Στις 27 Σεπτεμβρίου, ένας νέος περιφερειακός πόλεμος στον Νότιο Καύκασο προήλθε από τη σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν για την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Οι φιλο-αρμενικές δυνάμεις κατέλαβαν την περιοχή στις αρχές της δεκαετίας του '90 πυροδοτώντας μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν. Η περαιτέρω ανάπτυξη των εχθροπραξιών και η αναμενόμενη επίθεση από δυνάμεις φίλα προσκείμενες στο Αζερμπαϊτζάν σταμάτησαν με ρωσική επέμβαση τον Μάιο του 1994. Από τον Σεπτέμβριο του 2020, η περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και οι γειτονικές περιοχές βρίσκονται ακόμη υπό τον έλεγχο των αρμενικών δυνάμεων, de-facto καθιστώντας το, ως ένα μη αναγνωρισμένο αρμενικό κρατίδιο- τη Δημοκρατία του Artsakh (ευρύτερα γνωστή ως Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ).
Η πολιτική κρίση του 2018 στην Αρμενία οδήγησε σε κατάκτηση της εξουσίας στη χώρα από de-facto φιλοδυτικές δυνάμεις με επικεφαλής τον σημερινό πρωθυπουργό Νικολ Πασινιάν, ο οποίος δεν ενίσχυσε τις αρμενικές θέσεις για την εδαφική διαμάχη. Η διττή πολιτική της αρμενικής κυβέρνησης, η οποία εκ των πραγμάτων διεξήγαγε αντι-ρωσικές ενέργειες αλλά διατηρώντας τη δημόσια ρητορική φιλο-ρωσική, έπαιξε επίσης τον δικό της ρόλο. Εδώ και χρόνια, η Ρωσία υπήρξε ο μόνος εγγυητής της αρμενικής κρατικής κατάστασης και η μόνη δύναμη ικανή να τη σώσει σε περίπτωση πλήρους επίθεσης από πλευράς Αζερμπαϊτζάν-Τουρκίας. Παρ 'όλα αυτά, η αρμενική ηγεσία τα πήγε.... πολύ καλά στην υπονόμευση της στρατηγικής της συνεργασίας με τον γείτονά της.
Από την άλλη πλευρά, η πολιτική και οικονομική κατάσταση στο Αζερμπαϊτζάν ήταν πιο σταθερή. Το Μπακού κατάφερε επίσης να εξασφαλίσει καλές εργασιακές σχέσεις με τη Ρωσία. Συνυπολογίζοντας την αναπτυσσόμενη στρατηγική εταιρική σχέση με την Τουρκία, έναν φυσικό ιστορικό σύμμαχο της χώρας, αλλά και την ενίσχυση των τουρκικών θέσεων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, η κατάσταση οδήγησε σε μια αναμενόμενη προσπάθεια του Αζερμπαϊτζάν να αποκαταστήσει τον έλεγχο των επίμαχων περιοχών.
Η εκστρατεία του Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε το πρωί της 27ης Σεπτεμβρίου και από τις 28 Σεπτεμβρίου, ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν είπε ότι είχε καταλάβει επτά χωριά και πολλά βασικά υψώματα στις περιοχές Fuzuli και Jabrayil και αργότερα και αλλού. Το Υπουργείο Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν ισχυρίστηκε επίσης ότι περισσότεροι από 550 Αρμένιοι στρατιώτες σκοτώθηκαν και δεκάδες τμήματα στρατιωτικού εξοπλισμού της Αρμενίας καταστράφηκαν συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 15 συστημάτων αεράμυνας της Osa, 22 τανκς και 8 πυροβόλων όπλων. Όλες οι δηλώσεις της αρμενικής πλευράς για τα θύματα των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν καταγγέλθηκαν ως ψεύτικες ειδήσεις.
Το Αζερμπαϊτζάν αποκαλεί τη συνεχιζόμενη πρόοδο ως «αντεπίθεση» που απαιτείται για τον τερματισμό των παραβιάσεων της κατάπαυσης του πυρός της Αρμενίας και την προστασία των αμάχων. Ο Πρόεδρος Ilham Aliyev υπέγραψε διάταγμα στρατιωτικού νόμου και ορκίστηκε να "αποκαταστήσει την ιστορική δικαιοσύνη" και "να αποκαταστήσει την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν" Η Τουρκία δήλωσε αμέσως την πλήρη υποστήριξή της στο Αζερμπαϊτζάν λέγοντας ότι είναι έτοιμη να βοηθήσει με οποιονδήποτε τρόπο ζητηθεί, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής υποστήριξης.
Με τη σειρά του, ο Αρμενικός στρατός παραδέχτηκε ότι το Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε ορισμένες θέσεις κοντά στο Talish, αλλά αρνήθηκε ότι ο δρόμος Vardenis-Aghdar είχε διακοπεί. Σύμφωνα με τις αρμενικές πηγές, σκοτώθηκαν τουλάχιστον 200 στρατιώτες του Αζερμπαϊτζάν, καταστράφηκαν 30 θωρακισμένα οχήματα και 20 αεροσκάφη. Το Αρμενικό Υπουργείο Άμυνας δήλωσε επίσης ότι διαθέτει στοιχεία σχετικά με την εμπλοκή των Τούρκων στη σύγκρουση, τη χρήση τουρκικών όπλων και την παρουσία μισθοφόρων που συνδέονται με την Τουρκία. Νωρίτερα, δημοσιεύθηκαν αναφορές ότι η Τουρκία ανέπτυξε μέλη των τζιχαντιστών της Συρίας στο Αζερμπαϊτζάν. Ο Arayik Harutyunyan, Πρόεδρος της Δημοκρατίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, δήλωσε ανοιχτά ότι η δημοκρατία βρίσκεται σε πόλεμο με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία.
Το κατεστημένο της Ουάσιγκτον που βοήθησε τον Pashinyan να καταλάβει την εξουσία δεν βιάζεται επίσης να βοηθήσει τους «νέους φίλους» του στην Αρμενία. Βλέπουν την περιοχή Ναγκόρνο-Καραμπάχ ως σημείο πιθανής σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας (η οποία είναι χρήσιμη για την προώθηση της ατζέντας των ΗΠΑ στην ευρύτερη Μέση Ανατολή). Η αστάθεια στον Νότιο Καύκασο, κοντά στα σύνορα της Ρωσίας και του Ιράν, συμβάλλει επίσης στα γεωπολιτικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Ως εκ τούτου, η κυβέρνηση Pashinyan δεν πρέπει να περιμένει πραγματική βοήθεια από τη «δημοκρατική υπερδύναμη».
Από την άλλη πλευρά, η άμεση ανάμειξη της Ρωσίας και επομένως του Οργανισμού Συλλογικής Συνθήκης Ασφαλείας στο πλευρό της Αρμενίας είναι απίθανο έως ότου δεν υπάρξει άμεση επίθεση στην επικράτειά της. Η Μόσχα θα επέμβει στη σύγκρουση τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά, αλλά μόνο στο βαθμό που είναι απαραίτητο για να αποφευχθεί παραβίαση των συνόρων της Αρμενίας. Η Ρωσία δεν αναμένεται να προβεί σε στρατιωτικές επεμβάσεις για την αποκατάσταση του αρμενικού ελέγχου επί του Ναγκόρνο Καραμπάχ σε περίπτωση που το Αζερμπαϊτζάν καταλάβει την περιοχή.
Εάν ο περιφερειακός πόλεμος μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας αναπτυχθεί περαιτέρω, η Αρμενία θα μπορούσε να χάσει τουλάχιστον ένα μέρος των θέσεών της στην επίμαχη περιοχή. Στο χειρότερο σενάριο για την αρμενική ηγεσία, το Αζερμπαϊτζάν, με τη βοήθεια της Τουρκίας, θα έχει μια πραγματική ευκαιρία να αποκαταστήσει τον έλεγχο της πλειονότητας της αμφισβητούμενης περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
