Συνολικά 40 έθνη από πέντε ηπείρους συνθέτουν το πολυμερές οικοσύστημα που η Οργάνωση της Συμφωνίας του Βορείου Ατλαντικού (ΝΑΤΟ) έχει πλέξει γύρω από τον εαυτό της και πέρα από αυτά τα τελευταία 25 χρόνια.
Σε αντίθεση με τα 30 κράτη - 28 ευρωπαϊκά κράτη, Ηνωμένες Πολιτείες και Καναδάς - που έχουν υπογράψει και επικυρώσει τη Συνθήκη της Ουάσιγκτον τον Απρίλη του 1949 και επομένως είναι πλήρη μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας. Περίπου 40 χώρες συνδέονται με την πιο ισχυρή αμυντική συμμαχία στον κόσμο. Όμως δεν έχουν υπογράψει το Σύμφωνο, ούτε έχουν επίσημους δεσμούς με τις διατάξεις του.
Ως μη μέλη της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού, τα κράτη-εταίροι δεν δεσμεύονται από τις διατάξεις της και δεν αποτελούν μέρος της πολιτικής ή στρατιωτικής δομής της Συμμαχίας . Αυτό ισχύει για την Ουκρανία και σχεδόν τρεις δωδεκάδες άλλες χώρες στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τη Μεσόγειο, τον Ινδο-Ειρηνικό και ακόμη και τη Νότια Αμερική. Αλλά το να είσαι εταίρος στο ΝΑΤΟ έχει τα πλεονεκτήματά του, όπως έχει δει η κυβέρνηση στο Κίεβο.
Η συμμαχία του ΝΑΤΟ με την ευρεία της έννοια περιλαμβάνει 70 χώρες, τα 30 κράτη μέλη και 40 άλλους εταίρους, από όλη την Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική, την Αμερική και την Ωκεανία. Κάθε έθνος έχει συνάψει διμερείς συμφωνίες συνεργασίας με τη Συμμαχία, επιτρέποντας σε κάθε κυβέρνηση να «βαθμολογήσει με ευελιξία τον ρυθμό, το εύρος, την ένταση και την εστίαση της ατομικής της σχέσης με το ΝΑΤΟ» , τονίζει ο αμυντικός οργανισμός.
Η τρέχουσα πραγματικότητα μειώνει τον αριθμό των εταίρων από 40 σε 37 χώρες. Τρεις έχουν αναστείλει τη συμμετοχή τους και κάθε δραστηριότητα με τη Συμμαχία. Είναι το Αφγανιστάν, η Λευκορωσία και η Ρωσία . Η κυβέρνηση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ ως αποτέλεσμα της βίαιης κατάληψης της εξουσίας το καλοκαίρι του 2021. Ρωσία και Λευκορωσία ως αποτέλεσμα της εισβολής στην Ουκρανία και της κατάληψης εδαφών με εντολή του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και της άνευ όρων υποστήριξης της κυβέρνησης του Μινσκ με επικεφαλής του Αλεξάντερ Λουκασένκο.
Η Αυστραλία, η Κορέα, η Ιαπωνία και η Νέα Ζηλανδία είναι βασικοί εταίροι
Στα τέλη Μαΐου 1982, ακριβώς πριν από 40 χρόνια, η Ισπανία έγινε η 16η χώρα που προσχώρησε στη Συμμαχία .
Όμως συνέβη το απροσδόκητο. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου τον Νοέμβριο του 1989 και η διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας τον Ιούλιο του 1991 οδήγησαν συνολικά σε 14 κράτη από το σοβιετικό στρατιωτικό μπλοκ να εισέλθουν ένα προς ένα στο ΝΑΤΟ μεταξύ 1999 και 2020 . Σχεδόν παράλληλα, πολλές χώρες από διάφορες περιοχές του κόσμου αποδέχθηκαν την πρόσκληση των Συμμάχων να σχηματίσουν κάποια μορφή συνεργασίας. Ξεχωρίζουν οι λεγόμενοι «παγκόσμιοι» εταίροι. Δύο από αυτές είναι η Ιαπωνία και η Δημοκρατία της Κορέας , που θεωρούνται αξιόπιστοι και πιστοί σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία , οι πιο σημαντικές και ανεπτυγμένες χώρες της Ωκεανίας, είναι πολυεθνικά έθνη τα οποία στην πολιτική τους κυριαρχεί η αγγλοσαξονική κουλτούρα. Ενόψει της εξωτερικής στρατιωτικής προβολής της Κίνας, οι κυβερνήσεις του Τόκιο, της Σεούλ, της Καμπέρας και του Ουέλινγκτον έχουν προσκληθεί να παραστούν στις συνεδριάσεις των υπουργών Εξωτερικών των 30 χωρών από τον Δεκέμβριο του 2020, αντικατοπτρίζοντας τη σημασία που τους αποδίδει η Συμμαχία. Και οι τέσσερις χώρες είναι ήδη ενεργοί συμμετέχοντες στη Διεθνή Δύναμη Βοήθειας Ασφαλείας (ISAF) υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν.
Υπάρχουν άλλοι πέντε παγκόσμιοι εταίροι. Είναι το Ιράκ, η Μογγολία, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν - η συνεργασία έχει σταματήσει - και η Κολομβία , η μόνη ιβηροαμερικανική χώρα που συμμετέχει στη Συμμαχία. Οι δεσμοί της μελλοντικής κυβέρνησης της Μπογκοτά με το ΝΑΤΟ θα ενισχυθούν ή θα αποδυναμωθούν ανάλογα με το αν η Ένωση Κυβερνητών κατά της Διαφθοράς του Γκουστάβο Πέτρο ή το Ιστορικό Σύμφωνο του Ροδόλφο Ερνάντες θα κερδίσουν τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στις 19 Ιουνίου.
Η νότια πλευρά του ΝΑΤΟ λήφθηκε επίσης υπόψη χάρη στην κατανόηση μεταξύ των κυβερνήσεων της Ρώμης και της Μαδρίτης, η επιμονή των οποίων τη δεκαετία του 1990 οδήγησε στη γέννηση του λεγόμενου Μεσογειακού Διαλόγου , στον οποίο η Συμμαχία έδωσε απρόθυμα το πράσινο φως. Ο λόγος ύπαρξής του είναι να συμβάλει τη σταθερότητα στην περιοχή και να ενισχύσει την ασφάλεια εκτός της επικράτειας του ΝΑΤΟ, για την οποία η συμμετοχή Αφρικανών παραγόντων.
Η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Μαρόκο και η Τυνησία προσκλήθηκαν τον Φεβρουάριο του 1995 να συμμετάσχουν στο φόρουμ, όπως και μερικά κράτη της Μέσης Ανατολής, το Ισραήλ και η Ιορδανία . Περιλαμβάνεται επίσης η Ισλαμική Δημοκρατία της Μαυριτανίας , η μόνη χώρα του Σαχέλ που προσκλήθηκε να συμμετάσχει στο έργο. Η Λιβύη , με τον συνταγματάρχη Μουαμάρ αλ Καντάφι στην εξουσία, αποκλείστηκε λόγω της υποστήριξής της στις διεθνείς τρομοκρατικές ομάδες.
Οι κυβερνήσεις του Καΐρου, της Ιερουσαλήμ, του Νουακσότ, του Ραμπάτ και της Τύνιδας ανταποκρίθηκαν θετικά και άμεσα στο κάλεσμα του ΝΑΤΟ. Το Χασεμιτικό Βασίλειο καθυστέρησε την έγκρισή του μέχρι το τέλος του έτους και ο Πρόεδρος Abdelaziz Bouteflika δεν υπέγραψε το έργο μέχρι το 2000. Η Ιορδανία και το Μαρόκο είναι οι πιο επιδεκτικές συνεργασίας. Μεταξύ Δεκεμβρίου 1995 και Δεκεμβρίου 2004, οι στρατιωτικές τους μονάδες συμμετείχαν στις ειρηνευτικές αποστολές IFOR και SFOR παράλληλα με τις πολυεθνικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ που αναπτύχθηκαν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και συμμετείχαν σε κοινές ασκήσεις.
Η Συμμαχία χρηματοδοτεί σε μεγάλο βαθμό τις περισσότερες από τις δραστηριότητες των εταίρων του Μεσογειακού Διαλόγου με πιο αδύναμες οικονομίες, ενώ κάθε έθνος προσαρμόζει τη σχέση του με το ΝΑΤΟ σύμφωνα με τα συμφέροντά του. Σε γενικές γραμμές, στόχος είναι η ενίσχυση του υπάρχοντος πολιτικού διαλόγου, η προώθηση της μεταρρύθμισης των αμυντικών θεσμών, η συμβολή στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και, το σημαντικότερο, η επίτευξη διαλειτουργικότητας των στρατιωτικών δυνάμεων .
Δύο άλλα φόρουμ έχουν ιδιαίτερη σημασία. Για την οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τις χώρες του Κόλπου, τη συμβολή στη σταθερότητα στην περιοχή και την πρόβλεψη των αναδυόμενων απειλών, ξεκίνησε το 2004 η λεγόμενη Πρωτοβουλία Συνεργασίας της Κωνσταντινούπολης , η οποία ξεκίνησε στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε εκείνο το έτος στην πρωτεύουσα της Τουρκίας. Μπαχρέιν, Κουβέιτ και Το Κατάρ υπέγραψε αμέσως και η Ένωση Αραβικών Εμιράτων ακολούθησε αμέσως μετά.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το πρώτο βήμα της Συμμαχίας ήταν η Σύμπραξη για την Ειρήνη (PfP), που εγκρίθηκε στο Ατλαντικό Συμβούλιο του Οκτωβρίου 1993 στις Βρυξέλλες και ενεργοποιήθηκε τον Ιανουάριο του επόμενου έτους. Ο λόγος ύπαρξής του ήταν να δημιουργήσει δεσμούς συνεργασίας με τις χώρες του εκλιπόντος Συμφώνου της Βαρσοβίας. Πολλές από τις ανατολικές χώρες που αποδέχθηκαν την πρόσκληση είναι πλέον πλήρη μέλη της Συμμαχίας .
Ένα άλλο φόρουμ είναι το Ευρωατλαντικό Συμβούλιο Εταιρικής Σχέσης , το οποίο χρονολογείται από τον Μάιο του 1997 και συγκεντρώνει μια ομάδα δημοκρατικών ευρωπαϊκών εθνών (Αυστρία, Φινλανδία, Ιρλανδία, Μάλτα, Σουηδία και Ελβετία) και την πρώην Γιουγκοσλαβία (Βοσνία-Ερζεγοβίνη και Σερβία). Συμμετέχουν επίσης πρώην σοβιετικές δημοκρατίες από την Ανατολική Ευρώπη (Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία) και τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν). Η Λευκορωσία και η Ρωσία αποκλείονται επίσης από το φόρουμ.
