H παγκόσμια κατάσταση σήμερα, μοιάζει περισσότερο με τη δεκαετία του 1970 από οποιαδήποτε άλλη πρόσφατη περίοδο. Είμαστε σε κάτι σαν νέο ψυχρό πόλεμο. Είχαμε ήδη πρόβλημα πληθωρισμού. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μοιάζει με την επίθεση των αραβικών κρατών στο Ισραήλ το 1973 ή τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979. Ο οικονομικός αντίκτυπος του πολέμου στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων, δημιουργεί κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού.
Ας υποθέσουμε όμως ότι, δεν είναι το 1979 αλλά το 1939, όπως έχει υποστηρίξει ο ιστορικός Σον ΜακΜίκιν. Φυσικά, η θέση της Ουκρανίας είναι πολύ καλύτερη από εκείνη της Πολωνίας το 1939. Τα δυτικά όπλα φτάνουν στην Ουκρανία, ενώ δεν έφτασαν στην Πολωνία μετά την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας. Η Ουκρανία αντιμετωπίζει μόνο μια απειλή από τη Ρωσία. Η Πολωνία μοιράστηκε μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν.
Εάν η Κίνα εξαπέλυε εισβολή στην Ταϊβάν (τον επόμενο χρόνο) και ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ του Ιράν και των ολοένα και πιο ευθυγραμμισμένων περιφερειακών εχθρών του -των αραβικών κρατών και του Ισραήλ-, τότε ίσως πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε για τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αντί για τον Β' Ψυχρό Πόλεμο.
Εν ολίγοις, είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν η «μακροχρόνια ειρήνη» σηματοδοτεί μια θεμελιώδη αλλαγή. Δεν θα μπορέσουμε να αποκλείσουμε τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, έως ότου αυτή η ειρήνη διατηρηθεί μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα.
Αυτό μας φέρνει πίσω στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ας εξετάσουμε τα επτά χειρότερα σενάρια από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Καταφέρνουν οι Ρώσοι να πάρουν το Κίεβο και να εκτοπίσουν τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι μέσα σε δύο, τρεις ή τέσσερις εβδομάδες ή ποτέ;
Η απάντηση μοιάζει με «ποτέ».
Αν και είναι πιθανό το Κρεμλίνο να έχει αποσύρει μόνο προσωρινά ορισμένες από τις δυνάμεις του από το Κίεβο, δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι υπήρξε αλλαγή σχεδίου. Ο πραγματικός ρωσικός στόχος ήταν και είναι, να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της περιοχής του Ντονμπάς στα ανατολικά της χώρας.
Αυτό ακούγεται σαν εξορθολογισμός, των πολύ βαριών απωλειών που έχουν υποστεί οι Ρώσοι από την έναρξη της εισβολής τους. Είτε έτσι είτε αλλιώς, θα δούμε τώρα αν ο στρατός του Πούτιν μπορεί να επιτύχει αυτόν τον πιο περιορισμένο στόχο, να περικυκλώσει τις ουκρανικές δυνάμεις στο Ντονμπάς και ίσως να εξασφαλίσει μια «χερσαία γέφυρα» από τη Ρωσία στην Κριμαία κατά μήκος της ακτής της Αζοφικής Θάλασσας. Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα είναι ότι, αυτή θα είναι μια σχετικά αργή και αιματηρή διαδικασία, όπως κατέστησε σαφές η βίαιη μάχη της Μαριούπολης.
Οι κυρώσεις επισπεύδουν μια τόσο σοβαρή οικονομική συρρίκνωση στη Ρωσία που ο Πούτιν δεν μπορεί να πετύχει τη νίκη;
Η ρωσική οικονομία έχει σίγουρα πληγεί σκληρά από τους δυτικούς περιορισμούς, αλλά πολλοί παραμένουν στην άποψη ότι δεν έχει πληγεί αρκετά για να τερματίσει τον πόλεμο. Όσο η γερμανική κυβέρνηση αντιστέκεται σε ένα εμπάργκο στις εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου, ο Πούτιν εξακολουθεί να κερδίζει αρκετά σκληρό νόμισμα για να διατηρήσει την πολεμική του οικονομία στη ζωή. Η καλύτερη απόδειξη για αυτό, είναι η αξιοσημείωτη ανάκαμψη της ισοτιμίας του ρουβλίου με το δολάριο. Πριν από τον πόλεμο ένα δολάριο αγόραζε 81 ρούβλια. Στον απόηχο της εισβολής, η ισοτιμία έπεσε στο 140. Την Πέμπτη επέστρεψε στο 81, αντανακλώντας κυρίως έναν συνδυασμό ξένων πληρωμών για πετρέλαιο και φυσικό αέριο και ρωσικούς ελέγχους κεφαλαίων.
Ο συνδυασμός στρατιωτικής και οικονομικής κρίσης επισπεύδει ένα πραξικόπημα κατά του Πούτιν;
Όπως είναι γνωστό πριν από δύο εβδομάδες, η κυβέρνηση Μπάιντεν ποντάρει στην αλλαγή καθεστώτος στη Μόσχα. Όχι μόνο η κυβέρνηση των ΗΠΑ αλλά και άλλες κυβερνήσεις, χαρακτήρισαν τον Πούτιν εγκληματία πολέμου και κίνησαν διαδικασίες δίωξης Ρώσων δραστών εγκλημάτων πολέμου στην Ουκρανία. Στο τέλος της ομιλίας του στη Βαρσοβία την περασμένη Κυριακή, ο Τζο Μπάιντεν είπε εννέα λέξεις για τα βιβλία της ιστορίας: «Για όνομα του Θεού, αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ (και τουλάχιστον ορισμένοι από τους ευρωπαίους συμμάχους τους), στοχεύουν να απαλλαγούν από τον Πούτιν.
Ο κίνδυνος της πτώσης οδηγεί τον Πούτιν σε απελπισμένα μέτρα (π.χ. υλοποίηση της πυρηνικής απειλής του)
Αυτό είναι τώρα το κρίσιμο ερώτημα. Ο Μπάιντεν και οι σύμβουλοί του φαίνονται αξιοσημείωτα σίγουροι ότι, ο συνδυασμός φθοράς στην Ουκρανία και κυρώσεων στη Ρωσία, θα επιφέρει μια πολιτική κρίση στη Μόσχα συγκρίσιμη με εκείνη που διέλυσε τη Σοβιετική Ένωση πριν από 31 χρόνια. Αλλά ο Πούτιν δεν είναι σαν τους δεσπότες της Μέσης Ανατολής, που έπεσαν από την εξουσία κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ και της Αραβικής Άνοιξης. Κατέχει ήδη όπλα μαζικής καταστροφής, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου οπλοστασίου πυρηνικών κεφαλών στον κόσμο, καθώς και χημικών και αναμφίβολα βιολογικών όπλων.
Όσοι διακηρύσσουν πρόωρα τη νίκη της Ουκρανίας, φαίνεται να ξεχνούν ότι όσο χειρότερα πάνε τα πράγματα για τη Ρωσία στον συμβατικό πόλεμο, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα ο Πούτιν να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα ή μικρό πυρηνικό όπλο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Η Τσεχία στέλνει άρματα μάχης T-72B στην Ουκρανία-Βρήκαν τρόπο οι ΗΠΑ να ξεφορτωθούν ρωσικό εξοπλισμό από την ΕΕ
Όσοι απορρίπτουν τον κίνδυνο του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, παραβλέπουν αυτή τη σκοτεινή πραγματικότητα. Στον Ψυχρό Πόλεμο, το ΝΑΤΟ δεν μπορούσε να ελπίζει ότι θα κερδίσει έναν συμβατικό πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση. Αυτός ήταν ο λόγος, για τον οποίο είχε τακτικά πυρηνικά όπλα έτοιμα να εκτοξευθούν εναντίον του Κόκκινου Στρατού, εάν βάδιζε στη Δυτική Ευρώπη. Σήμερα η Ρωσία δεν θα είχε καμία πιθανότητα σε έναν συμβατικό πόλεμο με το ΝΑΤΟ. Αυτός είναι ο λόγος, που ο Πούτιν έχει τακτικά πυρηνικά όπλα έτοιμα να εκτοξεύσουν ως απάντηση, σε μια δυτική επίθεση στη Ρωσία. Και το Κρεμλίνο έχει ήδη, διατυπώσει το επιχείρημα ότι μια τέτοια επίθεση βρίσκεται σε εξέλιξη.
Διατηρούν οι Κινέζοι τον Πούτιν επικίνδυνο, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι θα συμφωνήσει σε μια συμβιβαστική ειρήνη που την προσφέρουν;
Είναι πλέον αρκετά σαφές (ιδιαίτερα από τα εγχώρια μηνύματά της μέσω κρατικά ελεγχόμενων μέσων) ότι, η κινεζική κυβέρνηση θα ταχθεί στο πλευρό της Ρωσίας, αλλά όχι στον βαθμό που θα προκαλούσε δευτερεύουσες κυρώσεις των ΗΠΑ σε κινεζικά ιδρύματα που συναλλάσσονται με ρωσικές οντότητες που αντιβαίνουν στις κυρώσεις. Δεν περιμένουν πλέον από την Κίνα να παίξει το ρόλο του μεσολαβητή της ειρήνης. Η παγωμένη εικονική σύνοδος κορυφής της Παρασκευής, μεταξύ των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κίνας το επιβεβαίωσε.
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής μας
Μια πιο λεπτή απάντηση είναι ότι, τους επόμενους μήνες, η υποστήριξη του δυτικού κοινού για την ουκρανική υπόθεση θα δοκιμαστεί από τις επίμονες αυξανόμενες τιμές των τροφίμων και των καυσίμων, σε συνδυασμό με την εσφαλμένη αντίληψη ότι η Ουκρανία κερδίζει τον πόλεμο, σε αντίθεση με το ότι τον χάνει.
Ποια είναι η παράπλευρη ζημιά;
Όσο περισσότερο συνεχίζεται αυτός ο πόλεμος, τόσο πιο σοβαρή είναι η απειλή του απόλυτου στασιμοπληθωρισμού (υψηλός πληθωρισμός αλλά με χαμηλή, καθόλου ή αρνητική οικονομική ανάπτυξη). Αυτό το πρόβλημα, θα είναι πιο σοβαρό σε χώρες που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην Ουκρανία και τη Ρωσία όχι μόνο για ενέργεια και σιτηρά, αλλά και για λιπάσματα, οι τιμές των οποίων έχουν διπλασιαστεί περίπου ως αποτέλεσμα του πολέμου. Όποιος πιστεύει ότι αυτό δεν θα έχει αρνητικές κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες αγνοεί την ιστορία.
Δεδομένου ότι, η Ρωσία αγωνίζεται ακόμη και για να πετύχει μια περιορισμένη νίκη στην Ουκρανία, ο Πούτιν φαίνεται απίθανο να κλιμακώσει την κατάσταση με τρόπο που θα μπορούσε να τον φέρει σε μια ευρύτερη σύγκρουση. Επομένως, μια κατάπαυση του πυρός είναι πιθανή, για παράδειγμα, σε πέντε εβδομάδες - στις αρχές Μαΐου - επειδή μέχρι τότε οι Ρώσοι, είτε θα έχουν πετύχει την περικύκλωση των ουκρανικών δυνάμεων στο Ντονμπάς είτε θα έχουν αποτύχει.
Κάθε μέρα που περνάει η ουκρανική αντίσταση, οι θέσεις φαίνεται να έχουν σκληρύνει, ειδικά στα εδαφικά ζητήματα (το μελλοντικό καθεστώς όχι μόνο του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ αλλά και της Κριμαίας).
Τι θα μπορούσε να αποτρέψει μια τόσο παρατεταμένη «ειρήνη που δεν είναι ειρήνη», η οποία θα είναι πολύ βίαιη για να χαρακτηριστεί ως «παγωμένη σύγκρουση» όπως η Ρωσία στη Μολδαβία και τη Γεωργία; Ίσως ο Μπάιντεν να σταθεί τυχερός, και ο Πούτιν να απομακρυνθεί από δυσαρεστημένα μέλη της ρωσικής πολιτικής ελίτ και πεινασμένους Μοσχοβίτες.
Η ιστορία και η πολιτική επιστήμη υποδεικνύουν, μια παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία, ακόμη και αν συμφωνηθεί εκεχειρία κάποια στιγμή τον επόμενο μήνα. Κάνουν την πτώση του Πούτιν να μοιάζει με σενάριο χαμηλής πιθανότητας. Κάνουν μια περίοδο παγκόσμιου στασιμοπληθωρισμού και αστάθειας σενάριο υψηλής πιθανότητας. Και μας υπενθυμίζουν ότι, ο πυρηνικός πόλεμος δεν είναι εγγυημένο ότι δεν θα συμβεί ποτέ.
Το να αποκαλεί κανείς ρητά τον Πούτιν εγκληματία πολέμου και να ζητά την απομάκρυνσή του από την εξουσία, αυξάνει ουσιαστικά τον κίνδυνο χρήσης είτε χημικών είτε πυρηνικών όπλων στην Ουκρανία. Και αν τα πυρηνικά όπλα χρησιμοποιηθούν μια φορά στον 21ο αιώνα, φοβάμαι ότι θα χρησιμοποιηθούν ξανά. Μια προφανής συνέπεια του πολέμου στην Ουκρανία είναι ότι, πολλά κράτη σε όλο τον κόσμο θα εντείνουν την επιδίωξή τους για πυρηνικά όπλα. Γιατί τίποτα δεν δείχνει πιο ξεκάθαρα την αξία τους από τη μοίρα της Ουκρανίας, η οποία τους εγκατέλειψε το 1994 με αντάλλαγμα άχρηστες διαβεβαιώσεις. Η εποχή της μη διάδοσης έχει τελειώσει.
