Την τελευταία δεκαετία, η έλξη που παρουσιάζουν διάφορα αυταρχικά καθεστώτα αυξάνεται σιγά-σιγά στη Δύση, στην οποία αρχίζουν να κυριαρχούν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι η δημοκρατία βρίσκεται σε ''καθεστώς πολιορκίας''. Η πανδημία, μαζί με τα οικονομικά προβλήματα που δημιούργησε παγκοσμίως, έχει κάνει μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης στην Δύση να μην εμπιστεύεται τις φιλελεύθερες-δημοκρατικές κυβερνήσεις, ενώ αντίθετα, φυσιογνωμίες όπως του Βλαδίμηρου Πούτιν, του Σι Τζινπίνγκ και άλλων ''ηγεμόνων του Κακού'',δείχνουν να βρίσκουν ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση στην Δύση.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Νέο σήριαλ "Κορβετιάδα"! Έρχονται 7 νέες Κορβέτες για το πολεμικό ναυτικό τα επόμενα 5-8 χρόνια
Μια διαρροή στον διεθνή Τύπο τον Ιούλιο αποκάλυψε ένα έγγραφο του Κρεμλίνου που έδειχνε ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είχε δώσει προσωπικά οδηγίες στις ρωσικές αρχές να παρέμβουν στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016. Αυτό έχει ήδη διαπιστωθεί από την έκθεση Mueller και τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ. Ωστόσο, αποκαλύφθηκε κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο: μια διαρροή εντός του Κρεμλίνου. Αν και κανείς δεν γνωρίζει ποιος έγραψε το έγγραφο, είναι σαφές ότι το Κρεμλίνο το χρησιμοποίησε για να αποδείξει -για άλλη μια φορά- πόσο τολμηρός ήταν ο Πούτιν στην προσπάθειά του να επηρεάσει το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών σε μια από τις πιο ανεπτυγμένες δημοκρατίες του κόσμου.
Ο Αλεξέι Ναβάλνι, Ρώσος πολιτικός κρατούμενος και ηγέτης της αντιπολίτευσης, γνωρίζει καλά τους υπολογισμούς του Κρεμλίνου. Αστειεύτηκε στους Financial Times το 2019: «Μπορείτε να ξοδέψετε 500.000 δολάρια σε διαφημίσεις στο Facebook και… ολόκληρη η καθεστηκυία τάξη μιας μεγάλης δυτικής χώρας θα διαμαρτυρηθεί για παρεμβολές, ακόμη και αν το αποτέλεσμα είναι γελοίο. Οι επενδύσεις αυτές είναι μικρές, αλλά σας παρέχουν πρωτοσέλιδα, προβολή και δύναμη». Η μεγαλύτερη επιτυχία του Κρεμλίνου, υποστήριξε, ήταν να πείσει τον κόσμο ότι μπορεί να χειραγωγήσει τη Δύση - ανεξάρτητα από την πραγματική του ικανότητα να το κάνει.
Η παγκόσμια γεωπολιτική τάξη αλλάζει σαφώς και οι αντιλήψεις αλλάζουν γρηγορότερα από την πραγματικότητα. Τα τελευταία χρόνια, οι αυταρχικοί ηγέτες μπόρεσαν να ''φουσκώσουν'' την επιρροή τους στις υποθέσεις άλλων χωρών πολύ πιο αποτελεσματικά από τους φιλελεύθερους-δημοκρατικούς ομολόγους τους. Αυτό είναι συχνά υποπροϊόν ή συστατικό της «sharp power» (μέσο προβολής της επιρροής κάποιου σε παγκόσμια κλίμακα παρόμοια με «ήπια» και «σκληρή» δύναμη), η οποία διεισδύει και παραμορφώνει τα περιβάλλοντα πληροφοριών των χωρών-στόχων, συχνά για να ξεσκεπάσει τον αυταρχισμό της δημοκρατίας. Αυτές οι προσπάθειες δίνουν την εντύπωση της αυταρχικής παντοδυναμίας.
Πώς έγινε τόσο στρεβλή η αντίληψη του κοινού; Σκεφτείτε την πανδημία Covid-19. Σύμφωνα με έκθεση του Global Engagement Center, η Κίνα, το Ιράν και η Ρωσία, τρία αυταρχικά κράτη, προσπάθησαν να πείσουν τη διεθνή κοινότητα ότι χειρίστηκαν την πανδημία πιο αποτελεσματικά από τις δημοκρατικές Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το Πεκίνο απέκρυψε πληροφορίες για να δώσει την εντύπωση επιτυχίας κατά του ιού. Οι εικόνες ενός νοσοκομείου της Γουχάν που φέρεται να χτίστηκε σε δεκαέξι ώρες έγιναν viral στο διαδίκτυο, αλλά οι «fact checkers» εξέθεσαν την ιστορία ως φάρσα.
Ομοίως, η προπαγάνδα της Μόσχας επαίνεσε τα επιτεύγματα της Ρωσίας, όπως το εμβόλιο Sputnik. Ενώ η Ρωσία αυτοπροβάλλεται ως ο σωτήρας του κόσμου, το σύστημα υγειονομικής περίθαλψής της καταρρέει ως αποτέλεσμα των αυξανόμενων ποσοστών θνησιμότητας. Οι αυταρχικές πολιτικές πληροφόρησης δεν περιλαμβάνουν μόνο ψέματα. Πράγματι, η Κίνα έχει στείλει μάσκες και αναπνευστήρες σε άλλες χώρες και Ρώσοι γιατροί έχουν επισκεφθεί την Ιταλία και τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Ωστόσο, ο αντίκτυπος των κινήσεων αυτών έχει διογκωθεί απίστευτα τόσο από τις αυταρχικές αυτές κυβερνήσεις, όσο και από το ευρωπαϊκό κοινό.
Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR) έκανε δημοσκόπηση σε εννέα χώρες και οι σχετικές πλειοψηφίες συμφώνησαν ότι η ΕΕ ήταν «ανίκανη κατά τη διάρκεια της πανδημίας». Στην Ιταλία, το 25% των ερωτηθέντων ανέφερε την Κίνα ως τον πιο σημαντικό σύμμαχό τους κατά τη διάρκεια της κρίσης, ενώ μόνο το 4% ανέφερε την ΕΕ. Ωστόσο, οι προσπάθειες του Πεκίνου και της Μόσχας ωχριούν σε σύγκριση με τη βοήθεια των Βρυξελλών: το ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ από τον Covid-19 έχει προσφέρει στην Ιταλία 27 δισεκατομμύρια ευρώ.
Ομοίως, οι αυταρχικές χώρες διογκώνουν την οικονομική τους σημασία ενώ διαβρώνουν το δημοκρατικό θεσμικό πλαίσιο με μέτριες επενδύσεις σε βασικούς τομείς. Στη Σερβία, για παράδειγμα, το 40% των ερωτηθέντων σε άλλη έρευνα δήλωσαν ότι το Πεκίνο ήταν η κύρια πηγή βοήθειας της χώρας τους. Η ΕΕ, ο μεγαλύτερος πραγματικά ''δωρητής'', συνεισέφερε 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ το 2020, ενώ η Κίνα συνεισέφερε μόνο 6,6 εκατομμύρια ευρώ από τα 56 εκατομμύρια που υποσχέθηκε. Ωστόσο, ο πρόεδρος της Σερβίας αναφέρθηκε στο Πεκίνο ως τον «πιο έντιμο και αξιόπιστο φίλο της χώρας του». Και, κατόπιν εντολής του Πεκίνου, οι Σέρβοι πολιτικοί έχουν εφαρμόσει πολιτικές που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τα σχέδια της Σερβίας για ένταξη στην ΕΕ.
Τα αυταρχικά κράτη διαστρεβλώνουν επίσης την εικόνα της ισχύος και της επιρροής τους στο στρατιωτικό μέτωπο: η ρωσική προπαγάνδα ισχυρίζεται μια πιθανή νίκη σε μια παραδοσιακή στρατιωτική σύγκρουση με το ΝΑΤΟ. Στην Ουγγαρία, οι αντιλήψεις για τη ρωσική ισχύ είναι επίσης υπερβολικές. Μια έρευνα που διεξήχθη από το Political Capital Institute διαπίστωσε ότι περισσότερα από τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων υπερεκτίμησαν τις σχετικές στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας. Πολλοί πίστευαν ότι ήταν μεγαλύτερες από τις στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ (που είναι στην πραγματικότητα δέκα φορές μεγαλύτερες από τις δαπάνες της Ρωσίας) και η πλειοψηφία πίστευε ότι ήταν μεγαλύτερες από τις στρατιωτικές δαπάνες της Κίνας (που είναι στην πραγματικότητα τέσσερις φορές υψηλότερες από τις ρωσικές).
Πολλές χώρες της ΕΕ είναι δεκτικές σε αυτά τα μηνύματα. Στις δημοκρατίες, οι ευρωσκεπτικιστές πολιτικοί έχουν γίνει ''εθνικοί αγγελιοφόροι'' της αυταρχικής προπαγάνδας, ενισχύοντας τις αρνητικές της επιπτώσεις. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν έχει υπερβάλει το κόστος των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας στην ουγγρική οικονομία, συμβάλλοντας σε μια μη ρεαλιστική αντίληψη του οικονομικού βάρους της Μόσχας. Οι υπερβολικές αντιλήψεις για την αυταρχική δύναμη και επιρροή μπορεί να οδηγήσουν τους πολιτικούς να υιοθετήσουν πολιτικές υπέρ του Πεκίνου και της Μόσχας στο όνομα του πραγματισμού, καθώς και να καλωσορίσουν νέες ''αυταρχικές'' επενδύσεις στις χώρες τους.
Εάν τα δυτικά δημοκρατικά μοντέλα εξακολουθούσαν να είναι τόσο ελκυστικά όσο κάποτε, η ενίσχυση από αυταρχικά καθεστώτα θα ήταν λιγότερο επιτυχημένη. Ωστόσο, η αποδοχή της παγκόσμιας ηγεσίας των ΗΠΑ έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 15% από το 2016 έως το 2019, και ήταν σχεδόν ισοδύναμη με τη Ρωσία και την Κίνα στο 33%, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup. Η έφοδος στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου αποδυνάμωσε ακόμη περαιτέρω την εικόνα των Ηνωμένων Πολιτειών –και της Δύσης– ως «φάρου της δημοκρατίας».
Για να αντισταθμιστεί αυτή η απώλεια ''ελκυστικότητας'' των δημοκρατικών χωρών, οι υποστηρικτές της ελευθερίας και των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να μιλήσουν υπέρ των δημοκρατικών δυνάμεων. Τα ελαττώματα των αυταρχικών μοντέλων στο Πεκίνο και τη Μόσχα αξίζουν επίσης περισσότερη προσοχή.
Βέβαια οι υποστηρικτές του δυτικού μοντέλου διατρανώνουν πως εάν το κοινό χάσει την πίστη του στη φιλελεύθερη δημοκρατία, η έλξη εναλλακτικών μοντέλων διακυβέρνησης θα αυξηθεί, μεγαλώνοντας τον κίνδυνο αυταρχικής μετατόπισης ή ακόμη και υφαρπαγής της εξουσίας. Μια αποτελεσματική απάντηση στον αυταρχισμό προϋποθέτει ένα διακριτικό και προσεκτικό μήνυμα – ένα μήνυμα που αντιμετωπίζει τις προκλήσεις που θέτουν οι απολυταρχίες χωρίς να βοηθά τους προπαγανδιστές τους.
