Το 2022 ξεκίνησε με την ανησυχία ότι η Ρωσία ετοιμαζόταν να εισβάλει στην Ουκρανία. Παρά τις ειρωνικές διαψεύσεις από την Μόσχα, με την πλέον χαρακτηριστική εκείνη του πρεσβευτή της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Βλαντίμιρ Τσίζοφ, που είχε δηλώσει ότι «οι πόλεμοι στην Ευρώπη σπανίως ξεκινούν Τετάρτες» (απαντώντας στις αμερικανικές προειδοποιήσεις περί ενδεχόμενης επίθεσης την Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου), η Ρωσία τελικά εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, ξημερώματα Πέμπτης.
Δέκα μήνες μετά, και ενώ υποδεχόμαστε το 2023, μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία και παραμένει άγνωστο εάν θα δούμε τον τερματισμό του μέσα στο 2023, με τους ειδικούς να εξετάζουν ήδη τα πιθανά σενάρια για τη νέα χρονιά.
Την ίδια ώρα οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι επόμενοι μήνες θα παράσχουν κρίσιμες ενδείξεις για το εάν οι δυνάμεις της Μόσχας θα είναι σε θέση να σταματήσουν ή ακόμα και να αντιστρέψουν τη δυναμική που κέρδισαν τα ουκρανικά στρατεύματα στο πεδίο της μάχης τον τελευταίο καιρό. Δεδομένου ότι το τέλος του πολέμου φαίνεται ακόμη πολύ μακριά, η Wall Street Journal συνοψίζει τους έξι παράγοντες που αναμένεται να επηρεάσουν την τροχιά του πολέμου τους πρώτους μήνες του 2023.
Ο καιρός
Οι καιρικές συνθήκες στην Ουκρανία είναι αρκετά δύσκολες και έχουν επιβραδύνει τον ρυθμό των συγκρούσεων σε μεγάλο μέρος της πρώτης γραμμής που χωρίζει τις ρωσικές και τις ουκρανικές δυνάμεις. Στην χώρα οι θερμοκρασίες έχουν πέσει κάτω από το μηδέν αλλά δεν έχουν παραμείνει χαμηλές για αρκετό καιρό ώστε να στεγνώσει η λάσπη και να σκληρύνει το έδαφος.
Όταν, και αν, στεγνώσει η λάσπη, ώστε να μην υποχωρεί το έδαφος, πιθανότατα θα αυξηθεί η ένταση των συγκρούσεων, κάτι που ενδεχομένως να ευνοήσει την Ουκρανία που έχει αποδειχθεί πιο ικανή στο να προχωράει σε γρήγορους στρατιωτικούς ελιγμούς, αν και η αύξηση της έντασης των μαχών θα καθιστούσε επίσης πιο δύσκολο για τις προωθούμενες δυνάμεις να σκάψουν και να υπερασπιστούν τις θέσεις που κατακτήθηκαν πρόσφατα.
Οι ουκρανικές δυνάμεις, αξιοποιώντας τον εξοπλισμό που τους έχει διατεθεί, φαίνονται καλύτερα εξοπλισμένες για το χειμώνα από τις Ρώσους. Οι γραμμές ανεφοδιασμού της Ουκρανίας είναι μικρότερες και τα ουκρανικά στρατεύματα εναλλάσσομαι μέσα και έξω από τις πρώτες γραμμές, κάτι που τους επιτρέπει να ξεκουράζονται και να αναρρώνουν.
Το κρύο μπορεί να αναμένεται ότι θα ευνοήσει τον στρατό της Ουκρανίας, σίγουρα δεν είναι όμως με το μέρος των αμάχων της χώρας καθώς θα καταστήσει ακόμη πιο αποτελεσματικά τα ρωσικά πλήγματα στις ενεργειακές υποδομές. Όσο πιεστικά και αν είναι αυτά τα πλήγματα, δεν θεωρείται ότι θα επηρεάσουν τις εξελίξεις στο πεδίο των μαχών.
Το Μπαχμούτ
Η περιοχή της βιομηχανικής πόλης Μπαχμούτ, στο Ντονέτσκ, έχει μετατραπεί σε πεδίο σφοδρών μαχών για μήνες. Η ρωσική προσπάθεια να καταλάβει την πόλη έχει πλέον και ψυχολογική σημασία πέρα από τη στρατηγική της σημασία. Αν η πόλη περάσει στον έλεγχο της Μόσχας, θα επέτρεπε την πρόοδο των ρωσικών δυνάμεων προς το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ, τις δύο πιο σημαντικές πόλεις στην περιοχή του Ντονμπάς που εξακολουθούν να βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας.
Το Μπαχμούτ είναι πολιτικά σημαντικός στόχος για τρεις λόγους:
- Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η Ρωσία εκπληρώνει τις αξιώσεις της στην περιοχή του Ντονμπάς.
- Ο ιδρυτής της παραστρατιωτικής ομάδας Wagner, Γεβγένι Πριγκόζιν, του οποίου οι μισθοφόροι διεξάγουν μεγάλο μέρος των μαχών, θα βοηθούσε να προωθήσει τους ισχυρισμούς του ότι διευθύνει την καλύτερη μαχητική δύναμη της χώρας.
- Ο στρατιωτικός διοικητής, Σεργκέι Σουροβίκιν, θα μπορούσε να δικαιολογήσει την απόσυρση των δυνάμεων της Μόσχας τον περασμένο μήνα από την Χερσώνα, καθώς είχε δηλώσει ότι θα αξιοποιούσε σε άλλες περιοχές τα στρατεύματα που υποχώρησαν.
Παρά τη σημασία της πόλης για τη Μόσχα, οι ρωσικές δυνάμεις που επιχειρούν στην περιοχή φαίνεται να έχουν σημαντικές ελλείψεις σε προμήθειες. Μάλιστα, σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW), οι Ρώσοι φαίνεται πλέον να δίνουν προτεραιότητα στη διατήρηση της ικανότητάς τους να σημειώνουν πλήγματα εναντίον πυκνοκατοικημένων περιοχών στη νότια Ουκρανία και στη διατήρηση μιας σταθεροποιημένης πρώτης γραμμής κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου έναντι της μεταφοράς πυρομαχικών στις περιοχές Αβντιβκά και Μπαχμούτ, στο Ντονέτσκ.
Πάντως, ο Mykola Bielieskov, ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών του Κιέβου, εκτιμάει ότι η εστίαση της Ρωσίας στον Μπαχμούτ υποδηλώνει ότι οι πολιτικές εκτιμήσεις υπαγορεύουν στρατιωτικούς στόχους. Δείχνει ότι η Ρωσία είναι «ακόμα χωρίς μια υγιή πολιτικοστρατιωτική σχέση, σε αντίθεση με την Ουκρανία».
Οι ουκρανικές επιθέσεις
Οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι η Ουκρανία διατηρεί σε σημαντικό βαθμό την πρωτοβουλία στον πόλεμο, διεκδικώντας πίσω σημαντικές περιοχές της που πέρασαν στον έλεγχο της Ρωσίας.
Οι αναλυτές πιστεύουν ότι η Ουκρανία θα θέλει να διατηρήσει το πάνω χέρι συνεχίζοντας την επίθεση κατά τη διάρκεια του χειμώνα και, αν είναι δυνατόν, να σπρώξει τις ρωσικές δυνάμεις πιο πίσω.
Σύμφωνα με τον Bielieskov, ο χρόνος εδώ δεν είναι κρίσιμος. «Αν έχουμε χωρητικότητα και ικανότητα και αν ανοίξει το παράθυρο ευκαιρίας το χειμώνα, μπορούμε να το κάνουμε το χειμώνα. Αν πρέπει να περιμένουμε την άνοιξη, ίσως περιμένουμε την άνοιξη και να το κάνουμε», λέει χαρακτηριστικά.
Υπάρχουν δύο προφανείς κατευθύνσεις για τις ουκρανικές επιθέσεις, σύμφωνα με τους αναλυτές:
- Η γραμμή μεταξύ των πόλεων στα ανατολικά, Σβατόνε και Κρεμίνα, στην περιοχή Λουγκάνσκ, που ενώνεται με τον σημαντικό αυτοκινητόδρομο R-66.
- Οι πόλεις Μελιτόπολη και Μπερντιάνσκ στην περιοχή Ζαπορίζια, στα νότια. Η επίτευξη αυτού του στόχου θα διακόψει τις βασικές γραμμές ανεφοδιασμού και επικοινωνιών μεταξύ Ρωσίας και Κριμαίας.
Η ρωσική άμυνα
Ένα από τα πλεονέκτημα που απέκτησε η Ρωσία όταν έχασε εδάφη το φθινόπωρο, είναι ότι πλέον έχει να υπερασπιστεί ένα πολύ μικρότερο μέτωπο. Ουκρανικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι το μέτωπο έχει συρρικνωθεί από περίπου 700 μίλια σε περίπου 550, εκ των οποίων τα 240 μίλια αποτελούνται από φράγματα ποταμών.
Παράλληλα, οι πιθανές κατευθύνσεις ενδεχόμενης επίθεσης της Ουκρανίας είναι προφανείς και στους Ρώσους.
Οι δυνάμεις της Μόσχας έχουν σκάψει χαρακώματα για να υπερασπιστούν μεγάλα τμήματα του μετώπου και πέρα, ως την Κριμαία και ακόμη και σε παραλίες ώστε να αποτρέψουν πιθανές αποβάσεις ειδικών δυνάμεων των Ουκρανών. Οι σχηματισμοί διαθέτουν βάθος, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις φέρνουν εφέδρους. Η Ουκρανία θα έχει έτσι γνώση για το πού έχουν σκάψει οι Ρώσοι και η απώλεια φύλλων στα δέντρα θα κάνει τις θέσεις πιο δύσκολο να καλυφθούν.
Οι ευρείες περιοχές στις οποίες σκάβουν οι ρωσικές δυνάμεις δείχνουν ότι η Μόσχα «προετοιμάζεται για κάθε πιθανό είδος έκτακτης ανάγκης», σημειώνει ο Bielieskov.
Ο τρέχων ρωσικός στόχος φαίνεται, με εξαίρεση το Μπαχμούτ και μερικές άλλες περιοχές, να περιορίζεται στο να μην χάσουν, εκτιμούν οι αναλυτές. Μάλιστα ο Michael Clarke, σημειώνει χαρακτηριστικά ότι η Ρωσία φαίνεται ότι «ελπίζει να συμβεί κάτι», όπως η εξάντληση της δυτικής υποστήριξης κατά τη διάρκεια ενός χειμώνα ή η αποδυνάμωση της υποστήριξης των ΗΠΑ καθώς αυξάνεται η επιρροή των Ρεπουμπλικανών.
Οι ρωσικές επιθέσεις
Γενική εκτίμηση των Ουκρανών είναι ότι η Ρωσία προετοιμάζεται για περαιτέρω μεγάλες επιθέσεις, σχεδιάζοντας να συνδυάσει τους μισούς από τους 300.000 εφέδρους που δεν έχουν σταλεί στο μέτωπο με υπάρχουσες μονάδες για να πραγματοποιήσουν επίθεση στις αρχές του επόμενου έτους. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια επίθεση από το έδαφος της Λευκορωσίας προς το Κίεβο, υποστηρίζουν.
Οι αναλυτές στη Δύση δυσπιστούν ωστόσο σε αυτή την προοπτική εκτιμώντας ότι οι έφεδροι δεν θα μπορούσαν να πετύχουν αυτό που τα πιο ικανά στρατεύματα δεν κατάφεραν νωρίτερα φέτος. Έτσι εκτιμούν ότι οι ουκρανικές προειδοποιήσεις μπορεί να έχουν στόχο να διαλύσουν τον εφησυχασμό για την ανικανότητα που έχει επιδείξει μέχρι στιγμής ο στρατός της Ρωσίας και να διατηρήσουν την πίεση στους δυτικούς εταίρους της Ουκρανίας να συνεχίσουν να παρέχουν στο Κίεβο όπλα και πυρομαχικά.
Γεγονότα εκτός Ουκρανίας
Ο Πούτιν δεν αποκλείεται να ελπίζει στην εξασθένηση της δυτικής υποστήριξης. Αυτό όμως δεν έχει συμβεί ακόμη. Για την ώρα η επίσκεψη του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον καταδεικνύει ότι η αμερικανική υποστήριξη προς την Ουκρανία παραμένει σταθερή. Επίσης, μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι η υποστήριξη από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντέχει ακόμη και όταν οι οικονομίες εξασθενούν υπό το βάρος των υψηλών τιμών της ενέργειας.
Στο τελευταίο πακέτο υποστήριξης των ΗΠΑ περιλαμβάνεται το σύστημα Patriot που αναμένεται να ενισχύσει την προστασία του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας και άλλων υποδομών που έχουν δεχθεί πλήγματα από drones και πυραύλους. Ωστόσο, θα χρειαστεί εκπαίδευση για τα συστήματα Patriot, γεγονός που σημαίνει ότι μπορεί να μην είναι έτοιμα μέχρι την άνοιξη.
Από την άλλη ορισμένοι ηγέτες συνεχίζουν να επαναφέρουν στο τραπέζι τις ειρηνευτικές συνομιλίες. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, για παράδειγμα, έχει δηλώσει ότι η Δύση θα πρέπει να παράσχει στη Ρωσία εγγυήσεις ασφαλείας ως μέρος οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Βέβαια, οι ειρηνευτικές συνομιλίες φαίνεται να είναι ακόμα πολύ μακριά, με την Μόσχα να απορρίπτει το σχέδιο δέκα σημείων του Ζελένσκι τονίζοντας ότι οποιοδήποτε ειρηνευτικό σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει τις προσαρτημένες περιοχές, και τον Ουκρανό πρόεδρο να θέτει ως στόχος να επανακτήσει όλα τα εδάφη της Ουκρανία που χάθηκαν από το 2014.
