Η υπό την ηγεσία του ΟΗΕ διαδικασία για μια πολιτική επίλυση της λιβυκής αναταραχής, που ονομάζεται οδικός χάρτης του 2020 για την προπαρασκευαστική φάση μιας συνολικής λύσης, αναφέρει στο άρθρο 10 ότι η μεταβατική κυβέρνηση ενότητας δεν θα εξετάσει τυχόν νέες ή προηγούμενες συμφωνίες ή αποφάσεις, με τρόπο που βλάπτει τη σταθερότητα των εξωτερικών σχέσεων του λιβυκού κράτους ή επιβάλλει μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Η Τουρκία διεξάγει τη μεγαλύτερη διεθνή χειμερινή της άσκηση
Οι επικριτές του μνημονίου συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης, λένε ότι η λιβυκή κυβέρνηση παραβίασε αυτό το άρθρο με τη συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες, η οποία λένε ότι επιβάλλει μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις στη Λιβύη.
Η συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες φέρεται να αποτελεί αντικείμενο αμφισβήτησης στα δικαστήρια της Λιβύης για διάφορους λόγους, όπως η έλλειψη εμπειρίας τουρκικών εταιρειών στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου και μια ρήτρα εμπιστευτικότητας που φέρεται να παραβιάζει τη διαφάνεια που απαιτείται για τους λιβυκούς νόμους ελέγχου.
Σύμφωνα με έγκριτο μέσο ενημέρωσης, η συμφωνία, που καταρτίστηκε με τη μορφή μνημονίου συμφωνίας (MoU) και υπογράφηκε στις 3 Οκτωβρίου 2022, στάλθηκε στο κοινοβούλιο για έγκριση από τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν, στις 10 Ιανουαρίου 2023. Τρεις ημέρες αργότερα, ο πρόεδρος του κοινοβουλίου την έστειλε στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων, για εξέταση και πιθανή έγκριση και θα υπογραφεί σύντομα σε νόμο από τον Ερντογάν.
Στοχεύει συγκεκριμένα στην προώθηση της κοινής εργασίας από κρατικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, για την εκμετάλλευση των πόρων υδρογονανθράκων στη Λιβύη. Η Turkish Petroleum Corporation (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, TPAO), η εθνική εταιρεία πετρελαίου της Τουρκίας, θα είναι ο πρωταγωνιστής στην εφαρμογή της συμφωνίας, ενώ η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC) δεσμεύεται να διευκολύνει τη συνεργασία όχι μόνο στη θάλασσα αλλά και στη στεριά.
Το πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας είναι αρκετά ευρύ και περιλαμβάνει ορισμένες διατάξεις που παραμένουν ασαφείς. Καλύπτει όχι μόνο υφιστάμενα κοιτάσματα υδρογονανθράκων προς εκμετάλλευση, αλλά και μελλοντικά κοιτάσματα σε ξηρά ή υπεράκτια, σύμφωνα με το άρθρο 2, το οποίο καλύπτει μορφές συνεργασίας.
Στη συμφωνία κατονομαζόταν και η Turkish Petroleum International Company (TPIC), θυγατρική της TPAO που δραστηριοποιείται σε όλους τους τομείς της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Η παράγραφος που ανέφερε την TPIC, κάνει αναφορά σε απροσδιόριστες οντότητες που και οι δύο πλευρές ενδέχεται αργότερα να αποφασίσουν να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμα συνεργασίας.
«Αυτό σημαίνει ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν, γνωστός για την κατάφωρη κατάχρησή του τέτοιων συμφωνιών για να εμπλουτίσει τον εαυτό του και τους φίλους του σε σκοτεινές επιχειρηματικές συμφωνίες, θα έχει το ελεύθερο χέρι στον ορισμό εταιρειών, εργολάβων και υπεργολάβων για την εκτέλεση του Μνημονίου Συνεννόησης με την κρατική εταιρεία πετρελαίου της Λιβύης», αναφέρει το έγκριτο μέσο.
Η TPAO είχε κάποιες εργασίες έργου στη Λιβύη στο παρελθόν και μάλιστα ίδρυσε μια θυγατρική, την TP Libya Ltd., τον Μάιο του 2013, η οποία διέκοψε τη λειτουργία της τον Αύγουστο του 2014 λόγω της αναταραχής στη χώρα. Εκκαθαρίστηκε τον Νοέμβριο του 2016 και το υποκατάστημα της TPAO στη Λιβύη έκλεισε τον Απρίλιο του 2017. Με το νέο Μνημόνιο, η TPAO πρόκειται να επιστρέψει στη Λιβύη, ίσως με περισσότερη πολιτική υποστήριξη τόσο από Τούρκους όσο και από Λίβυους αξιωματούχους.
Η Τουρκία συμπεριέλαβε επίσης, την κρατική Turkish Pipeline Corporation (BOTAŞ) στη συμφωνία, η οποία εγγυήθηκε ότι και οι δύο χώρες θα υποστήριζαν έργα της BOTAŞ συμπεριλαμβανομένων των κοινοπραξιών στις οποίες συμμετέχει. Το ίδιο τέχνασμα παίζεται και σε αυτή τη διάταξη, με την προσθήκη αναφοράς σε μη κατονομαζόμενες «οντότητες που ορίζονται από τα μέρη μέσω της διπλωματικής οδού». Η ασάφεια ανοίγει το δρόμο για την κυβέρνηση Ερντογάν, να επεκτείνει τη συμφωνία χωρίς να φέρει καμία τροποποίηση στο κοινοβούλιο για έγκριση.
Το μνημόνιο συμφωνίας ισχύει για πέντε χρόνια και θα παραταθεί αυτόματα για άλλα πέντε, εκτός εάν ένα από τα μέρη θέλει να αποσυρθεί και ενημερώσει το άλλο μέρος τρεις μήνες πριν από τη λήξη. Σύμφωνα με το άρθρο 4, οποιαδήποτε εργασία γίνεται σε συνδυασμό με το Μνημόνιο Συνεννόησης διατηρείται εμπιστευτική, ακόμη και αν η συμφωνία τερματιστεί σε μεταγενέστερη ημερομηνία.
Να υπενθυμίσουμε ότι, η συμφωνία προκάλεσε κριτική στη Λιβύη καθώς και από περιφερειακές χώρες όπως η Αίγυπτος και η Ελλάδα. Η κύρια πρόκληση βασίζεται στον ισχυρισμό ότι η απερχόμενη κυβέρνηση ενότητας στην Τρίπολη, δεν έχει την εξουσία να υπογράψει διεθνείς συμφωνίες ή μνημόνια συμφωνίας. Η αντίπαλη ανατολική κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της Λιβύης, απέρριψαν το Μνημόνιο.
Ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης Aguila Saleh, ο οποίος έχει υποστηρίξει εδώ και καιρό ότι η θητεία της κυβέρνησης με έδρα την Τρίπολη έχει λήξει, χαρακτήρισε τη συμφωνία «παράνομη και απαράδεκτη».
Σύμφωνα με την άποψη της Ελλάδας, το νέο Μνημόνιο είναι μια κλιμάκωση από την Τουρκία για να υπονομεύσει τη σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο και αντιπροσωπεύει το επόμενο στάδιο στην εφαρμογή της συμφωνίας του 2019, την οποία διατήρησε ότι παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Για την Αθήνα, αυτό είναι επίσης παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Αιγύπτου, που σημάδεψαν τα σύνορα των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών τους σε συμφωνία του Αυγούστου 2020 που περιελάμβανε επικαλυπτόμενες περιοχές που διεκδικούσαν η Τουρκία και η Λιβύη στη συμφωνία του 2019.
Επισημαίνουμε ότι, ο Μοχάμεντ Αούν, υπουργός Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Λιβύης, είπε ότι υπάρχουν πραγματικές δυνατότητες για εξεύρεση φιλικών λύσεων μεταξύ της χώρας του και ορισμένων άλλων χωρών όπως η Ελλάδα, η Αίγυπτος και η Κύπρος σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων.
Ο Λίβυος αξιωματούχος αποκάλυψε ότι, υπάρχει μια αναμενόμενη επιστροφή διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών για να ξαναρχίσουν τις δραστηριότητές τους στη χώρα μετά την αποχώρησή τους το 2011 λόγω ανωτέρας βίας.
