Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει εξοστρακίσει τη Μόσχα από τη διεθνή κοινότητα, με τους δυτικούς ηγέτες να παρουσιάζουν ένα ενιαίο μέτωπο κατά του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Πιο κοντά στα ρωσικά σύνορα, το Κρεμλίνο έχει μεγαλύτερη επιρροή, ιδιαίτερα στον Νότιο Καύκασο. Αλλά ακόμη και εδώ, οι εντάσεις μεταξύ δύο συμμάχων της Μόσχας – του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας – απειλούν τα περιφερειακά πλεονεκτήματα της Ρωσίας.
Μόλις δύο ημέρες πριν η Ρωσία ξεκινήσει την πορεία της προς το Κίεβο, ο Πούτιν συναντήθηκε με τον ηγέτη του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ, στη Μόσχα. Οι δύο πρόεδροι υπέγραψαν συμφωνία «συμμαχικής συνεργασίας» 43 σημείων, η οποία ενίσχυσε ονομαστικά τη θέση της Ρωσίας στην πλούσια σε ενέργεια χώρα. Έκανε επίσης τη Ρωσία, τουλάχιστον στα χαρτιά, σύμμαχο του Αζερμπαϊτζάν – και του αρχέγονου εχθρού του Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας.
Για 30 χρόνια, το Κρεμλίνο ενεργούσε ως μεσολαβητής σε μια σύγκρουση μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, μια ορεινή συνοριακή περιοχή υπό τον έλεγχο των Αρμενίων. Το 2020, ένας αιματηρός πόλεμος 44 ημερών τελείωσε με το Αζερμπαϊτζάν να αναλαμβάνει βιαίως την κυριαρχία σε μεγάλο μέρος της περιοχής και με την Αρμενία, σύμμαχο της Ρωσίας στον Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) και στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, να κάνει παραχωρήσεις στο Αζερμπαϊτζάν.
Σύμφωνα με τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός του Νοεμβρίου 2020, η Αρμενία πρέπει να ξεμπλοκάρει όλους τους οικονομικούς και μεταφορικούς δεσμούς στην περιοχή. Αυτό θα επιτρέψει στο Αζερμπαϊτζάν να ολοκληρώσει την κατασκευή του διαδρόμου μεταφοράς Ναχιτσεβάν (επίσης γνωστού ως διάδρομο Ζανγκεζούρ) έως το 2023, ο οποίος θα επιτρέψει στο Μπακού να συνδέσει την Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχιτσεβάν μέσω του αρμενικού εδάφους χωρίς αρμενικά σημεία ελέγχου.
Ο διάδρομος θα μπορούσε τελικά να γίνει μέρος της Πρωτοβουλίας Belt and Road της Κίνας και να δώσει στο Αζερμπαϊτζάν μια χερσαία διαδρομή προς την Τουρκία, ενώ θα συνδέει τη Ρωσία και την Αρμενία μέσω του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν.
Η Αρμενία, ωστόσο, έχει διαφορετικές προτεραιότητες. Το Ερεβάν ετοιμάζεται για την κατασκευή του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά-Νότου, ο οποίος θα συνδέει τη χώρα με τη Ρωσία μέσω της Γεωργίας.
Η αποδυναμωμένη θέση της Ρωσίας λόγω του πολέμου της στην Ουκρανία θα μπορούσε να οδηγήσει το Κρεμλίνο να ωθήσει την Αρμενία να επιταχύνει την κατασκευή του διαδρόμου Ναχιτσεβάν, αλλά η Αρμενία μπορεί να αντισταθεί, δεδομένου ότι θεωρεί ότι η συμφωνία «συμμαχικής συνεργασίας» μεταξύ Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν αποτελεί de facto μαχαίρι στη πλάτη.
Η συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ του Πούτιν και του Αλίεφ αναφέρει ότι «οι ένοπλες δυνάμεις των δύο χωρών θα εμβαθύνουν την αλληλεπίδρασή τους, μεταξύ άλλων με τη διεξαγωγή κοινών επιχειρησιακών και μάχιμων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων».
Η Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν μπορεί επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο να παράσχουν η μία στην άλλη στρατιωτική βοήθεια, η οποία θα μπορούσε να γίνει σημαντική εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίσει να πηγαίνει άσχημα για τη Μόσχα. Μια τέτοια συνεργασία θα έδινε αναμφίβολα στο Μπακού πρόσθετη μόχλευση έναντι του Ερεβάν.
Το πρόβλημα για τους ηγέτες του Αζερμπαϊτζάν, ωστόσο, είναι ότι η Δύση θα μπορούσε να τους πιέσει να επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία. Η Azerbaijan Airlines και η θυγατρική της, Buta Airways, ανέστειλαν όλες τις πτήσεις προς τη Ρωσική Ομοσπονδία, ενώ η κρατική αεροπορική εταιρεία της Ρωσίας, η Aeroflot, σταμάτησε επίσης τις πτήσεις στο εξωτερικό. Αυτοί οι κομμένοι δεσμοί θα οδηγήσουν σε ακόμη βαθύτερη απομόνωση για τη Ρωσία και θα προκαλέσουν πόνο στις οικονομίες της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν.
Έχοντας επίγνωση ότι η ρωσική υποστήριξη έρχεται με σχοινιά, η Αρμενία έχει αρχίσει να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Τουρκία – μια χώρα που θα μπορούσε να επωφεληθεί από την απομόνωση της Μόσχας, ενώ το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία έγιναν επίσημα σύμμαχοι τον Ιούνιο του 2021, αφού ο Αλίεφ και ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Σούσα. Η Άγκυρα αύξησε επίσης την παρουσία της στον Καύκασο μετά τον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Ουσιαστικά, το Αζερμπαϊτζάν είναι σύμμαχος με τη Ρωσία και την Τουρκία, αλλά στην πράξη, το Μπακού πιθανότατα θα κινηθεί για να ενισχύσει τους δεσμούς του με την Άγκυρα (ακόμα και αν η Μόσχα παραμένει σημαντικός εμπορικός εταίρος). Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι το Αζερμπαϊτζάν θα επιτρέψει στην Τουρκία να δημιουργήσει στρατιωτικές βάσεις στο έδαφός της, καθώς μια τέτοια κίνηση θα έθετε σε κίνδυνο τις σχέσεις του Μπακού με τη Μόσχα.
Προς το παρόν, το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία προσπαθούν να εξισορροπήσουν τις σχέσεις τους με τη Δύση, παραμένοντας επίσης κοντά στη Ρωσική Ομοσπονδία. Ούτε το Μπακού, ούτε το Ερεβάν έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα και τα δύο έθνη αποφεύγουν προσεκτικά να καταδικάσουν τις ρωσικές ενέργειες στην Ουκρανία.
Οι λαοί τους, ωστόσο, έχουν συμμετάσχει σε συγκεντρώσεις για την υποστήριξη της Ουκρανίας, με μεγαλύτερα πλήθη συγκεντρωμένα στο Μπακού παρά στο Ερεβάν. Επισήμως, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν παραμένουν ουδέτερα στη σύγκρουση και ελπίζουν ότι οι μάχες δεν θα επεκταθούν στον Καύκασο.
Αλλά εάν η Ρωσία δεν επιτύχει γρήγορα τους στρατιωτικούς και πολιτικούς της στόχους στην Ουκρανία, μπορεί να απαιτήσει από τους συμμάχους της στο CSTO να μπουν στη μάχη. Υπάρχουν ήδη φόβοι στην Ουκρανία ότι η Ρωσία θα εμπλέξει τον CSTO στον πόλεμο, ενώ στην Αρμενία, ορισμένοι πολιτικοί αναλυτές αναμένουν ότι το Κρεμλίνο θα πιέσει το Ερεβάν και άλλους συμμάχους να αναπτύξουν στρατεύματα στο Ντονμπάς, όπου θα έπαιζαν ειρηνευτικό ρόλο.
Το Αζερμπαϊτζάν, από την πλευρά του, είναι απίθανο να εμπλακεί σε ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις, παρά τη συμφωνία που υπέγραψαν πρόσφατα οι δύο χώρες. Προς το παρόν, το έγγραφο παραμένει φιλόδοξο, σε αντίθεση με τη Διακήρυξη της Σούσα, η οποία έχει επικυρωθεί από το κοινοβούλιο του Αζερμπαϊτζάν.
Έτσι, οι στενοί δεσμοί με την Τουρκία θα επιτρέψουν στο Αζερμπαϊτζάν να αποφύγει τη χρήση του ως μέσου από το Κρεμλίνο. Επίσης, προς μεγάλη απογοήτευση του Πούτιν, θα περιπλέξει περαιτέρω τους υπολογισμούς του στην Ουκρανία.
