Το ότι η Τουρκία έχει επενδύσει πολλά στην έλευση Τραμπ στον Λευκό Οίκο δεν είναι κρυφό καθώς οι σχέσεις του νέου αμερικανού προέδρου και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχουν υπάρξει και επαγγελματικές.
Γράφει λοιπόν ο διευθυντής ειδήσεων της Daily Sabah, Μεχμέτ Τσελίκ, σχετικά με το τι θα σημαίνει η νέα θητεία Τραμπ για την Τουρκία τα εξής: «Μαζί με τους Αμερικανούς πολίτες, η διεθνής κοινότητα ακολούθησε επίσης τα αποτελέσματα στη γραμμή τερματισμού στην προεδρική κούρσα των ΗΠΑ – την οποία πολλοί χαρακτήρισαν «λαιμό με λαιμό» – μεταξύ του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και της νυν αντιπροέδρου Καμάλα Χάρις.
Αν και τα επίσημα αποτελέσματα δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί, ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος Τραμπ έχει ανακοινωθεί ως ο ξεκάθαρος νικητής των αμερικανικών εκλογών, δίνοντάς του τη δυνατότητα να αναλάβει τον Λευκό Οίκο ως ο 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ.
«Αυτή είναι μια υπέροχη νίκη για τον αμερικανικό λαό που θα μας επιτρέψει να κάνουμε την Αμερική μεγάλη ξανά», είπε ο Τραμπ, απευθυνόμενος στους οπαδούς του την Τετάρτη. «Θα βοηθήσουμε τη χώρα μας να θεραπευτεί».
Όχι μόνο είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Τραμπ θα διευθύνει τον Λευκό Οίκο, οι Ρεπουμπλικάνοι θα ελέγχουν επίσης τη Γερουσία και πιθανώς τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Ωστόσο, οι Αμερικανοί ψηφοφόροι έχουν κάνει τις δημοκρατικές τους επιλογές και το τι θα σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά τους σε πολλά διαφορετικά επίπεδα για τα επόμενα τέσσερα χρόνια θα φανεί.
Οι εκλογές παρακολουθήθηκαν επίσης στενά πέρα από τα σύνορα των ΗΠΑ. Ρώτησα μια Αμερικανίδα φίλη μου αν μπορούσε να απαριθμήσει τρία πράγματα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «μια κληρονομιά» που άφησε πίσω της η κυβέρνηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν, είτε σε εγχώριο είτε σε διεθνές επίπεδο. Η απάντηση, κατά κάποιο τρόπο, ήταν μια άδεια σιωπή. Ίσως αυτή η απάντηση ήταν ένας λόγος για τον οποίο ο Τραμπ εξελέγη σθεναρά, μεταξύ πολλών άλλων λόγων που θα μπορούσαν να απαριθμηθούν. Ωστόσο, ένα πράγμα για τους παρατηρητές εκτός των αμερικανικών συνόρων είναι σίγουρο. Ο Μπάιντεν άφησε τη διεθνή κοινότητα με δύο θανατηφόρους και καταστροφικούς πολέμους άλυτους. Στον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας, ο Μπάιντεν δεν είχε στρατηγική εξόδου και δεν κατάφερε να βρει λύση. Στην Παλαιστίνη, όχι μόνο η κυβέρνησή του ενίσχυσε άνευ όρων την υποστήριξη του Ισραήλ στις γενοκτονικές του ενέργειες κατά των Παλαιστινίων στη Γάζα και την επέκταση του πολέμου στον Λίβανο, αλλά οι παρατηρήσεις του ή του Χάρις για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν ξεπέρασαν την απλή ρητορική, πόσο μάλλον να μεταφραστούν σε πράξεις ή αλλαγές πολιτικής.
Για όσους βρίσκονται στην Τουρκία, θα θυμόμαστε την κυβέρνηση Μπάιντεν για την απροθυμία ή την αδυναμία του να επιλύσει τα διμερή ζητήματα με μια σύντομη περίοδο κάποιας επικοινωνίας μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας. Εν ολίγοις, η δυναμική που κατακτήθηκε κατά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας, τον Ιούλιο του περασμένου έτους, δεν παρήγαγε καμία μεσοπρόθεσμη δράση που θα μπορούσε να διορθώσει τις συνεχιζόμενες διμερείς διαφωνίες.
Δεν είναι μυστικό ότι η Άγκυρα και η Ουάσιγκτον ήταν απόμακρες λόγω αρκετών διαφωνιών σε θέματα ασφάλειας και περιφερειακά. Τι θα σημαίνει αυτό, ωστόσο, τώρα που ο Τραμπ θα κάνει το σόου στον Λευκό Οίκο; Θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές σε θέματα διαφωνίας; Ο Μπάιντεν και ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν είχαν στενή σχέση. Θα αλλάξει η επικοινωνία στη σχέση ηγέτη με ηγέτη με τον Τραμπ να βρίσκεται στον Λευκό Οίκο; Φυσικά, ο χρόνος θα δείξει. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι σημαντικοί δείκτες που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να παρέχουμε μια εικόνα για το «ζοφερό» μέλλον στην παγκόσμια πολιτική και, πιο συγκεκριμένα, στην Τουρκία-Η.Π.Α. διμερείς σχέσεις κατά τη νέα θητεία του Τραμπ.
Ο Ερντογάν ήταν από τους πρώτους διεθνείς ηγέτες που συνεχάρη τον Τραμπ για τη φαινομενική νίκη του.
«Συγχαίρω τον φίλο μου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ μετά από μεγάλο αγώνα και επανεξελέγη», είπε ο Ερντογάν σε μήνυμα που κυκλοφόρησε στον λογαριασμό του X και είπε ότι «ελπίζει οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ να ενισχυθούν και ότι περιφερειακές και παγκόσμιες κρίσεις και πόλεμοι, ειδικά αυτός στην Παλαιστίνη και ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας, θα πάρουν τέλος».
Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως 45ου προέδρου των ΗΠΑ, ο Τραμπ είχε ένα ειλικρινές, άμεσο και μερικές φορές αμφιλεγόμενο στυλ επικοινωνίας με την Άγκυρα. Ο πραγματισμός και η συναλλακτική του προσέγγιση θεωρήθηκαν διαχειρίσιμα στην Άγκυρα, αν και υπήρχαν σκαμπανεβάσματα και ταραχώδεις στιγμές. Ωστόσο, τα τρέχοντα ζητήματα που χρονολογούνται από την περίοδο του πρώην προέδρου Μπαράκ Ομπάμα παρέμειναν άλυτα τόσο κατά τις προηγούμενες κυβερνήσεις Τραμπ όσο και κατά τη διάρκεια των προηγούμενων κυβερνήσεων Μπάιντεν και συνεχίζουν να βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη.
Εκτός από το ζήτημα Συρίας-YPG/PKK, το ζήτημα της Ομάδας Γκιουλενιστών (FETÖ), τα αμυντικά ζητήματα που σχετίζονται με τους S-400 ή τα F-35/F-16 που είναι ήδη προβληματικά μεταξύ των δύο πρωτευουσών, η γενοκτονία που εξαπέλυσε το Ισραήλ εναντίον Οι Παλαιστίνιοι από τις 7 Οκτωβρίου και η προσπάθεια του Ισραήλ να εξαπλώσει τον πόλεμο στην περιοχή με επιθέσεις στον Λίβανο έχουν πυροδοτήσει νέες συγκρούσεις στις ταχέως μεταβαλλόμενες περιφερειακές ισορροπίες. Θα πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου ότι ο κόσμος εξακολουθεί να υφίσταται τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 και του πολέμου Ουκρανίας-Ρωσίας. Ως εκ τούτου, θα ήταν πιο ακριβές να αξιολογήσουμε τις διαστάσεις των διμερών ζητημάτων σε διαφορετικό επίπεδο όταν συγκρίνουμε την παλιά εποχή του Τραμπ με τη νέα θητεία του Τραμπ.
Ως απάντηση στις ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια, ο Τραμπ κατάλαβε σχετικά, αλλά παρόλα αυτά, η προσέγγισή του δεν οδήγησε σε συγκεκριμένη αλλαγή πολιτικής όσον αφορά την υποστήριξη της συριακής πτέρυγας YPG της τρομοκρατικής ομάδας PKK. Ωστόσο, αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας ήταν πιο ανοιχτοί την προηγούμενη εποχή του, ειδικά με τον Εrdoğan, μπορεί να υποθέσουμε ότι εάν πραγματοποιηθεί η φημολογούμενη αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή, αυτό μπορεί να φέρει τους δύο συμμάχους του ΝΑΤΟ πιο κοντά. Επιπλέον, οι ενέργειες του Ισραήλ στην περιοχή –ιδιαίτερα κατά του Ιράν– και ο αντίκτυπος των εξελίξεων στην Ασία-Ειρηνικό και τη Μαύρη Θάλασσα αναμένεται επίσης να διαμορφώσουν τη δυναμική των διμερών σχέσεων.
Άλυτα παραμένουν και τα θέματα που σχετίζονται με την άμυνα. Τα συστήματα αεράμυνας S-400, τα οποία η Τουρκία αγόρασε από τη Ρωσία όταν δεν μπορούσε να βρει υποστήριξη από τους δυτικούς συμμάχους της για το αίτημά της να υπερασπιστεί τον εναέριο χώρο της, συνεχίζουν να είναι ένα από τα πιο θεμελιώδη προβλήματα στις διμερείς σχέσεις. Μετά την απόφαση της Άγκυρας για τους S-400, η Τουρκία αποκλείστηκε από το πρόγραμμα F-35 κατά την προηγούμενη θητεία του Τραμπ και ο Μπάιντεν δεν είχε μια προσέγγιση βασισμένη στη λύση.
Η τουρκική πλευρά δεν βλέπει πλέον αυτό το θέμα ως ουσιαστική προτεραιότητα λόγω των πολιτικών της αμυντικής βιομηχανίας και της αμυντικής βιομηχανίας που έχει αναπτύξει με τις δικές της μεθόδους και μέσα, με εξαίρεση την απαίτηση για επιστροφή χρημάτων για τα F-35. Εν τω μεταξύ, παρόλο που έγιναν κάποια βήματα για τα ζητήματα που σχετίζονται με την αγορά και τον εκσυγχρονισμό των F-16 αφού η Άγκυρα είπε το «ναι» στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, και αυτό το ζήτημα βρίσκεται ακόμη στο τραπέζι προς επίλυση. Δεδομένης της απρόβλεπτης προσέγγισης του Τραμπ, είναι δύσκολο να συμπεράνουμε πώς θα χειριστεί αυτό το ζήτημα.
Ένα άλλο ζήτημα στις διμερείς σχέσεις είναι η παρουσία της FETÖ, της ομάδας πίσω από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, στις ΗΠΑ. Παρά όλες τις πρωτοβουλίες και τα αιτήματα των Τούρκων αξιωματούχων, τόσο της σημερινής κυβέρνησης Μπάιντεν όσο και της προηγούμενης κυβέρνησης Τραμπ, η διαδικασία έκδοσης για την FETÖ Ο ηγέτης Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος πέθανε πρόσφατα στις ΗΠΑ, και άλλα μέλη της ομάδας έχουν μείνει αναπάντητα. Είναι πρόκληση να έχουμε ελπίδα ότι αυτό το ζήτημα θα επιλυθεί σε διμερείς σχέσεις, καθώς η θέση των ΗΠΑ φαίνεται να είναι σταθερή σε αυτό το θέμα.
Σε περιφερειακό επίπεδο, η γενοκτονία στην Παλαιστίνη και ο πόλεμος στην Ουκρανία θα επηρεάσουν επίσης την πορεία των δεσμών κατά καιρούς.
Λαμβάνοντας υπόψη την αδιάλλακτη προσέγγιση του Τραμπ στο Ισραήλ, αυτός θα είναι ένας επικίνδυνος τομέας που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις Άγκυρας-Ουάσιγκτον. Ένας σημαντικός παράγοντας εδώ θα ήταν η άποψη των συμβούλων και της ομάδας του Τραμπ για τον Ερντογάν και την Άγκυρα. Δεδομένης της απρόβλεπτης κατάστασης του Τραμπ, ενώ δεν θα ήταν έκπληξη να δούμε τον Τραμπ να ζητά από την Τουρκία να εξομαλυνθεί με το Ισραήλ, θα μπορούσε επίσης να διαχωρίσει τα δύο ζητήματα. Η σταθερή θέση της Άγκυρας σχετικά με την αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη δεν θα γίνει δεκτή. Ωστόσο, εάν η νέα θητεία του Τραμπ μπορέσει να αναλύσει και να αξιολογήσει τη νέα περιφερειακή και παγκόσμια δυναμική, η στρατηγική σημασία της Τουρκίας θα φανεί ξεκάθαρα και αυτό θα μπορούσε να ανυψώσει τους διμερείς δεσμούς όσον αφορά τα περιφερειακά ζητήματα. Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας, τον οποίο ο Τραμπ έχει δεσμευτεί να τερματίσει. Ο ρόλος της Τουρκίας, ιδιαίτερα η επικοινωνία του Ερντογάν με τις αντιμαχόμενες πλευρές, θα μπορούσε να διευκολύνει τα σχέδια για μια στρατηγική εξόδου που θα μπορούσε να υποστηριχθεί από τη νέα κυβέρνηση Τραμπ.
Εν κατακλείδι, και για να βάλουμε όλα τα παραπάνω στο πλαίσιο, υπάρχουν δύο παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Πρώτον, έχουν λάβει χώρα πολλά σημαντικά διεθνή γεγονότα που έχουν αλλάξει την παγκόσμια δυναμική από την πρώτη θητεία του Τραμπ. Δεύτερον και πιο σημαντικό, ο Τραμπ – ή ο Λευκός Οίκος – δεν είναι ο απόλυτος λήπτης αποφάσεων όσον αφορά την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ που στοχεύει να εξασφαλίσει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο. Δεδομένου αυτού του γεγονότος, το να περιμένει κανείς μια ηγεσία Τραμπ ανεξάρτητη από την πίεση του κατεστημένου των ΗΠΑ θα ήταν αφελές παρά τις αμφιλεγόμενες και φαινομενικά freestyle ενέργειές του. Με άλλα λόγια, εάν η σχέση Τραμπ-Ερντογάν θα μπορούσε να επιφέρει συγκεκριμένες και θετικές αλλαγές στις διμερείς σχέσεις θα βασίζεται επίσης στο πώς άλλα στοιχεία στην Ουάσιγκτον βλέπουν τον Ερντογάν και την Τουρκία ως εταίρους τους.
Μιλώντας πρόσφατα στο BBC Turkish και σχολιάζοντας τους δεσμούς Άγκυρας-Ουάσιγκτον ενόψει των εκλογών, ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Άγκυρα Τζέιμς Τζέφρι υποστήριξε επίσης αυτή την προσέγγιση και σχολίασε: «Ό,τι και να κάνουν ο Τραμπ και ο Χάρις, γενικά θα παραμείνουν πιστοί στο πλαίσιο ( των σχέσεων Τουρκίας-ΗΠΑ) αν υπερβούν αυτό, θα αντιμετωπίσουν πολύ σοβαρές αντιδράσεις και διαφωνίες». Με άλλα λόγια, ενώ η προσέγγιση και το στυλ του Τραμπ είναι διαφορετικά, οι στόχοι της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ καθορίζονται στο πλαίσιο μακροπρόθεσμων συμφερόντων, ανεξάρτητα από το ποιοι είναι οι πρόεδροι. Με αυτήν την υπόθεση, φυσικά, οι μέθοδοι του Τραμπ θα είναι όντως διαφορετικές από αυτές του Μπάιντεν. Ωστόσο, ο χρόνος θα δείξει αν θα μπορέσει να δράσει ελεύθερα με τη δική του ομάδα.
Ωστόσο, στη νέα προεδρική θητεία, ο Τραμπ πρέπει να επαναξιολογήσει την πραγματικότητα του συμμάχου των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, ενός ισχυρού παράγοντα στην περιοχή που επιδιώκει να προστατεύσει τα δικά του συμφέροντα με ανεξάρτητους στόχους εξωτερικής πολιτικής. Η νέα κυβέρνηση στον Λευκό Οίκο δεν πρέπει να τοποθετεί την Άγκυρα ως αντίπαλο στην περιοχή, ειδικά όταν πρόκειται για τις ανησυχίες για την ασφάλεια της Τουρκίας. Συνεργασία με την Τουρκία, όχι τρομοκρατικές ομάδες όπως το YPG/PKK, θα στρνα εμπεδώσει μακροπρόθεσμους στρατηγικούς στόχους και για τα δύο μέρη και να εξυπηρετήσει τη σχέση τους στη νέα πολυπολική παγκόσμια τάξη πραγμάτων»
