Η αμυντική διεθνής έκθεση Eurosatory μας έδειξε κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες αναπτύξεις όσον αφορά δυτικούς σχεδιασμούς αρμάτων μάχης. Ο τομέας αυτός δεν έχει επιδείξει σημαντική ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες. Κινούμαστε όμως επιτέλους προς ένα στάδιο πάνω από την τωρινή κατάσταση; Πιθανότατα, ωστόσο θα ήταν πιο συνετό να πούμε πως δεν φτάσαμε ακόμα σε αυτό το επίπεδο.
Ακολουθώντας μία περίοδο κατά την οποία η εξουδετέρωση ενός άρματος ήταν δύσκολη χωρίς την παρουσία ενός άλλου άρματος, βρισκόμαστε πίσω στην εποχή όπου τα τανκ μπορούν να καταστρέφονται από διάφορα άλλα συστήματα. Αυτό προφανώς δεν είναι κάτι καινούριο, αφού η ιστορία έχει δείξει διάφορες αδυναμίες των αρμάτων στο πεδίο της μάχης. Βέβαια, ακόμη καμία πλατφόρμα δεν μπόρεσε να παρέχει ένα συνδυασμό προστασίας, ευκινησίας και (άμεσης) ισχύς πυρός. Αυτή η μοναδική μίξη δυνατοτήτων είναι ο λόγος που οι χώρες συνεχίζουν να επενδύουν σε αυξητικά ακριβότερα και περίπλοκα συστήματα, όπως τα σύγχρονα κύρια άρματα μάχης. Την ίδια στιγμή, τα περισσότερα τανκ που υπηρετούν σήμερα βασίζονται σε σχεδιασμούς του Ψυχρού Πολέμου. Για αυτό και τα τελευταία χρόνια πολλοί απορούν τι θα έρθει στη συνέχεια, τουλάχιστον από την Δύση.
Η απάντηση για την Ευρώπη μέχρι στιγμής έρχεται από το MGCS, μία νέα συμπαραγωγή άρματος Γαλλίας και Γερμανίας, η οποία θα σχεδιαστεί και θα παραχθεί από την KNDS και την Rheinmetall. Ωστόσο - ως συνήθως - αμφισβητείται ο ρόλος κάθε εταιρείας στο τελικό προϊόν. Ειδικά μετά τον σχεδιασμό άρματος EMBT, ο οποίος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Eurosatory του 2018 και δεν ήταν αρκετά "ξεκάθαρος". Ουσιαστικά το EMBT έφερνε το πυργίσκο του γαλλικού Leclerc στο σασί του Leopard 2. Το πρόβλημα ήταν πως δεν υπήρχε κάποιος ξεκάθαρος λόγος να αγοράσει κανείς το άρμα, εκτός εάν κάποιος στρατός χρειάζονταν απαραίτητα ένα Leopard με όπλο 120 χιλιοστών και αυτόματο σύστημα ανεφοδιασμού. Οπότε από τότε υπάρχει μία αμφισβήτηση για το εάν οι διαφορετικοί κλάδοι της KNDS μπορούν να συνεργαστούν μαζί με σωστό τρόπο.
Το EMBT του 2022
Το EMBT έκανε μία νέα εμφάνιση στην φετινή έκθεση, αλλά έχει αλλάξει αρκετά από την τελευταία φορά. Ακόμη διαθέτει το 120 χιλιοστών όπλο με 22 σφαίρες και αυτόματο σύστημα ανεφοδιασμού (ικανό να εκτοξεύσει τα νεότερα βλήματα SHARD APFSDS της Nexter), αλλά συνολικά έχει δεχθεί μεγάλη αναβάθμιση. Οι βελτιώσεις περιλαμβάνουν έναν τηλεκατευθυνόμενο πυργίσκο όπλων (RWS) καθαρά σχεδιασμένο να παρέχει δυνατότητες αντιμετώπισης drone. Ο πυργίσκος αυτός, ο οποίος είναι ο ARX 30 της Nexter, διαθέτει το 30M781 όπλο 30 χιλιοστών που συναντάμε στο Eurocopter Tiger. Έχει προστεθεί επίσης η ενσωμάτωση drone, όπως έχουν γίνει και αρκετές ψηφιοποιήσεις για να μειωθεί μελλοντικά το μέγεθος του πληρώματος ή για να γίνουν δυνατές πλήρως μη επανδρωμένες επιχειρήσεις. Αξίζει αν αναφέρουμε πως ελάχιστα συστήματα είναι τελείως νέα. Από ότι φαίνεται ακολουθήθηκε μία προσέγγισή χαμηλού ρίσκου, αφού εκμεταλλεύονται υπάρχοντες τεχνολογίες για την δημιουργία κάτι νεότερου και καλύτερου. Μία λεπτομέρεια που παρατηρήθηκε είναι πως ο πυργίσκος είναι πλατύτερος από το κύτος, κάτι το οποίο πιθανόν να μην είναι ιδανικό σε ένα πυκνό δάσος.
KMW και Rheinmetall
Αρκετοί πιστεύουν πως η KNDS δεν προσπαθεί να προωθήσει το EMBT, αφού πρόκειται για μία καθαρά τεχνολογική επίδειξη με σκοπό να διατηρηθεί η δυναμική του MGCS, σε μία περίοδο που ο σχεδιασμός φαίνεται να έρχεται αντιμέτωπος με τις προαναφερόμενες αμφιβολίες.
Η Rheinmetall είναι έξω από το EMBT, ενώ είναι άγνωστο εάν υπάρχει αρκετός χώρος για δύο γερμανικές εταιρείες στο MGCS. Παράλληλα συνεχίζουν οι αρκετές επικερδείς αναβαθμίσεις του Leopard 2, τις οποίες η KMW στέλνει σε Γερμανία αλλά και σε ξένους πελάτες, όπως το Κατάρ και την Ουγγαρία. Βέβαια, η Rheinmetall απέχει πολύ από το να τα παρατήσει στην αγορά κύριων αρμάτων μάχης, αφού αντεπιτίθεται με την παρουσίαση του Panther KF51.
Το Panther KF51
Το Panther περιγράφεται ως ένα νέο άρμα μάχης και όχι ως μία αναβάθμιση του Leopard, ωστόσο η περίπτωση μπορεί να μην είναι τόσο ξεκάθαρη όσο θέλει να πιστεύουμε η Rheinmetall. Ο πυργίσκος είναι όντως νέος, ωστόσο αμφισβητείται εάν ισχύει το ίδιο και για το κύτος. Η Rheinmetall αναφέρει πως δανείστηκε την ευκινησία του Leopard 2, κάτι το οποίο επιβεβαιωμένα σημαίνει όλες τις ερπύστριες (ανάρτηση, ερπύστριες, κυλίνδρους) και το τμήμα ισχύος. Λέγεται ότι διαθέτει ένα απροσδιόριστο κινητήρα των 1.100 kW, ο οποίος σχεδόν σίγουρα είναι ο MTU MB 873. Ωστόσο, είναι αβέβαιο εάν πρόκειται για το κύτος του Leopard 2. Νεότερες φήμες μιλούσαν για ένα ανακατασκευασμένο κύτους του Leopard 2A4. Ωστόσο, κάποιες εξωτερικές αλλαγές πιθανότατα κάνουν τους ειδικούς να πιστεύουν πως πρόκειται όντως για ένα νέο κύτος, το οποίο όμως δανείζεται αρκετά στοιχεία του Leopard.
Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός πως αν και πρόκειται για ένα ολοκαίνουριο σχεδιασμό, το Panther μοιάζει σαν να ακολουθεί μία πιο συντηρητική προσέγγιση σχεδιασμού τανκ συγκριτικά με το EMBT. Για παράδειγμα, το άρμα δεν έρχεται με το τυπικό πλήρωμα τεσσάρων ατόμων (έρχεται με πλήρωμα τριών και την δυνατότητα για τέταρτο άτομο), αλλά είναι σχεδιασμένο να μπορεί να φιλοξενήσει και ένα χειριστή συστημάτων σε περίπτωση που το θέλει ο χρήστης. Η τηλεκατευθυνόμενη βάση όπλων είναι ένα αρκετά αδιάφορο θέμα. Το άρμα που είδαμε στο Παρίσι διέθετε ένα 7,62 χιλιοστών Natter στην βάση όπλων του άρματος. Το όπλο αυτό λέγεται ότι μπορεί να προσφέρει δυνατότητες αντιμετώπισης drone. Ωστόσο, αν και είναι σίγουρα καλύτερο από το τίποτα, δεν αναμένεται να αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντικό στο πεδίο της μάχης.
Αυτό που τραβάει τα βλέμματα περισσότερο από κάθε άλλο είναι το νέο κύριο όπλο 130 χιλιοστών, το οποίο είναι ένα πραγματικό θηρίο. Πρόκειται για ένα προϊόν που παρήγαγε εσωτερικά η εταιρεία και το προωθεί ως το Future Gun System (Μελλοντικό Σύστημα Όπλου). Αρχικά το είδαμε σε ένα δοκιμαστικό Challenger 2, ωστόσο οι Βρετανοί επέλεξαν το L55A1 120 χιλιοστών. Το κύριο όπλο του Panther αναφέρεται ότι προσφέρει "50 τις εκατό μεγαλύτερο βεληνεκές" συγκριτικά με το απροσδιόριστο όπλο 120 χιλιοστών του EMBT, ενώ το καταφέρνει αυτό με "μία ασυναγώνιστη ταχυβολία εξαιτίας της απόδοσης του αυτόματου συστήματος ανεφοδιασμού." Θα λέγαμε πως το δεύτερο κομμάτι ακούγεται πολλά υποσχόμενα, ωστόσο ακόμη δεν γνωρίζουμε κανένα σίγουρο νούμερο ταχυβολίας για να εκφέρουμε άποψη. Βέβαια, θα ήταν αρκετά αναπάντεχο εάν κατάφερνε να φτάσει την ταχυβολία των μη αυτόματων συστημάτων ανεφοδιασμού των Leopard 2 ή των Abrams. Ακόμη και με τους περιορισμούς που συνεπάγεται η δομή του, είναι σχεδόν σίγουρο πως το όπλο 130 χιλιοστών προσφέρει σημαντικά περισσότερη ισχύ στον αντιαρματικό ρόλο και παραδίδει μεγαλύτερη δύναμη πυρός όταν οπλίζεται με ισχυρά εκρηκτικά (HE) βλήματα.
Μειονεκτήματα και Συμβιβασμοί
Το προφανές μειονέκτημα είναι πως τα βλήματα εκμεταλλεύονται χώρο. Το τανκ χωράει δύο γεμιστήρες 10 βλημάτων στον πυργίσκο και άλλα 10 βλήματα στο κύτος για να επιτευχθεί συνολικό μέγιστο 30 βλημάτων. Αν και αυτό το νούμερο περιλαμβάνει 8 περισσότερα πυρομαχικά από το EMBT, είναι μικρότερο από τα περίπου 40 πυρομαχικά, τα οποία αποτελούν την τυπική χωρητικότητα των περισσότερων δυτικών αρμάτων. Όλα είναι ένας συμβιβασμός, για αυτό και γεννάται το ερώτημα εάν έχουν ξεπεράσει αυτοί οι συμβιβασμοί το νοητό όριο. Πρέπει να υπενθυμίσουμε πως εάν θέλει κανείς να χρησιμοποιήσει ένα από τα δύο σημαντικότερα στοιχεία του άρματος - τον εκτοξευτή τεσσάρων βλημάτων για τα περιπλανώμενα πυρομαχικά HERO 120 ή το τέταρτο μέλος πληρώματος για χειριστή συστημάτων - το στοιχείο αυτό θα αντικαταστούσε έναν από τους δύο γεμιστήρες στον πυργίσκο ή αντίστοιχα τα βλήματα στο κύτος. Με πιο απλά λόγια, το άρμα θα έμενε μόνο με 10 βλήματα, κάτι που θα το καθιστούσε ένα αναγνωριστικό όχημα, βαριά οπλισμένο με αισθητήρες και ένα 130 χιλιοστών όπλο για αυτοάμυνα. Μπορεί να υπάρχει θέση για αυτά τα οχήματα στο οπλοστάσιο του μέλλοντος, αλλά πάραυτα δεν μπορείς να κάνεις πολλά με 10 βλήματα. Μία λεπτομέρεια που αξίζει να αναφέρουμε είναι πως η Rheinmetall το έχει εξοπλίσει με ένα βαρύ πυροβόλο 12,7 χιλιοστών ως το ομοαξονικό "φιλαράκι" του κύριου όπλου. Αυτό στοχεύει ελαφρύτερους στόχους, για τους οποίους δεν χρειάζεται να ξοδευτούν τα 120 χιλιοστών βλήματα του βασικού όπλου. Το βαρύ πυροβόλο θα κάνει την δουλειά χωρίς να χαθούν τα πολύτιμα πυρομαχικά του Panther.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Γαλλική αντεπίθεση: Το άρμα μάχης MGCS γίνεται ανίκητο
Φυσικά, ότι μπορείς να κάνεις με το όπλο 12,7 χιλιοστών, μπορείς να το κάνεις ακόμα καλύτερα με το 30 χιλιοστών του EMBT, το οποίο είναι ένα όπλο που ανοίγει τους δρόμους για εμπλοκές με ελαφρά θωρακισμένα οχήματα, ενώ διαθέτει παράλληλα την δυνατότητα να προξενήσει χάος σε αστικά περιβάλλοντα, χωρίς να ξοδευτούν βλήματα του βασικού όπλου. Οπότε το 12,7 χιλιοστών πυροβόλου του Panther είναι κατώτερο του αντίστοιχου όπλου του EMBT (εκτός εάν το Panther εξοπλιστεί και αυτό με τηλεκατευθυνόμενο πυργίσκο όπλων 30 χιλιοστών).
Αν και τα 120 χιλιοστά είναι αρκετά για σήμερα - ειδικά στην πιο σύγχρονη μορφή με αυξημένη μέγιστη πίεση και νεότερα πυρομαχικά - στον ορίζοντα ξεπροβάλλουν καλύτερα προστατευμένα οχήματα, όπως το ρωσικό T-14 Armata. Μία λεπτομέρεια κλειδί είναι πως αν και είναι τελείως πιθανό ένα 120 χιλιοστών APFSDS βλήμα να μπορέσει να διεισδύσει το Armata, ένα μεγαλύτερο όπλο 130 ή 140 χιλιοστών θα διασφάλιζε μεγαλύτερα περιθώρια σε περιπτώσεις που το όπλο 120 χιλιοστών μπορεί να δυσκολεύονταν (π.χ. σε σημεία υψηλής προστασίας) και θα επέτρεπε την ίδια απόδοση με το 120 χιλιοστών σε μεγαλύτερες εμβέλειες (για αυτό και η δήλωση της Rheinmetall πως το 130 χιλιοστών "επιτρέπει 50 τις εκατό μεγαλύτερο βεληνεκές καταστροφής").
Το Ισραήλ - η χώρα με την μεγαλύτερη εμπειρία σε τεθωρακισμένο πόλεμο μετά τον Β' Παγκόσμιο - συνεχώς διασφάλιζε πως η σειρά αρμάτων τους (Merkava) μεταφέρει περισσότερα βλήματα από τους δυτικούς ανταγωνιστές της. Η σειρά αυτή διαθέτει κάποιες ενδιαφέρουσες σχεδιαστικές επιλογές που έγιναν για να καλυφθούν οι απαιτήσεις του ισραηλινού στρατού.
Βάρος και Ευκινησία
Ένα άλλο κομμάτι του KF51 που αξίζει να συζητηθεί είναι το βάρος και η ευκινησία του. Το βάρος μάχης αναφέρεται πως είναι κάτω από τους 59 τόνους, ένα νούμερο αρκετά μεγάλο, αλλά σημαντικά μικρότερο από κάθε άλλο δυτικό ανταγωνιστή. Η νεότερη έκδοση του M1 Abrams, η M1A2SEPV3, πλησιάζει σχεδόν τους 67 τόνους, όωως και το παρόμοιο βαρύ Leopard 2A7V των 66,7 τόνων. Το τελυταίο έπρεπε να δεχθεί αλλαγές στο κυβώτιο ταχυτήτων, οι οποίες μείωσαν την μέγιστη ταχύτητα στα 63 χλμ/ώρα για να διασφαλιστεί η ικανότητά του να επιταγχύνει όπως το 2A4. Το EMBT βρίσκεται στο μέσο, στους 61,5 τόνους. Με λιγότερα λόγια, το Panther είναι ένα όχημα που διαθέτει τον κινητήρα, το σύστημα μετάδοσης, τις ερπύστριες, τις αναρτήσεις και το βάρος του θρυλικού Leopard 2 (η 2A4 είναι 55,1 τόνους, ενώ η 2A6 είναι 59,9 τόνους), για αυτό και είναι αρκετά ασφαλές να πούμε πως η ευκινησία του Panther KF51 είναι παρόμοια με αυτού. Η Rheinmetall το χαρακτηρίζει ένα μεσαίο άρμα μάχης, αλλά έξω από τον κόσμο του marketing, πρόκειται για ένα πραγματικό κύριο άρμα μάχης, ακόμη και εάν ανήκει στην ελαφρύτερη μεριά. Τα χαρακτηριστικά του του προσφέρουν βεληνεκές μεγαλύτερο των 500 χιλιομέτρων (συγκριτικά με τα 460 χλμ του EMBT), και επιπρόσθετα οι διαστάσεις του διασφαλίζουν πως "ταιριάζει στο προφίλ τούνελ AMovP-4L χωρίς προετοιμασία, μία προϋπόθεση που δεν καλύπτει κανένα άλλο τωρινό κύριο άρμα μάχης". Για πολλούς ειδικούς βέβαια αυτή η δήλωση δεν σημαίνει απολύτως τίποτα.
Θωράκιση και Προστασία
Η ερώτηση είναι πώς αυτό επιηρεάζει την προστασία, αφού η θωράκιση τείνει να προσθέτει βάρος. Η Rheinmetall αναφέρει πως το τανκ κατασκευάστηκε με "μία επαναστατική, πλήρως ενσωματωμένη, συνολική ιδέα υψηλής πιθανότητας επιβίωσης με εκμετάλλευση του βάρους του." Ανέφεραν επίσης πως το άρμα προστεύεται με έναν συνδυασμό ενεργών, αντιδραστικών και παθητικών τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένου ενός top-attack συστήματος προστασίας, εκτοξευτές καπνογόνων, δυνατότητα ανίχνευσης εχθρικών πυρών πριν εκτοξευτούν και φυσικά ενεργών συστημάτων προστασίας: ένα ενεργό σύστημα προστασίας κινητικών βλημάτων, το οποίο αναφέρεται πως μπορεί να αναχαιτίσει εισερχόμενα αντιαρματικά βλήματα παρόμοιου διαμετρήματος με αυτό βλημάτων τανκ. Εάν έχουν τελειοποιήσει την τεχνολογία, πρόκειται για ένα πολύ εντυπωσιακό χαρακτηριστικό. Το να κατασκευάσεις το άρμα από την αρχή (τουλάχιστον εν μέρει) επιτρέπει προστασία που εκμεταλλέυεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το μέγιστο βάρος του τανκ, τουλάχιστον συγκριτικά με αναβαθμίσεις που γίνονται μία-μία πάνω σε παλαιότερους σχεδιασμούς. Βέβαια, η Rheinmetall δεν αναφέρει πως η παθητική θωράκιση του άρματος είναι κορυφαίου επιπέδου. Για αυτό και πιθανότατα πρόκειται για μία καλή, αλλά όχι εξαιρετική θωράκιση.
Ψηφικοποίηση
Ένα άλλο πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό του EMBT και του Panther KF51 είναι πως είναι κατασκευασμένα γύρω από πλήρως ψηφιακά συστήματα, επιτρέποντας την καλύτερη ενσωμάτωση νέων αισθητήρων, οπλικών στροχάστρων διοικητή και σημαντικά βελτιωμένες ικανότητες διαμοιρασμού πληροφοριών μεταξύ άλλων αρμάτων ή συστημάτων, όπως drone. Ένα ενδιαφέρον βήμα με το Panther είναι πως η ψηφιοποίηση επιτρέπει την μεταβίβαση του ελέγχου των αισθητήρων και των όπλων μεταξύ των μελών του πληρώματος. Στην θεωρία αυτό σημαίνει πως κάθει επιβάτης μπορεί να κάνει το οτιδήποτε στο όχημα. Αυτό είναι και ένα πολύ μεγάλο βήμα όσον αφορά τους μη επανδρωμένους πυργίσκους ή οχήματα.
Υπάρχει Αγορά για το Panther;
Με μία πρώτη εικόνα φαίνεται πως η απάντηση είναι όχι. Το Leopard 2 είναι ακόμη ένα αρκετά καλό τανκ για την αξία του, τουλάχιστον στο πεδίο μάχης του σήμερα. Εάν θέλει κάποιος στρατός να αγοράσει την επόμενη γενιά αρμάτων, τότε είναι καλύτερο να περιμένει κάτι όπως το GMCS ή το EMBT και το 140 χιλιοστών όπλο ASCALON (το οποίο προσφέρθηκε ως επιλογή για το EMBT). Γιατί κάποιος να ήθελε να αγοράσει ένα άρμα μάχης με μη τυπικό όπλο, το οποίο μπορεί να καταλήξει να είναι απλά μία καλή επιλογή και με εξαρτήματα κλειδιά, τα οποία αποτελούν αναβαθμίσεις και όχι τελείως νέα κατασκευάσματα. Στους περισσότερους τομείς το Panther της Rheinmetall αποτελεί μία εξέλιξη και όχι μία επανάσταση, ειδικά άμα το συγκρίνουμε πλάι πλάι με το EMBT.
Αλλά από την άλλη, η χρήση αποδεδειγμένων τεχνολογιών αποτελεί και το δυνατό κομμάτι της Rheinmetall. Για χώρες που ψάχνουν ασφαλείς επιλογές, ίσως το άρμα παρουσιάζεται ως μία ελκυστική λύση. Πάρτε για παράδειγμα τις προφανείς διαφορές στο όπλο. Εάν το όπλο 120 χιλιοστών αντικατασταθεί λόγω ανάγκης καλύτερης αντιαρματικής απόδοσης, τότε το ASCALON των 140 χιλιοστών θα παραδίδει την καλύτερη ισχύ πυρός στην αγορά. Αλλά, θα μειώσει και την χωρητικότητα πυρομαχικών ακόμη περισσότερο. Το EMBT μεταφέρει το περιορισμένο αριθμό των 22 βλημάτων 120 χιλιοστών, ενώ με τα βλήματα 140 χιλιοστών αυτό το νούμερο θα πέσει κάτω από τα 20. Αντίθετα, εάν το 130 χιλιοστών όπλο είναι αρκετά καλό, το Panther θα διαθέτει αρκετά βαρύτερα πυρομαχικά από τα απλά 120 χιλιοστών που συναντάμε, ενώ παράλληλα θα μεταφέρει 30 βλήματα. Οπότε, είναι το 130 χιλιοστών όπλο ένα μέσο το οποίο θα κάνει την διαφορά και θα εξισορροπήσει την κατάσταση μεταξύ απόδοσης και συμβιβασμού; Αυτό θα φανεί μόνο στο πεδίο.
Το ίδιο ισχύει και για το τέταρτο μέλος του πληρώματος, το οποίο έρχεται κανονικά με το EMBT αλλά είναι προαιρετικό στο Panther. Αξίζει τα δέκα βλήματα ή καλύτερα να χάσεις την περιστασική αντίληψη για 50% περισσότερα πυρομαχικά;
Οπότε, Που Θα Βρίσκαμε το Panther;
Η απάντηση είναι προφανώς σε χώρες που χρειάζονται περισσότερη ισχύ πυρός και την θέλουν άμεσα. Αυτό είναι ένα πολύ δυνατό σημείο πώλησης, γιατί αν και η KNDS φαίνεται να αναπτύσσει ένα εξαιρετικό άρμα με το MGCS, το τανκ βρίσκεται τουλάχιστον μία δεκαετία μακριά. Το τωρινό πρόγραμμα αναφέρει προμήθεια του MGCS μεταξύ 2035 και 2040 εάν πάνε όλα βάση σχεδίου. Η Rheinmetall από την άλλη φαίνεται να εστιάζει στον να προσφέρει κάτι εδώ και τώρα. Για να το κάνουμε πιο απλό, αν θέλει κάποιος στρατός νέο άρμα μέχρι το 2030 δεν θα παραγγείλει το MGCS.
Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, και το EMBT και το Panther δείχνουν ότι υπάρχει ακόμη ζωή στο σασί του Leopard 2. Αν και το Panther μπορεί να δυσκολευτεί να βρει αγοραστές στην τωρινή μορφή του, δεν είναι καθόλου απίθανο οι τεχνολογίες που επιδείχτηκαν στα δύο άρματα να καταλήξουν σο σουηδικό Strv 122 MLU ή στη φιλανδινκή έκδοση 2A4 MLU του Leopard.
