Φέτος, το Πάσχα και… το Πάσχα, κεντρικές γιορτές του Χριστιανισμού και του Ιουδαϊσμού, αντίστοιχα, συμπίμπτουν το ίδιο Σαββατοκύριακο.
Ο Matthew Thiessen, αναπληρωτής καθηγητής Θρησκευτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο McMaster, έγραψε για το The Conversation σχετικά με τις «λανθασμένες και συχνά επικίνδυνες παρανοήσεις που αποτελούν μέρος των χριστιανικών κοινοτήτων εδώ και σχεδόν 2.000 χρόνια».
Πολλοί Χριστιανοί διαφόρων δογμάτων θεωρούν ότι η πίστη τους αναπτύχθηκε από την απόρριψη του Ιουδαϊσμού από τον Ιησού. Όμως ο Ιησούς ήταν ένας πιστός Εβραίος που σεβάστηκε και προστάτευσε τις εβραϊκές παραδόσεις, πρακτικές και νόμους, σημειώνει ο καθηγητής και συνεχίζει:
Η πεποίθηση ότι ο Χριστιανισμός αντικατέστησε ή εκτόπισε τον Ιουδαϊσμό είναι γνωστή ως χριστιανικός υπερθεματισμός. Αυτός όχι μόνο τροφοδοτεί τις αρνητικές αντιλήψεις για τους Εβραίους και τον Ιουδαϊσμό από την αρχαιότητα, αλλά και υποκινεί τη βία κατά των Εβραίων. Ιστορικά, τα χριστιανικά αντιεβραϊκά αισθήματα γίνονταν συχνά ιδιαίτερα έντονα όταν οι χριστιανοί παρατηρούσαν τη Μεγάλη Εβδομάδα, την εβδομάδα μνήμης της περιόδου που προηγήθηκε της σταύρωσης και της ανάστασης του Ιησού.
Όπως γράφει η Amy-Jill Levine, κορυφαία καθηγήτρια της Καινής Διαθήκης και των εβραϊκών σπουδών, "κάθε φορά που διαβάζονται οι αφηγήσεις των Παθών, η απειλή του αντιιουδαϊσμού επανεμφανίζεται".
Ήδη από τον δεύτερο αιώνα μέχρι σήμερα, ορισμένοι χριστιανοί αναγνώστες των Ευαγγελίων της Καινής Διαθήκης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτά απεικονίζουν τον Ιησού να καταργεί τον εβραϊκό νόμο ή να αντικαθιστά τον ιουδαϊσμό. Αυτή η ερμηνεία περιλαμβάνει συχνά την άποψη ότι ο Ιησούς είπε στο ακροατήριό του ότι οι κανόνες σχετικά με την τελετουργική καθαρότητα ήταν άσχετοι και ξεπερασμένοι. Αλλά αυτές οι απόψεις είναι απλώς λανθασμένες.
Ο αρχαίος εβραϊκός νόμος επικεντρώθηκε σε τρεις πηγές τελετουργικής ακαθαρσίας: τα πτώματα, οι εκκρίσεις των ανδρικών και γυναικείων γεννητικών οργάνων και οι δερματικές παθήσεις, γνωστές στα εβραϊκά ως tzaraʿat, που μεταφράζεται στα ελληνικά ως λέπρα. Οι αγγλικές μεταφράσεις της Βίβλου ταύτιζαν λανθασμένα την ασθένεια αυτή με τη λέπρα, μια ασθένεια που θα ήταν άγνωστη στους αρχαίους Ισραηλίτες.
Όποιος βρισκόταν σε κατάσταση ακαθαρσίας δεν επιτρεπόταν να επισκεφθεί τον ναό μέχρι να περάσει ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και να πλυθεί σε ένα τελετουργικό λουτρό.
Τα Ευαγγέλια περιγράφουν πώς ο Ιησούς αλληλεπιδρά με πολλούς ανθρώπους που βίωναν τελετουργική ακαθαρσία. Στο τέλος κάθε ενός από αυτά τα επεισόδια, οι άνθρωποι που συναντά δεν βρίσκονται πλέον σε κατάσταση τελετουργικής ακαθαρσίας. Η συνάντησή τους με τον Ιησού έχει ως αποτέλεσμα τόσο τη θεραπεία όσο και τον εξαγνισμό τους (σ.σ. αναφέρεται στα θαύματα)
(…)
Δεδομένου ότι πολλοί σύγχρονοι χριστιανοί αναγνώστες δεν είναι εξοικειωμένοι με το σύστημα τελετουργικής ακαθαρσίας του αρχαίου Ιουδαϊσμού, συχνά δεν αναγνωρίζουν ότι ο Ιησούς απομακρύνει επανειλημμένα τις πηγές τελετουργικής ακαθαρσίας από τους ανθρώπους που συναντά. Αυτές οι πηγές ακαθαρσίας φαίνεται να συνδέονται με τον θάνατο ή την απώλεια της ζωής.
Επαφές με τον θάνατο
Η μελέτη μου έχει εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο ο Ιησούς απομακρύνει την τελετουργική ακαθαρσία καθ' όλη τη διάρκεια της διακονίας του. Αυτές οι συναντήσεις με ανθρώπους που είναι τελετουργικά ακάθαρτοι δεν τον απεικονίζουν να απορρίπτει το σύστημα τελετουργικής ακαθαρσίας, αλλά να μάχεται με τις ριζικές πηγές της ακαθαρσίας (δυνάμεις του θανάτου) και να τις νικά.
Αυτά τα γεγονότα καταδεικνύουν ότι ο Ιησούς νοιαζόταν τόσο πολύ για την τελετουργική ακαθαρσία, ώστε αναλάμβανε δράση για την επίλυσή της όπου τη συναντούσε, επειδή αποτελούσε εμπόδιο στην πρόσβαση στο ναό, όπου κατοικούσε η παρουσία του Θεού.
Αυτές οι αψιμαχίες με την ακαθαρσία κορυφώνονται με τον θάνατο του ίδιου του Ιησού σε έναν ρωμαϊκό σταυρό. Στο σημείο ακριβώς που φαίνεται ότι ο θάνατος έχει νικήσει τον Ιησού και ότι έχει γίνει αμετάκλητα τελετουργικά ακάθαρτος, τα Ευαγγέλια περιγράφουν την ανάσταση του Ιησού και τον θρίαμβο του πάνω στον ίδιο τον θάνατο. Η ανάσταση του Ιησού γίνεται κεντρική πτυχή της χριστιανικής θεολογίας.
Η ακαθαρσία και η καταστροφή του ναού
Η αντίληψη ότι ο Ιησούς απέρριψε τον Ιουδαϊσμό και τις εβραϊκές παραδόσεις αναπτύχθηκε τις δεκαετίες μετά τη σταύρωση.
Μετά την καταστροφή του Δεύτερου Ναού της Ιερουσαλήμ υπό ρωμαϊκή κατοχή το 70, ορισμένοι οπαδοί του Ιησού θεώρησαν ότι δεν υπήρχε πλέον λόγος να ασχολούνται με την ακαθαρσία, επειδή κανείς δεν μπορούσε να επισκεφθεί τον ναό.
Πολλοί χριστιανοί σήμερα, ιδίως εκείνοι στη Δύση, ζουν με ελάχιστη ή καθόλου ανησυχία για την τελετουργική ακαθαρσία και έτσι συμπεραίνουν ότι και ο Ιησούς δεν πρέπει να νοιάστηκε γι' αυτήν. Αλλά αυτή είναι μια ανακριβής κατανόηση του Ιησού.
Στην πραγματικότητα, πολλοί πρώτοι Χριστιανοί, μερικοί από τους οποίους ήταν Εβραίοι και άλλοι από τους οποίους ήταν μη Εβραίοι, συνέχισαν να τηρούν πτυχές της τελετουργικής καθαρότητας, εγκαταλείποντάς την μόνο εν μέρει και με την πάροδο του χρόνου.
Αποφυγή του αντι-Ιουδαϊσμού
Η Levine συζητά και αξιολογεί τις σύγχρονες χριστιανικές στρατηγικές για την αποφυγή του αντι-Ιουδαϊσμού κατά τη διάρκεια της χριστιανικής Μεγάλης Εβδομάδας. Μια στρατηγική που επισημαίνει ως λανθασμένη και αναίσθητη είναι η ρομαντική προσέγγιση του παρελθόντος - όπως αν οι εκκλησίες επιδιώκουν να γιορτάσουν ένα "χριστιανικό σέντερ".
Η Levine σημειώνει ότι ενώ υπάρχουν "εκπαιδευτικά οφέλη από την εισαγωγή των χριστιανών στο εβραϊκό τελετουργικό", ένας χριστιανικός εσπερινός είναι "ιστορικά εκτεθειμένος", επιδεικνύει διαθρησκειακή αναλγησία και "χρησιμεύει για να αθωώσει το εκκλησίασμα: πώς θα μπορούσε να είναι αντιεβραϊκός, αν κάνει κάτι τόσο εβραϊκό όσο η διοργάνωση ενός πασχαλινού εσπερινού;".
Ορισμένοι παλαιότεροι Βιβλιολόγοι πίστευαν ότι αυτό που περιγράφουν τα Ευαγγέλια ως Μυστικό Δείπνο του Ιησού ήταν στην πραγματικότητα ο εορτασμός του πασχαλινού εσπερινού, αλλά οι περισσότεροι μελετητές σήμερα διαφωνούν.
Η Levine γράφει ότι "οι Εβραίοι και οι Χριστιανοί σήμερα μπορούν να ανακτήσουν και να γιορτάσουν ακόμη και το κοινό μας παρελθόν", ενώ παράλληλα εργάζονται μαζί για να "αγαπήσουμε τον Θεό και τον πλησίον μας". Για τους Χριστιανούς, αυτό ξεκινά με την παραδοχή του προβλήματος και την άμεση αντιμετώπισή του.
