monitor, η συριακή πλευρά κάλεσε την Άγκυρα να σκιαγραφήσει ένα χρονοδιάγραμμα για την απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων από τη Συρία - πρώτα από τα φυλάκια στην Idlib, ξεκινώντας από εκείνα στα νότια της επαρχίας και στη συνέχεια από την Αφρίν και το τρίγωνο μεταξύ Jarablus, al-Rai και al-Bab, και τέλος από τη βορειοανατολική Συρία.
Η συριακή πλευρά πίεσε την Τουρκία να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε για την Idlib στο πλαίσιο της συμφωνίας του Σότσι με τη Ρωσία, ιδίως όσον αφορά τη συγκράτηση των ομάδων ανταρτών στην επαρχία, την καταπολέμηση του Hayat Tahrir al-Sham που συνδέεται με την Αλ Κάιντα και την απεμπλοκή των διαδρομών Χαλεπίου-Λατάκια και Χαλεπίου-Χαμά. Αυτό υποδηλώνει ότι το αρχικό αίτημα της Δαμασκού προς την Άγκυρα είναι να εκκενώσει τα στρατιωτικά της φυλάκια σε Morek, Maarat al-Numan, Arima, al-Surman και Tell Touqan στο νότιο Idlib.
Όσον αφορά τη θέση της Τουρκίας κατά τη συνάντηση, η τουρκική πλευρά ανέφερε τα ακόλουθα κύρια σημεία:
-Η Τουρκία σέβεται την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Συρίας και αναγνωρίζει ότι η στρατιωτική της παρουσία στη Συρία είναι προσωρινή.
-Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να αυξάνουν τη στρατιωτική τους παρουσία στα ανατολικά του Ευφράτη και θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη στρατιωτική συνεργασία τους με τις μονάδες προστασίας των κουρδικών λαών (YPG) στην περιοχή.
-Η Δαμασκός και η Άγκυρα πρέπει να καταρτίσουν κοινή στρατηγική κατά του YPG κατά την προσεχή περίοδο.
-Μια εκεχειρία θα πρέπει να εξασφαλιστεί επειγόντως στην Idlib, καθώς τα ατυχήματα των πολιτών αυξάνονται λόγω των μαχών και των σκληρών χειμερινών συνθηκών.
-Απαιτείται ενισχυμένη συνεργασία και συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών των δύο χωρών για την πρόληψη παρανοήσεων και ανεπιθύμητων περιστατικών στο έδαφος.
-Απαιτείται συντονισμός όσον αφορά τη χρήση του εναέριου χώρου της βόρειας Συρίας.
Αρχή νέας φάσης
Η συνάντηση θα μπορούσε να θεωρηθεί η αρχή μιας νέας φάσης, στην οποία η Τουρκία δέχεται τη Δαμασκό ως συνομιλητή μετά από σχεδόν εννέα χρόνια και όχι πλέον ως εχθρό. Οι διμερείς δεσμοί είναι πιθανό να βελτιωθούν μέσω επαφών μεταξύ αξιωματούχων πληροφοριών και ασφάλειας. Εκτός από το ζήτημα της Idlib και την απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων, πολύπλοκα προβλήματα όπως το καθεστώς του υποστηριζόμενου από την Τουρκία Εθνικού Στρατού της Συρίας και του YPG απαιτούν επίσης λύσεις, οι οποίες συνεπάγονται σκληρές διαπραγματεύσεις κατά την προσεχή περίοδο.
Θα μπορούσε αυτό να είναι το πρώτο βήμα προς την ομαλοποίηση και να οδηγήσει σε μια συνάντηση μεταξύ του Ερντογάν και του Ασαντ;
Ο Ασαντ πάντως δήλωσε σε συνέντευξη του Δεκεμβρίου ότι θα συναντηθεί με τον Ερντογάν αν μια τέτοια συνάντηση εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της Συρίας.
Μια συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών φαίνεται απίθανο ενδεχόμενο το 2020, αλλά ο μεταβαλλόμενος τόνος των τουρκικών μέσων ενημέρωσης και η συζήτηση στους πολιτικούς διαδρόμους της Άγκυρας υποδεικνύουν ότι η κυβέρνηση σταθμίζει την αναζωογόνηση των σχέσεων με τη Συρία, την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Οι Τούρκοι πρεσβευτές απουσιάζουν και από τις τρεις χώρες προς το παρόν. Η ευρέως διαδεδομένη εκτίμηση ότι αυτές οι διπλωματικές ρήξεις έχουν εμβαθύνει την απομόνωση της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο έφτασε τελικά στο... παλάτι του Ερντογάν.
Το γεγονός ότι τα ζητήματα της Λιβύης και της Συρίας εμφανίστηκαν ταυτόχρονα στη Μόσχα δείχνει ότι η Ρωσία αναμένει από την Τουρκία να παραχωρήσει τον έλεγχο στην Idlib στις δυνάμεις του Assad σε αντάλλαγμα για τις ρωσικές προσπάθειες να εξουδετερώσουν τις δυνάμεις του Khalifa Hafter στη Λιβύη, όπου η Τουρκία υποστηρίζει την κυβέρνηση με έδρα την Τρίπολη.
Η Τουρκία θα παραδώσει την Idlib με αντάλλαγμα την παύση του Hafter στη Λιβύη; Η απάντηση, όπως φαίνεται, δεν θα απαιτήσει μεγάλη αναμονή. Σε κάθε περίπτωση, η Άγκυρα φαίνεται όλο και περισσότερο πρόθυμη να παραιτηθεί από τις εδαφικές αξιώσεις της στη βόρεια Συρία και να επιδιώξει τη στήριξη της Δαμασκού για τον περιορισμό του YPG και της στρατιωτικής συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
