Μια πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου περιορίζει περαιτέρω την αυτοδιάθεση των κρατών μελών στον τομέα της μεταναστευτικής πολιτικής.
Οι εθνικές κυβερνήσεις, τα κοινοβούλια και οι αρχές απαγορεύεται να διαθέτουν νόμους, κανονισμούς και διαδικασίες για την κράτηση ατόμων που εισέρχονται παράνομα στη χώρα. Οι παράνομοι μπορεί επίσης να μην απορριφθούν άμεσα χωρίς να χρειαστεί να υποβληθούν πρώτα σε εξέταση για το άσυλο, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια.
Το θέμα προέκυψε από μια περίπτωση όπου ένας Λευκορώσος υπήκοος εισήλθε αρχικά παράνομα στη Λιθουανία και μετά εξίσου παράνομα πήγε στην Πολωνία και συνελήφθη εκεί από την αστυνομία, κάτι που αποτελεί πλέον προηγούμενο για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και όλους τους παράνομους μετανάστες.
Τον περασμένο Νοέμβριο, η λιθουανική κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε περιοχές της χώρας μετά από μια περίοδο μαζικής παράνομης εισβολής από άτομα από τη Λευκορωσία. Πολλοί δεν ήθελαν να μείνουν στη Λιθουανία, αλλά προσπάθησαν να περάσουν περισσότερο στην ΕΕ. Εξελίχτηκε σε πρόβλημα, μεταξύ άλλων, για την Πολωνία.
Οι πολωνικές αρχές προσπάθησαν να συλλάβουν και να στείλουν πίσω στη Λιθουανία τους παράνομους μετανάστες που ακολούθησαν αυτή τη διαδρομή αντί απευθείας από τη Λευκορωσία. Μια τέτοια υπόθεση έγινε αντικείμενο διεθνούς νομικής διαδικασίας και η υπόθεση έχει πλέον αποφασιστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Η προσβαλλόμενη εθνική απόφαση έγινε αντικείμενο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου
Συγκεκριμένα, ένας παράνομος μετανάστης συνελήφθη από την πολωνική συνοριακή αστυνομία καθ' οδόν από τη Λιθουανία στην Πολωνία. Ο άνδρας επέστρεψε στην Υπηρεσία Προστασίας των Συνόρων της Λιθουανίας, η οποία αποφάσισε να τον κρατήσει για 48 ώρες.
Η Υπηρεσία Προστασίας Συνόρων υπέβαλε επίσης αίτηση στο δικαστήριο για κράτηση του παράνομου μετανάστη για έως και έξι μήνες, ενώ διερευνήθηκε το νομικό καθεστώς του να παραμείνει στη χώρα. Χορηγήθηκε με το σκεπτικό ότι υπήρχε μεγάλος κίνδυνος ο άνδρας διαφορετικά να ελαττωθεί και να περάσει στην παρανομία.
Ωστόσο, ο άνδρας βοηθήθηκε από ακτιβιστές ασύλου να ασκήσει έφεση κατά της απόφασης. Η ανώτερη βαθμίδα στη Λιθουανία ένιωσε την τάση να εμπλέξει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τη λεγόμενη προδικαστική απόφαση πριν αποφασίσει επί της προσφυγής.
Όλοι οι παράνομοι έχουν δικαίωμα στο άσυλο
Ήθελαν να μάθουν πώς η εθνική νομοθεσία της Λιθουανίας που δηλώνει ότι όποιος εισέρχεται στη χώρα παράνομα και συλλαμβάνεται αποκλείεται από το δικαίωμα να ζητήσει άσυλο αντιστέκεται ή ενδεχομένως έρχεται σε αντίθεση με την τρέχουσα οδηγία της ΕΕ, τη λεγόμενη οδηγία για τη διαδικασία ασύλου (2013/32 ).
Η λιθουανική νομοθεσία δίνει επίσης στους παράνομους το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο, αλλά στη συνέχεια πρέπει να γνωστοποιηθούν απευθείας και με δική τους πρωτοβουλία στις αρχές της χώρας. Ωστόσο, δεν επιτρέπεται πρώτα να ζεις ως παράνομος στη χώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα και μετά να ζητάς άσυλο μόνο όταν σε συλλαμβάνουν, και αυτή είναι η κατάχρηση που η ομάδα στοχεύει να περιορίσει.
Δεν θεωρείται ότι η Λιθουανία έχει το δικαίωμα να επικαλεστεί τη διάταξη εξαίρεσης που ορίζει ότι ένα κράτος μέλος μπορεί να περιορίσει το δικαίωμα ασύλου με αυτόν τον τρόπο, εάν είναι απαραίτητο να διατηρηθεί ο νόμος και η τάξη και να προστατευθεί η εσωτερική ασφάλεια. Η Λιθουανία είχε υποστηρίξει ότι το χάος που οδήγησε στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης σημαίνει ότι πρέπει να απορριφθεί εντελώς και δεν μπορεί να επιτρέψει σε όλους τους παράνομους να ζουν ελεύθερα στη λιθουανική κοινωνία για τους έξι ή περισσότερους μήνες που χρειάζονται για να αποδειχθεί ότι δεν έχουν στην πραγματικότητα άσυλο λόγους.
Αλλά εδώ ήρθε ένα ηχηρό όχι. Η απόφαση είναι επιζήμια και επομένως περιορίζει τις δυνατότητες όλων των κρατών μελών να προστατευθούν από την παράνομη μετανάστευση.
Οι παράνομοι δεν μπορούν να τεθούν υπό κράτηση
Το δεύτερο πράγμα που το ανώτατο δικαστήριο της Λιθουανίας ήθελε να διευκρινιστεί πριν από την απόφαση κράτησης του παράνομου μετανάστη για έως και έξι μήνες ήταν εάν μια τέτοια απόφαση μπορεί να ληφθεί αποκλειστικά με βάση το ότι το άτομο διαμένει παράνομα στη χώρα ή εάν απαιτούνται πρόσθετοι λόγοι. Και εδώ, η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ σημαίνει ότι η ελευθερία δράσης των επιμέρους χωρών περιορίζεται σοβαρά.
Σύμφωνα με την απόφαση, κανένας παράνομος μετανάστης δεν μπορεί να τεθεί υπό κράτηση επειδή κάποιος παραβιάζει την ισχύουσα νομοθεσία περί αλλοδαπών έχοντας εισέλθει και διαμείνει παράνομα στο κράτος μέλος. Όλοι οι παράνομοι μετανάστες πρέπει να μπορούν να ζουν ελεύθερα στην ανοιχτή κοινωνία έως ότου ληφθεί απόφαση απομάκρυνσης ή απέλασης με προηγούμενη έρευνα για το άσυλο.
Όλα τα άλλα, πιστεύει το Δικαστήριο της ΕΕ, είναι αντίθετα με τη λεγόμενη οδηγία υποδοχής (2013/33). Ανεξάρτητα από το πόσα άτομα εισέρχονται παράνομα σε μια χώρα, η χώρα δεν έχει το δικαίωμα να τους συλλάβει και να τους απορρίψει, αλλά πρέπει να τους αφήσει να παραμείνουν, να παραμείνουν ελεύθερα στη χώρα και να υποβληθεί σε έλεγχο εάν πιθανώς έχουν έγκυρο λόγο ασύλου για διαμονή.
Μεμονωμένοι παράνομοι μετανάστες μπορούν να τεθούν υπό κράτηση, αλλά πρέπει να προηγείται ατομική αξιολόγηση σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση και πρέπει πάντα να υπάρχουν ατομικοί λόγοι για τους οποίους το συγκεκριμένο άτομο αποτελεί απειλή για την ασφάλεια της χώρας, εκτός από το ότι βρίσκεται στη χώρα παράνομα.
