Σε όλη την Ευρώπη, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ θεωρείται ως ένας παράγοντας χάους με ένα "αντίστροφο χρυσό άγγιγμα": ό,τι ακουμπάει καταλήγει χειρότερο από ό,τι το βρήκε. Ωστόσο, παρά τις αναχρονιστικές απόψεις του στα περισσότερα θέματα, είναι η τέλεια ενσάρκωση της εποχής μας.
Το 2021, έγραψα το βιβλίο "The Age of Unpeace" (Η Εποχή της Ασυνεννοησίας), στο οποίο υποστήριζα ότι πρέπει να αρχίσουμε να επαναπροσδιορίζουμε τους κανόνες των διεθνών σχέσεων για μια εποχή υπερσύνδεσης. Παρατήρησα ότι όλοι οι θεσμοί και οι διακανονισμοί που υποτίθεται ότι θα μας έφερναν πιο κοντά, αντίθετα, μετατρέπονταν σε όπλα. Η σημερινή παγκόσμια πολιτική μοιάζει με έναν αποτυχημένο γάμο. Σε έναν κακοποιητικό γάμο, κοινά αγαθά όπως ένα εξοχικό σπίτι, το κατοικίδιο ή τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον έναν σύζυγο για να βλάψει τον άλλον. Παρομοίως, το εμπόριο, το διαδίκτυο, οι πηγές ενέργειας, οι αλυσίδες εφοδιασμού, οι μεταναστευτικές ροές, τα κρίσιμα πρώτα υλικά και η τεχνολογία αιχμής μπορούν να γίνουν εργαλεία γεωπολιτικής επιρροής και πόνου.
Σε αυτόν τον νέο κόσμο, όπως έγραψα, τα όρια μεταξύ πολέμου και ειρήνης έχουν διαβρωθεί. Κάναμε λάθος να πιστεύουμε ότι είχαμε εξασφαλίσει μια χρυσή εποχή ειρήνης μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Στην πραγματικότητα, η βία υπήρχε παντού, αλλά εμφανιζόταν με τη μορφή κυρώσεων, ελέγχων εξαγωγών, διακοπών ενέργειας, παρεμβάσεων σε εκλογές και οπλισμένων μεταναστευτικών ροών — όλα αυτά χωρίς να φτάνουν στο σημείο του επίσημου πολέμου.
Μόλις λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου μου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκίνησε την ολική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Έκτοτε, μεγάλο μέρος της προσοχής του κόσμου έχει επικεντρωθεί στα παραδοσιακά στοιχεία του πολέμου και στην ανάγκη άμυνας από ρωσικά τανκς, αεροπλάνα και πυραύλους. Οι αναλυτές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής άντλησαν τα διδάγματα του παρελθόντος, αντί να επικεντρωθούν στην καινοτομία της κατάστασης. Ωστόσο, ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν πάντα μοναδικός—ένα παράξενο υβρίδιο του 19ου και του 21ου αιώνα, με στρατιώτες και χαρακώματα, αλλά και κυρώσεις, drones, AI και έναν διαγωνισμό επιρροής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς απάντησαν στην επιθετικότητα της Ρωσίας προσπαθώντας να αναπαράγουν την παλιά τάξη πραγμάτων. Όμως, ειδικά μετά την επανεκλογή του Τραμπ, έχει γίνει προφανές ότι χρειαζόμαστε έναν νέο τρόπο να βλέπουμε τον κόσμο. Η κυβέρνηση Τραμπ πέταξε όλες τις παλιές βεβαιότητες σε ένα μπλέντερ και τις έκανε πολτό. Χάθηκε κάθε σαφής διάκριση μεταξύ πολέμου και ειρήνης, συμμάχων και εχθρών, εθνικών και ιδιωτικών συμφερόντων, ή αριστεράς και δεξιάς. Με τον Τραμπ να ξεκινά εμπορικό πόλεμο εναντίον του υπόλοιπου κόσμου, να προσπαθεί να εκβιάσει ορυκτά από την Ουκρανία και να απειλεί την εδαφική ακεραιότητα της Γροιλανδίας και του Παναμά, οι παλιοί κανόνες της διεθνούς τάξης δεν ισχύουν πλέον.
Δυστυχώς, δεν πρόκειται απλώς για "αταξία", που θα υπονοούσε ότι υπάρχει κάποια βασική συμφωνία για το πώς φαίνεται η "τάξη". Δεν υπάρχει. Η σκέψη για τη διεθνή τάξη έχει παρακαμφθεί τελείως από τα γεγονότα. Για χρόνια, οι κυβερνήσεις αντιμετώπιζαν κρίσεις που προέκυπταν από την υπερσύνδεση και την αλληλεξάρτηση – από την κραχ των αγορών το 2008 έως την προσφυγική κρίση της Συρίας και την πανδημία – χωρίς να μπορούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών τους. Πολλοί κατέφυγαν σε έκτακτα μέτρα και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αλλά τώρα, τόσες πολλές εξαιρέσεις έχουν γίνει που το διεθνές εγχειρίδιο μοιάζει με ελβετικό τυρί. Έχει μετατραπεί σε μια τάξη βασισμένη σε εξαιρέσεις, όχι σε κανόνες.
Ο Τραμπ το κατάλαβε αυτό. Εκμεταλλεύτηκε τη δημοφιλή δυσαρέσκεια προς τις ελίτ, οι οποίες προσποιούνταν ότι είχαν όλες τις απαντήσεις, αλλά συνεχώς απέτυχαν να κάνουν ό,τι υποσχέθηκαν. Οι Αμερικανοί αρχίζουν να συμφωνούν με πολλούς άλλους ανά τον κόσμο, που πάντα πίστευαν ότι η φιλελεύθερη διεθνής τάξη ήταν μια απάτη – σαν την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, που δεν ήταν ούτε αγία, ούτε ρωμαϊκή, ούτε αυτοκρατορία. Η φιλελεύθερη διεθνής τάξη δεν μπορούσε να ονομαστεί φιλελεύθερη μετά τις φρικαλεότητες του Αμπού Γκραμπ ή του Γκουαντάναμο· δεν μπορούσε να ονομαστεί διεθνής όταν πολλές περιοχές του κόσμου βυθίζονταν ακόμα σε εμφύλιους πολέμους· και λόγω αυτών των αποτυχιών, δεν μπορούσε να ονομαστεί τάξη.
Καθώς οι Ευρωπαίοι επανεξοπλίζονται για να αντιμετωπίσουν τη ρωσική επιθετικότητα, πρέπει επίσης να καταλάβουν πώς να επιβιώσουν στην εποχή της "μη ειρήνης" που εισάγουν ο Τραμπ, ο Πούτιν, ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping και άλλοι ισχυροί άνδρες. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις θα είναι να κάνουν την αλληλεξάρτηση να αισθάνεται ξανά ασφαλής. Η υποστήριξη της Ουκρανίας και η επανεξέταση των οικονομικών μας μοντέλων για την αντιμετώπιση των εμπορικών πολέμων μπορεί να είναι αναγκαία, αλλά δεν αρκούν. Πρέπει επίσης να σκεφτούμε σκληρά για τις πολιτικές μετανάστευσης, πρόνοιας και υγείας και πώς επικοινωνούν οι πολιτικοί με τους ψηφοφόρους τους. Με άλλα λόγια, οι Ευρωπαίοι χρειάζονται έναν νέο τρόπο άσκησης πολιτικής — έναν τρόπο που αποκαθιστά την αίσθηση ελέγχου των ανθρώπων.
