Τα κύρια άρματα μάχης (MBT) έχουν μέλλον; Με την πρώτη ματιά, η απάντηση είναι «όχι», εάν ο συνεχιζόμενος πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας είναι κάποια ένδειξη.
Ωστόσο, με πιο προσεκτικό έλεγχο, μπορεί να ειπωθεί ότι ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εκθέσει τα τρωτά σημεία των αρμάτων, αυτά μπορούν να ξεπεραστούν, γεγονός που εξηγεί γιατί οι κορυφαίες χώρες συναρμολογούν άρματα μάχης «ποιότητας».
Στη μεγαλύτερη εξαγωγή όπλων στην ιστορία της Νότιας Κορέας, η Πολωνία θα αγοράσει περίπου 1.000 άρματα μάχης K2, 648 K9 αυτοκινούμενα τεθωρακισμένα οβιδοβόλα K9, επιπλέον των 48 μαχητικών αεροσκαφών FA-50, αξίας περίπου 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το Ηνωμένο Βασίλειο σχεδιάζει επί του παρόντος να είναι σε θέση να τοποθετήσει 148 κύρια άρματα μάχης Challenger 3 (MBT) έως το 2030, αν και ο αριθμός αυτός είναι πιθανό να αυξηθεί μετά τα πρόσφατα γεγονότα στην Ανατολική Ευρώπη.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι άλλοι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ έχουν αυξηθεί για πολλά μεγάλα και ακριβά MBT, ξεπερνώντας τους 70 τόνους ή περισσότερο όταν προετοιμάζονται σύμφωνα με το «πρότυπο εισόδου στο θέατρο». Η γερμανική σειρά Leopard 2, η αμερικανική M1A2 SEP, η γαλλική Nr.8 Leclerc και η ισραηλινή Merkava Mk.4 κάνουν νέα στις παγκόσμιες αγορές όπλων.
Τα άρματα μάχης νέας γενιάς περιλαμβάνουν επίσης το ρωσικό Armata, το οποίο υποτίθεται ότι θα αντικαταστήσει σταδιακά τα γερασμένα άρματα T-72, T-80 και T-90 που έχουν γίνει ολοένα και πιο ξεπερασμένα και έχουν υποφέρει πολύ στην Ουκρανία. Λέγεται ότι είναι ένα από τα πιο στιβαρά τανκς στον κόσμο.
Τα τανκς, που εφευρέθηκαν παρεμπιπτόντως από τους Βρετανούς και χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, υπολογίζεται ότι είναι 73.000 σε αριθμό στον κόσμο που είναι ενεργά αυτή τη στιγμή.
Η Ρωσία λέγεται ότι έχει τον πιο εκτεταμένο αριθμό με 12.420 άρματα μάχης – ακολουθούμενες από τις Ηνωμένες Πολιτείες με 6.612, τη Βόρεια Κορέα με 5.895 και την Κίνα με 5.250 άρματα μάχης, ενώ η Ινδία έχει 4.614 και το Πακιστάν 2.824.
Γιατί οι στρατοί χρειάζονται τανκς;
Τα τανκς είναι ζωτικής σημασίας καθώς οι στρατοί στην επίθεση χρειάζονται τρόπους για να προωθήσουν τα στρατεύματά τους. Πρέπει επίσης να θωρακίσουν αυτούς τους στρατιώτες καθώς προχωρούν.
Χρειάζονται επίσης δύναμη πυρός για να διατρέξουν τις άμυνες που στέκονται εμπόδιο στο δρόμο τους, προκαλώντας έτσι τον όλεθρο στο πίσω μέρος του εχθρού. Ένα τεθωρακισμένο συνδυάζει αυτές τις τρεις δυνατότητες σε μια ενιαία συσκευή. Επομένως, κάθε στρατός τα χρειάζεται.
Ωστόσο, τα ρωσικά τανκς πέρασαν μια δύσκολη περίοδο κατά την εισβολή στην Ουκρανία. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, από την 1η Ιουλίου, η Ρωσία έχει χάσει περισσότερα από 1.500 άρματα μάχης στην Ουκρανία. Η αμερικανική/ευρωπαϊκή παροχή αντιαρματικών όπλων, Ηλεκτρονικού Πολέμου και συστημάτων πυραύλων στην Ουκρανία έχει αποδειχθεί πολύ δαπανηρή για τους Ρώσους.
Μια πλημμύρα φορητών ATGM (αντιαρματικών κατευθυνόμενων πυραύλων) όπως το Javelin, τα European Next Generation Light Anti-tank Weapons (NLAW) και το Carl Gustav M4 έχουν προκαλέσει σοκ και δέος στους Ρώσους.
Λέγεται ότι ο σχεδιασμός των ρωσικών αρμάτων μάχης που δέχθηκαν επίθεση στην Ουκρανία έχει αποδειχθεί ελαττωματικός, καθώς κάνει τα πυρομαχικά και το πλήρωμα να κάθονται μαζί και να μην είναι επαρκώς προετοιμασμένα για να αντιμετωπίσουν επιθέσεις από αέρος. Η αεροπορική επίθεση αποδεικνύεται επικίνδυνη για τα τανκς παντού.
Γίνονται ξεπερασμένα τα τανκς;
Οι απειλές εδώ προέρχονται από δύο πλευρές.
Η μία είναι οι αντιαρματικοί κατευθυνόμενοι πύραυλοι (ATGM) όπως οι αμερικανικοί Javelins και οι βρετανο-σουηδικοί NLAWS μικρής εμβέλειας. Λέγεται ότι ακονίζουν έναν καυτό κινητήρα ή χρησιμοποιούν μαγνητικούς και οπτικούς αισθητήρες για να προβλέψουν πού θα βρίσκεται το τανκ σε λίγα δευτερόλεπτα και χτυπούν αμέσως εκεί που η θωράκιση ενός τανκς είναι πιο λεπτή.
Η δεύτερη απειλή είναι τα οπλισμένα drones, τα οποία προσφέρουν έναν φθηνό και απλό τρόπο επίθεσης από αέρος. Για παράδειγμα, TB2 τουρκικής κατασκευής, ελαφρώς μικρότερα από ένα ελαφρύ αεροσκάφος Cessna που έχουν καταστρέψει μεγάλες ποσότητες τεθωρακισμένων στη Λιβύη, τη Συρία και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, χρησιμοποιούνται τώρα στην Ουκρανία με βόμβες που καθοδηγούνται με λέιζερ.
Η Ουκρανία αναπτύσσει επίσης υπερσύγχρονα drones όπως το αμερικανικής κατασκευής Switchblade, ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος που εκρήγνυται κατά την πρόσκρουση και είναι γνωστό ως περιπλανώμενο πυρομαχικό.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το τανκ ως όχημα είναι βαρύ, ακριβό και βασικά ακατάλληλο για τη σύγχρονη μάχη.
Παραθέτουν το Σώμα Πεζοναυτών της Αμερικής ότι θα καταργήσει όλα τα άρματα μάχης του για να επικεντρωθεί στην προετοιμασία να πολεμήσει την Κίνα στον Ειρηνικό. Πολλοί ευρωπαϊκοί στρατοί λέγεται επίσης ότι έχουν περικόψει τους στόλους των αρμάτων μάχης από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ο απερχόμενος Βρετανός Πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον είχε πει κάποτε ότι η παλιά ιδέα της μάχης μεγάλων τανκς στην ευρωπαϊκή ήπειρο είχε «τελειώσει».
Ωστόσο, ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει αυτή τη νοοτροπία. Και θα είναι λάθος να γράψουμε τη νεκρολογία του τανκ με βάση την απόδοση της Ρωσίας στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ξεχνιέται όμως ότι η καταστροφική απόδοση της Ρωσίας ήταν μέχρι τον Απρίλιο, μετά τον οποίο φαίνεται να έχει λάβει πολλά διορθωτικά μέτρα. Λίγοι ειδικοί περίμεναν την κακή απόδοση της Ρωσίας στην εξάλειψη της ουκρανικής αεράμυνας και ότι τα ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη δεν μπορούσαν να περιπολούν στον ουρανό, δίνοντας στα TB2 περισσότερη ελευθερία να επιχειρούν.
Οι Ρώσοι ίσως δεν είχαν συνειδητοποιήσει ότι η αεράμυνά τους, σχεδιασμένη για να ανιχνεύει μεγαλύτερα αεροσκάφη, θα πάλευε με τα μικρότερα drones. Και στους χαοτικούς μήνες έναρξης της εκστρατείας τους, πολλές ρωσικές μονάδες περιπλανήθηκαν στο πεδίο της μάχης χωρίς αεράμυνα.
Προς υπεράσπιση των τανκς
Εξάλλου, όπως λέει ο Raj Mehta, ένας εξαιρετικά παρασημοφορημένος Ινδός Στρατιωτικός Υποστράτηγος, «υπήρξαν κακώς ενημερωμένες εικασίες σχετικά με τα τανκς που είναι άσχετα στο πεδίο της μάχης λόγω των μεγάλων απωλειών στον σύντομο πόλεμο. Ελάχιστοι μπήκαν στον κόπο να καταλάβουν ότι τα ρωσικά τανκς ήταν επανδρωμένα με στρατεύσιμους και κακή καθοδήγηση.
Επίσης, μακριά από το να αποφεύγουν τα άρματα μάχης, η Γερμανία και η Γαλλία εργάζονται σε μια μελλοντική ιδέα τανκ, το Main Ground Combat System, για να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες προκλήσεις. Η Πολωνία και η Νορβηγία αγοράζουν αμερικανικά και γερμανικά τανκς.
Το Ισραήλ παρουσίασε την ενεργή σουίτα «Trophy» κατά των drones/top-attack με μαζικές πωλήσεις. Πρακτικά μέτρα, όπως η μη χρήση κινητών τηλεφώνων στην εμπόλεμη ζώνη, οι ετοιμοπαράδοτες επιχειρησιακές διευθετήσεις υλικοτεχνικής υποστήριξης, η διασφάλιση τεχνικών ομάδων υποστήριξης πολιτικών όπλων και, το πιο σημαντικό, η διασφάλιση ποιότητας PME (επαγγελματική στρατιωτική εκπαίδευση) και εκπαίδευση όλων των βαθμίδων παραμένουν ταυτόχρονη εντολή».
Καθώς η τεχνολογία έχει εξελιχθεί για να καλύψει τις αμυντικές και επιθετικές ανάγκες των σύγχρονων οχημάτων, τα άρματα μάχης διαθέτουν πλέον διάφορα πρόσθετα – όπως συστήματα ενεργητικής προστασίας (APS), συστήματα απομακρυσμένων όπλων (RWS), σκοπευτικά θερμικής απεικόνισης (TI) και άλλα παρόμοια.
Ακόμη και οι Ρώσοι, όπως έχει ήδη επισημανθεί, αναπτύσσουν τώρα αυτό που λέγεται ότι είναι το πιο προστατευμένο τανκ στον κόσμο. Το τελευταίο T-14 Armata διατηρεί έναν αυτόματο φορτωτή αλλά περικλείει λογικά το πλήρωμα σε ένα θωρακισμένο διαμέρισμα. Το Armata έχει επίσης ένα άλλο πλεονέκτημα: ένα σύστημα ενεργητικής προστασίας, το οποίο χρησιμοποιεί ραντάρ για να ανιχνεύει εισερχόμενα πυρομαχικά και εκτοξεύει βλήματα για να τα σταματήσει.
Ο Βρετανός ειδικός Στιούαρτ Κρόφορντ υποστηρίζει ότι τα τανκς μπορούν να επιβιώσουν στα πεδία των μαχών, ιδιαίτερα στα ευρωπαϊκά θέατρα, εάν είναι μικρότερα σε μέγεθος και ελαφρύτερα σε βάρος (λιγότερο από 70 τόνους). Αυτό θα ενίσχυε την ικανότητά τους να μην ανιχνεύονται και, εάν εντοπιστούν, να μην στοχοποιούνται και χτυπηθούν. Θα είναι πιο ευκίνητα.
Ως εκ τούτου, τα ελαφρύτερα MBT και AFV, τα οποία μπορεί να μην υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια βάρους που έχουν καθοριστεί για τα επαγγελματικά οχήματα, μπορούν να χρησιμοποιήσουν πολύ υψηλότερο ποσοστό του σύγχρονου ευρωπαϊκού οδικού δικτύου από τα σημερινά MBT 70 τόνων, που εξοπλίζουν τους στρατούς του ΝΑΤΟ. Υποστηρίζει ότι αυτό επηρεάζει τις επιλογές κίνησης και ελιγμών.
Συνοψίζοντας, είναι αλήθεια ότι στον πόλεμο της Ουκρανίας, οι αντιαρματικές δυνάμεις φαίνεται να έχουν αναδειχθεί ισχυρότερες αποδεικνύοντας την αυξανόμενη ευπάθεια των αρμάτων. Τότε, όμως, η ευαλωτότητα δεν σημαίνει απαξίωση. Κάθε οπλικό σύστημα έχει το αντίδοτό του σε αυτήν την εποχή τεχνολογιών που εμπλέκονται γρήγορα.
Όσο οι στρατοί χρειάζονται κάτι που να μπορεί να κινηθεί γρήγορα, να σπάσει τις γραμμές του εχθρού, να οδηγήσει το πεζικό και να καταστρέψει τα τεθωρακισμένα οχήματα της άλλης πλευράς, τα τανκς θα παραμείνουν στο προσκήνιο.
