Μία από τις πιο σημαντικές πτυχές που πρέπει να κατανοήσουμε σχετικά με τις πολυάριθμες εκθέσεις, αναλύσεις και σχόλια που προέκυψαν μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου είναι ότι κανένας από τους συντάκτες τους δεν παρέχει μια ολοκληρωμένη άποψη για το τι συμβαίνει, γράφει ο Τζέρεμι Μπάουεν, αρθρογράφος διεθνών θεμάτων του BBC.
Το θέμα δεν είναι μόνο ότι είναι δύσκολο να δεις τι συμβαίνει στο πεδίο της μάχης πίσω από την ομίχλη του πολέμου. Νέα περιγράμματα της σύγκρουσης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων απλώς δεν έχουν ακόμη εμφανιστεί.
Τα γεγονότα εξακολουθούν να κινούνται πολύ γρήγορα. Υπάρχουν πολύ πραγματικοί φόβοι ότι ο πόλεμος θα επεκταθεί πέρα από τα σημερινά του σύνορα. Οι νέες πραγματικότητες στη Μέση Ανατολή είναι προ των πυλών, αλλά η συγκεκριμένη μορφή τους θα εξαρτηθεί από το πώς θα εξελιχθεί αυτός ο πόλεμος για το υπόλοιπο αυτού του έτους και ίσως στις αρχές του επόμενου έτους.
Ας απαριθμήσουμε ορισμένες πτυχές που ήδη γνωρίζουμε και αυτές που δεν γνωρίζουμε ακόμα.
Αυτή η λίστα δεν είναι οριστική. Μερικοί άνθρωποι γέλασαν με τον υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ Ντόναλντ Ράμσφελντ όταν μίλησε για «άγνωστους» κατά την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Αλλά σε αυτό το μέρος του κόσμου, όπως και σε όλα τα άλλα, η ύπαρξή τους είναι αρκετά πραγματική – και όταν προκύψουν, μπορούν να επηρεάσουν πολλά.
1.
Μπορείτε να είστε απολύτως βέβαιοι ότι οι Ισραηλινοί υποστηρίζουν μια στρατιωτική εκστρατεία που έχει σχεδιαστεί για να σπάσει τη δύναμη της Χαμάς και του «κατώτερου εταίρου» της Ισλαμικής Τζιχάντ.
Η οργή τους τροφοδοτείται από το σοκ της επίθεσης της Χαμάς, η οποία σκότωσε περισσότερους από 1.400 ανθρώπους στο Ισραήλ και πήρε περίπου 240 ομήρους (αυτοί οι άνθρωποι εξακολουθούν να κρατούνται στη Γάζα).
Μίλησα με τον απόστρατο στρατηγό του Ισραηλινού στρατού Νόαμ Τιμπόν. Μου είπε πώς αυτός και η σύζυγός του οδηγούσαν ένα αυτοκίνητο στο Κιμπούτς Ναχάλ Οζ στα σύνορα με τη Λωρίδα της Γάζας, η οποία δέχθηκε επίθεση στις 7 Οκτωβρίου.
Μέλημά του ήταν να σώσει τον γιο του, τη νύφη του και τις δύο μικρές κόρες τους, που είχαν βρει καταφύγιο σε ένα ασφαλές δωμάτιο όταν άκουσαν ένοπλα μέλη της Χαμάς να περπατούν κοντά στο σπίτι τους.
Ο Τιμπόν δεν είναι πλέον στρατιωτικός, αλλά ο 62χρονος είναι σε εξαιρετική φυσική κατάσταση.
Έπρεπε να πάρει το όπλο και το κράνος ενός πεσμένου Ισραηλινού στρατιώτη και να ηγηθεί μιας ομάδας στρατιωτών που ο ίδιος είχε συγκεντρώσει μέσα στο χάος εκείνης της ημέρας. Απελευθέρωσαν την περιοχή του κιμπούτς και έσωσαν τις ζωές μελών της οικογένειας του απόστρατου στρατηγού και πολλών άλλων.
Ο στρατηγός ανήκει σε μια παλαιότερη γενιά Ισραηλινών στρατιωτών που προτιμούν να μιλούν ευθέως για το τι συμβαίνει.
«Η Γάζα θα πρέπει να υποφέρει… ούτε ένα έθνος στον κόσμο δεν θα συμφωνήσει ότι οι γείτονές του εμπλέκονται σε δολοφονίες μωρών, γυναικών ή απλώς ανθρώπων. Ακριβώς όπως εσείς [οι Βρετανοί] συντρίψατε τον εχθρό κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό πρέπει να κάνουμε στη Γάζα. Χωρίς κανένα οίκτο».
– Αλλά τι γίνεται με τους Παλαιστίνιους πολίτες που πεθαίνουν σε αυτόν τον πόλεμο; – Ρώτησα.
«Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει», απάντησε. «Ζούμε σε μια επικίνδυνη περιοχή και πρέπει να επιβιώσουμε… Πρέπει να δράσουμε σκληρά». Δεν έχουμε άλλη επιλογή.
Πολλοί Ισραηλινοί συμφωνούν με τους ισχυρισμούς του ότι οι θάνατοι Παλαιστινίων αμάχων είναι κακοί, αλλά σκοτώνονται από τη Χαμάς.
2.
Είναι επίσης σαφές ότι η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς καταλήγει σε φρικτό αίμα. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Υπουργείου Υγείας της Γάζας που ελέγχεται από τη Χαμάς, περισσότεροι από 9 χιλιάδες Παλαιστίνιοι έχουν ήδη πεθάνει, περίπου το 65% των οποίων είναι γυναίκες και παιδιά.
Δεν είναι σαφές πόσοι από τους άνδρες που σκοτώθηκαν ήταν άμαχοι και πόσοι πολεμούσαν ως τμήμα της Χαμάς ή της Ισλαμικής Τζιχάντ.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ και οι Ισραηλινοί δεν εμπιστεύονται τα στοιχεία του υπουργείου, αλλά κατά τη διάρκεια προηγούμενων συγκρούσεων, οι διεθνείς οργανισμοί θεώρησαν αξιόπιστα τα στοιχεία για τα θύματα που παρείχαν οι παλαιστινιακές αρχές.
Ένα ζοφερό ορόσημο πλησιάζει.
Ο ΟΗΕ αναφέρει ότι 9.700 άμαχοι έχουν σκοτωθεί από την έναρξη της πλήρους κλίμακας ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία πριν από 21 μήνες. Ναι, κάποιοι από τους νεκρούς Παλαιστίνιους ανήκαν στη Χαμάς. Ωστόσο, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι ήταν το 10% από αυτούς (και αυτό είναι απίθανο να είναι αλήθεια), αυτό σημαίνει ότι σε περίπου ένα μήνα, τα ισραηλινά χτυπήματα στη Γάζα οδήγησαν στον θάνατο τον ίδιο αριθμό αμάχων με τις ρωσικές ενέργειες στην Ουκρανία από τον Φεβρουάριο του 2022.
(Ο ΟΗΕ λέει ότι ο αριθμός των νεκρών στην Ουκρανία είναι ελλιπής και ο πραγματικός αριθμός των αμάχων που σκοτώθηκαν εκεί είναι πιθανότατα ακόμη υψηλότερος. Όμως ο πραγματικός αριθμός των νεκρών στη Γάζα είναι επίσης πιθανότατα υψηλότερος επειδή πολλοί Παλαιστίνιοι φαίνεται να παραμένουν κάτω από τα ερείπια).
Το γραφείο ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ είπε ότι οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές προκαλούσαν τόσες πολλές απώλειες αμάχων που είχε σοβαρές ανησυχίες ότι οι επιθέσεις θα μπορούσαν να είναι δυσανάλογες και να συνιστούν εγκλήματα πολέμου.
Από τις πρώτες ημέρες μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν υποστήριξε την απόφαση του Ισραήλ να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία για να απομακρύνει τη Χαμάς από την εξουσία στη Γάζα.
Ωστόσο, πρόσθεσε ότι αυτό πρέπει να γίνει «με τους σωστούς τρόπους». Εννοούσε ότι το Ισραήλ πρέπει να συμμορφώνεται με τους νόμους του πολέμου, οι οποίοι περιλαμβάνουν την προστασία των αμάχων.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν έφτασε στο Τελ Αβίβ. Πριν φύγει, είπε: «Όταν βλέπω ένα παλαιστίνιο παιδί, ένα αγόρι ή ένα κορίτσι, να ανασύρεται από κάτω από τα ερείπια κατεστραμμένων κτιρίων, με ταρακουνάει μέχρι τα βάθη, όπως όταν βλέπω ένα παιδί από το Ισραήλ ή σε οποιοδήποτε άλλη χώρα».
Υπήρξα ρεπόρτερ σε κάθε πόλεμο που έχει πολεμήσει το Ισραήλ τα τελευταία 30 χρόνια. Και δεν θυμάμαι την αμερικανική κυβέρνηση να έχει δηλώσει τόσο ανοιχτά ότι το Ισραήλ πρέπει να συμμορφώνεται με τους νόμους του πολέμου.
Η επίσκεψη του Μπλίνκεν υποδηλώνει ότι πιστεύει ότι οι Ισραηλινοί δεν ακολουθούν τις συμβουλές του Μπάιντεν.
3.
Υπάρχει ακόμα ένα πράγμα για το οποίο μπορούμε να είμαστε σίγουροι: Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δέχεται τεράστια πίεση.
Σε αντίθεση με τους επικεφαλής των ισραηλινών υπηρεσιών πληροφοριών και του στρατού, δεν παραδέχτηκε την προσωπική ευθύνη για τη σειρά καταστροφικών αποτυχιών που άφησαν τα σύνορα του Ισραήλ ουσιαστικά απροστάτευτα στις 7 Οκτωβρίου.
Την περασμένη Κυριακή, 29 Οκτωβρίου, τα λόγια του πρωθυπουργού προκάλεσαν οργή όταν έγραψε στο Twitter ότι φταίνε οι υπηρεσίες πληροφοριών. Ο Νετανιάχου αργότερα διέγραψε το tweet του και ζήτησε συγγνώμη για αυτό.
Τρεις εξέχοντες Ισραηλινοί – ένας πρώην διαπραγματευτής ειρήνης, ένας πρώην επικεφαλής της ισραηλινής αντικατασκοπείας Shabak (Shin Bet) και ένας εξέχων επιχειρηματίας – έγραψαν ένα άρθρο στο περιοδικό Foreign Affairs στο οποίο υποστήριξαν ότι ο Νετανιάχου δεν πρέπει να λάβει μέρος στον πόλεμο. Ο πρωθυπουργός έχει πιστούς υποστηρικτές, αλλά έχει χάσει την υποστήριξη προσωπικοτήτων με επιρροή στον ισραηλινό στρατό και τις υπηρεσίες πληροφοριών.
Ο Νόαμ Τιμπόν, ένας απόστρατος στρατηγός που χρειάστηκε να πολεμήσει στο Κιμπούτς Ναχάλ Οζ για να σώσει την οικογένειά του, συγκρίνει τον Νετανιάχου με τον Βρετανό πρωθυπουργό Νέβιλ Τσάμπερλεν. Ο Τομ έπρεπε να παραιτηθεί το 1940 και τον διαδέχθηκε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.
«Αυτή είναι η μεγαλύτερη αποτυχία στην ιστορία του κράτους του Ισραήλ», μου είπε ο Τιμπόν.
– Ήταν μια στρατιωτική αποτυχία. Ήταν μια αποτυχία πληροφοριών. Και ήταν αποτυχία της κυβέρνησης. Ελέγχει τα πάντα, άρα όλη η ευθύνη βαρύνει αυτόν – είναι ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου. Υπό την ηγεσία του συνέβη η μεγαλύτερη αποτυχία στην ιστορία του Ισραήλ».
4.
Είναι επίσης σαφές ότι το status quo που είχε δημιουργηθεί προηγουμένως στην περιοχή δεν υφίσταται πλέον. Η κατάσταση ήταν επικίνδυνη και δυσάρεστη, αλλά υπήρχε μια δυσοίωνα γνώριμη σταθερότητα. Μετά το τέλος της τελευταίας παλαιστινιακής εξέγερσης (περίπου το 2005), καθιερώθηκε ένα μοτίβο που ο Νετανιάχου πίστευε ότι θα μπορούσε να διατηρήσει για πάντα. Αλλά για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη —τους Παλαιστίνιους όσο και τους Ισραηλινούς— αυτό έχει γίνει μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση. Οι Παλαιστίνιοι πιστεύεται ότι δεν αποτελούν πλέον απειλή για το Ισραήλ. Καθορίστηκαν ως πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί με κάποιο τρόπο. Τα διαθέσιμα εργαλεία περιελάμβαναν καρότα, μπαστούνια και τις αρχαίες τακτικές που είναι γνωστές ως διαίρει και βασίλευε.
Ο Νετανιάχου, ο οποίος υπηρέτησε ως πρωθυπουργός το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου από το 2009 και πριν από το 1996 έως το 1999, έχει υποστηρίξει σταθερά ότι το Ισραήλ δεν έχει εταίρο για την ειρήνη.
Αλλά δυνητικά είχε έναν τέτοιο σύντροφο. Η Παλαιστινιακή Αρχή (PA), η οποία παραμένει ο κύριος αντίπαλος της Χαμάς, είναι μια βαθιά ταραγμένη οργάνωση και πολλοί από τους υποστηρικτές της πιστεύουν ότι είναι καιρός ο Μαχμούντ Αμπάς, ο ηλικιωμένος ηγέτης της, να αποσυρθεί. Ωστόσο, η Παλαιστινιακή Αρχή συμφώνησε στη δεκαετία του 1990 στην ιδέα της δημιουργίας ενός παλαιστινιακού κράτους που θα μπορούσε να συνυπάρχει με το Ισραήλ.
Για τον Νετανιάχου, διαίρει και βασίλευε σήμαινε ότι επέτρεψε στη Χαμάς να εδραιώσει την εξουσία στη Γάζα σε βάρος της Παλαιστινιακής Αρχής.
Ο μακροβιότερος πρωθυπουργός του Ισραήλ ήταν πάντα προσεκτικός στις δημόσιες παρατηρήσεις του, αλλά οι ενέργειές του όλα αυτά τα χρόνια έδειξαν ότι δεν είναι πρόθυμος να επιτρέψει στους Παλαιστίνιους να ιδρύσουν ένα ανεξάρτητο κράτος. Ένα τέτοιο σενάριο θα συνεπαγόταν την παραχώρηση γης στη Δυτική Όχθη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Και η ισραηλινή δεξιά πιστεύει ότι ανήκει στους Εβραίους.
Κατά καιρούς βγαίνουν στην επιφάνεια δηλώσεις του Νετανιάχου, που δεν προορίζονταν για το ευρύ κοινό.
Το 2019, αρκετές ισραηλινές πηγές ανέφεραν την ομιλία του σε μέλη του κόμματος Likud. Στη συνέχεια τους είπε ότι εάν αντιτίθεντο στη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, θα πρέπει να υποστηρίξουν σχέδια για την ένεση κεφαλαίων στη Γάζα (κυρίως από το Κατάρ).
Ο Νετανιάχου είπε ότι η εμβάθυνση των εντάσεων μεταξύ της Χαμάς στη Γάζα και της Παλαιστινιακής Αρχής στη Δυτική Όχθη θα καταστήσει αδύνατη την ανάδυση ενός κράτους.
5.
Είναι επίσης σαφές ότι το Ισραήλ, το οποίο έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ σε αυτό το θέμα, δεν θα συμφωνήσει σε καμία συμφωνία που επιτρέπει στη Χαμάς να παραμείνει στην εξουσία. Αυτό σημαίνει ακόμη μεγαλύτερη και πιο εκτεταμένη αιματοχυσία. Εγείρει επίσης σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το ποιος θα πρέπει να αντικαταστήσει τη Χαμάς – αυτά που δεν έχουν ακόμη απαντηθεί.
Η σύγκρουση μεταξύ Αράβων και Εβραίων για τον έλεγχο της γης μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου Θάλασσας συνεχίζεται για περισσότερα από 100 χρόνια. Αλλά ένα μάθημα που μπορούμε να αντλήσουμε από τη μακρά και αιματηρή ιστορία της είναι ότι δεν θα υπάρξει ποτέ στρατιωτική λύση.
Η ειρηνευτική διαδικασία του Όσλο ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990 και είχε στόχο να τερματίσει τη σύγκρουση με τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους στην Ανατολική Ιερουσαλήμ που θα συνυπήρχε με το Ισραήλ. Επί διακυβέρνησης του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, έγινε η τελευταία προσπάθεια αναβίωσης αυτών των διαπραγματεύσεων, οι οποίες περιοδικά εξασθενούν και επαναλαμβάνονται εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά πριν από 10 χρόνια αυτή η προσπάθεια απέτυχε – και από τότε η σύγκρουση έχει επιδεινωθεί.
Όπως έχουν πει ο Πρόεδρος Μπάιντεν και πολλοί άλλοι, ο μόνος δυνατός τρόπος για να αποφευχθούν νέοι πόλεμοι είναι να δημιουργηθεί ένα παλαιστινιακό κράτος δίπλα στο Ισραήλ.
Αλλά με τους σημερινούς ηγέτες των αντίπαλων πλευρών, αυτό είναι αδύνατο.
Οι εξτρεμιστές, τόσο Ισραηλινοί όσο και Παλαιστίνιοι, θα συνεχίσουν να κάνουν ό,τι μπορούν για να θάψουν αυτή την ιδέα, όπως έκαναν από τη δεκαετία του 1990.
Μερικοί από αυτούς πιστεύουν ότι κάνουν το θέλημα του Θεού, επομένως δεν μπορούν να πειστούν για την ανάγκη ενός συμβιβασμού με κοσμικό προσανατολισμό.
Αλλά μόνο αυτός ο πόλεμος, και τίποτα άλλο, μπορεί να προκαλέσει ένα τέτοιο σοκ που οι βαθιές προκαταλήψεις θα καταρρεύσουν και η ιδέα της συνύπαρξης δύο κρατών θα γίνει πραγματικότητα.
Και χωρίς μια αμοιβαία αποδεκτή πορεία για τον τερματισμό της σύγκρουσης, όλο και περισσότερες γενιές Ισραηλινών και Παλαιστινίων θα καταδικάζονται σε νέους πολέμους.
