Μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση για την δράση της Τουρκίας στην Δ. Αφρική κάνει ο Μεχμέτ Οζκάν από το Center for Global Policy στην Ουάσιγκτον.
Καθώς ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Mike Pompeo επισκέφθηκε πρόσφατα το Σουδάν για να πιέσει περισσότερα αραβικά έθνη να εξομαλύνουν τους δεσμούς με το Ισραήλ μετά τη συμφωνία με τα ΗΑΕ, με στόχο τη δημιουργία μιας νέας γεωπολιτικής διαμόρφωσης στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, η Τουρκία εργάζεται για μια νέα συμμαχία στη Δυτική Αφρική που υπόσχεται να επεκτείνει τη στρατηγική της αντιπαλότητα με τη Γαλλία.
Αυτό έγινε πιο ορατό στις αρχές του μήνα με την επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών στο Μάλι, τη Γουινέα-Μπισάου και τη Σενεγάλη.
Το στρατιωτικό πραξικόπημα του περασμένου μήνα στο Μάλι δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για την Τουρκία, αλλά πρόσφερε ένα ισχυρό κίνητρο στην Άγκυρα να επεκτείνει τις δραστηριότητές της στη Δυτική Αφρική. Η Τουρκία παρακολουθεί το Μάλι από το προηγούμενο πραξικόπημα το 2012, δημιουργώντας συνδέσεις με διάφορους φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Πριν όμως η Άγκυρα δράσει για το Μάλι ή σε οποιαδήποτε άλλη κρίση της Δυτικής Αφρικής, πρέπει πρώτα να ολοκληρώσει τη δημιουργία των περιφερειακών βάσεων.
Η κρίση της Λιβύης αναγκάζει την Τουρκία να μετατρέψει τη μαλακή της δύναμη σε επιρροή πολιτικής ασφάλειας και η Δυτική Αφρική είναι το κλειδί για αυτήν την προσέγγιση, λέει ο αναλυτής.
Εν μέσω της αυξανόμενης αντιπαλότητας μεταξύ Τουρκίας και Γαλλίας για τη Λιβύη και την κρίση της Ανατολικής Μεσογείου, οι εντάσεις ενδέχεται σύντομα να επεκταθούν και να εμβαθύνουν στη Δυτική Αφρική, καθώς η Άγκυρα επεκτείνει την πολιτική και στρατιωτική της επιρροή.
Τον Ιούλιο, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τσάβουσογλου επισκέφθηκε τον Νίγηρα και υπέγραψε στρατιωτική συνεργασία και άλλες συμφωνίες. Αυτό πιθανώς θέτει το πρώτο στάδιο για την Άγκυρα να ανοίξει μια στρατιωτική βάση στη χώρα, εκτός από τις υπάρχουσες στο Κατάρ, τη Λιβύη και τη Σομαλία.
Δεύτερον, η στρατιωτική συνεργασία και μια πιθανή στρατιωτική βάση ενισχύουν τη συμμετοχή της Τουρκίας στη Λιβύη και ενεργούν ως προστατευτικά μέτρα ενάντια σε μια πιθανή αιγυπτιακή απειλή για την Τουρκία στη Λιβύη.
Περιφερειακά, είναι μια win-win, καθώς η συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Νίγηρα θα ενισχύσει την επιρροή της Άγκυρας στη Δυτική Αφρική και, σε αντάλλαγμα, οι αφρικανικές χώρες θα λάβουν τουρκική υποστήριξη για να βοηθήσουν στην επίλυση της κρίσης της Λιβύης.
Το ενδιαφέρον της Τουρκίας για τον Νίγηρα έχει δύο διαστάσεις. Πρώτον, υπάρχουν θρησκευτικά δίκτυα στη χώρα που τείνουν προς την Τουρκία. Αυτή η κοινωνική υποστήριξη, μαζί με την πολιτική συνεργασία, καθιστά τον Νίγηρα έναν αξιόπιστο σύμμαχο σε ένα περιβάλλον όπου πολλές χώρες, όπως η Αίγυπτος, εργάζονται ενεργά ενάντια στην Τουρκία.
Εξασφάλιση συμμάχων
Γενικά, η Άγκυρα επικεντρώνεται στην εξασφάλιση περιφερειακών συμμάχων, με τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον Ιανουάριο να επισκέπτεται την Αλγερία και να την επαινεί ως «μία από τις σημαντικότερες πύλες της Τουρκίας προς το Μαγκρέμπ και την Αφρική». Ωστόσο, δεν θέλει να θέσει την Αλγερία σε δύσκολη θέση έναντι της Γαλλίας. Αυτό που θέλει ο Ερντογάν είναι η σιωπηρή υποστήριξη - ή τουλάχιστον όχι μια απόρριψη - της πρόσφατα αναπτυσσόμενης πολιτικής της Δυτικής Αφρικής της Άγκυρας. Η προσέγγιση στην Αλγερία φαίνεται να αποφέρει καρπούς, καθώς νωρίτερα αυτό το μήνα, ο υπουργός Εξωτερικών της Αλγερίας βρισκόταν στην Τουρκία για να συζητήσει την περιφερειακή συνεργασία.
Η πολιτική της Τουρκίας για την Αφρική δεν βασίζεται απλώς σε βραχυπρόθεσμους υπολογισμούς. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η Άγκυρα κάνει ανοίγματα στην Αφρική με σχετικά μεγάλη επιτυχία σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Από το 2003, η Τουρκία άνοιξε δεκάδες πρεσβείες στην Αφρική, με μια πρόσφατη ανακοίνωση για το Τόγκο.
Τα συμφέροντα της Τουρκίας στην Αφρική έχουν ενσωματώσει στοιχεία ήπιας ισχύος, αλλά και όλο και πιο σκληρά όργανα ισχύος. Στη Σομαλία στις αρχές της δεκαετίας του 2010, η Τουρκία πραγματοποίησε ανθρωπιστικές ενέργειες και έκτοτε έχει εμβαθύνει τη σχέση τους, αποκτώντας στρατιωτική και πολιτική δύναμη στην περιοχή. Η συμμετοχή της Άγκυρας στο Νίγηρα και το Μάλι ενδέχεται να αναπαράγει την πολιτική της Τουρκίας στην Ανατολική Αφρική.
Η πολιτική επί της Δυτικής Αφρικής της Άγκυρας έχει επίσης επιπτώσεις στον ανταγωνισμό Τουρκίας-Γαλλίας. Ενώ η Τουρκία έχει κάνει ανοίγματα στο παρελθόν στην Αφρική μέσω πολιτικών ήπιας ισχύος, βλέπει τώρα την Αφρική ως γεωπολιτικό πεδίο, όπου μπορεί να συγκρουστεί αδιάκοπα με τη Γαλλία ή οποιαδήποτε άλλη χώρα. Ο Ερντογάν φαίνεται να πιστεύει ότι έχει έρθει η ώρα να γίνει η Τουρκία πολιτικός παράγοντας στην Αφρική.
Ήπια και σκληρή δύναμη
Στη Δυτική Αφρική, τα τουρκικά ιδρύματα ήπιας ισχύος είναι ήδη ενεργά. Η Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού υποστηρίζει πολλά αναπτυξιακά έργα, η Turkish Airlines συνδέει την περιοχή με όλον τον κόσμο και η υπηρεσία για τους Τούρκους στο Εξωτερικό και τις Σχετικές Κοινότητες έχει φέρει περίπου 1.000 φοιτητές με πλήρη υποτροφία στην Τουρκία από την περιοχή, οι περισσότεροι μελετούν πολιτική, οικονομικά και μηχανική.
Τώρα, η κρίση της Λιβύης αναγκάζει την Τουρκία να μετατρέψει την ήπια της δύναμη σε επιρροή πολιτικής ασφάλειας, πολύ πέρα από τη Βόρεια Αφρική και η Δυτική Αφρική είναι το κλειδί για αυτήν την προσέγγιση.
Τελικά, η προσέγγιση του Ερντογάν στη Δυτική Αφρική έχει πολλές επιπτώσεις. Είναι πιθανό να εμβαθύνει τον ανταγωνισμό Τουρκίας-Γαλλίας, επηρεάζοντας ενδεχομένως τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ. Μπορεί επίσης να δημιουργήσει μια ευκαιρία για πιθανή συνεργασία με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Ιταλία ή η Ισπανία, ιδίως σε θέματα ασφάλειας και μετανάστευσης, σπάζοντας το μονοπώλιο της Γαλλίας ως άγκυρα της ΕΕ στην περιοχή.
Για τις ΗΠΑ, η αυξανόμενη παρουσία της Άγκυρας στη Δυτική Αφρική θα μπορούσε, ως ένα βαθμό, να αντισταθμίσει την αυξανόμενη κινεζική επιρροή. Ο γερουσιαστής των ΗΠΑ Lindsey Graham ενθάρρυνε την ιδέα της Τουρκίας να γίνει εναλλακτική λύση στην κινεζική επιρροή στην Αφρική, προσθέτοντας ότι θα μπορούσε επίσης να ανοίξει νέους τομείς συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ.
Καθώς διαμορφώνεται η νέα αναπτυσσόμενη στρατηγική της Τουρκίας για τη Δυτική Αφρική, η εξωτερική πολιτική της χώρας σίγουρα θα προσελκύσει περισσότερη προσοχή και συζήτηση τα επόμενα χρόνια.
