Την επόμενη μέρα της οδυνηρής απόφασης του τουρκικού κράτους σχετικά με το καθεστώς της Αγίας Σοφίας αποκρυπτογραφεί σήμερα το ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ. Η UNESCO ανακοίνωσε ότι η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς θα αξιολογήσει εκ νέου το καθεστώς της Αγίας Σοφίας.
Το ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ μίλησε με ειδικούς στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς και αυτό που πρέπει να διευκρινιστεί καταρχάς είναι πως το σύστημα προστασίας των μνημείων των αρχαιολογικών χώρων ορίζει πως η ιδιοκτησία ανήκει στο κράτος στο οποίο βρίσκεται το μνημείο. Αυτό ορίζει η σύμβαση της UNESCO.
Η ΑΓΊΑ ΣΟΦΙΑ, λοιπόν, πρακτικά αρχικά ανήκει και στην εθνική πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας. Ωστόσο, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα και κατά συνέπειαν οι κινήσεις Ερντογάν αναμένεται να έχουν συνέπειες καθώς καταστρατήγησε βασικούς όρους την συμφωνία Τουρκίας-UNESCO.
Η διαδικασία για να μπει ένα μνημείο στην unesco έχει ως εξής: Καταρχάς να έχει το κράτος υπογράψει την σύμβαση της UNESCO. Αν το κράτος θέλει να αναγνωριστεί το μνημείο σε επίπεδο UNESCO, ετοιμάζει ένα φάκελο και κάνει αίτηση, με πιο σημαντική στοιχείο την “εξαίρετη οικουμενική αξία”, το οποίο σημαίνει πως το μνημείο δεν είναι απλά σημαντικό για την χώρα αλλά είναι μνημείο ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Οι δύο βασικές προυποθέσεις για να αποκτήσει αυτο το μνημείο τον χαρακτηρισμό “εξαίρετη οικουμενική αξία”, όπως αναφέρουν ειδικοί στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ, είναι:
-η αυθεντικότητα
-η ακεραιότητα
Και τα δύο πρέπει να υφίστανται όταν γίνεται η εγγραφή στον κατάλογο της UNESCO. Επομένως η Αγιά Σοφιά ενεγράφη στον σχετικό κατάλογο ως μουσείο , άρα έχει την ίδια ταυτότητα και στο εθνικό σύστημα και σε επίπεδο UNESCO.
H “εξαίρετη οικουμενική αξία” συνδέεται άμεσα με την ταυτότητα του μουσείου, δηλαδή την αυθεντικότητα και την ακεραιότητα και τα δύο υπό το καθεστώς του μουσείου!
Η UNESCO, λοιπόν, το 1985 το ενέκρινε ως μουσείο στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς . Δηλαδή το τουρκικό κράτος έκανε την αίτηση και αυτήν την αίτηση δέχτηκε η UNESCO. Επομένως δεν δικαιούται το κράτος- μέλος ιδιοκτησιακά να κάνει ό,τι θέλει , αλλά μόνο σε ακολουθία με την UNESCO. Δεν μπορεί να αλλάζει την διαχείριση μόνο του, γιατί σκοπός είναι να διατηρηθούν αναλλοίωτα τα στοιχεία της ταυτότητας
Οι γνώστες κάνουν τον παραλληλισμό με την Ακρόπολη. Δηλαδή όταν εμείς βάλαμε την Ακρόπολη το 1987 στον σχετικό κατάλογο της UNESCO δεσμευθήκαμε πως πρέπει να διατηρήσουμε την ταυτότητα, δηλ. την αυθεντικότητα & ακεραιότητά της όπως την μέρα της εγγραφής.
Από όλα αυτά αντιλαμβάνεται κανείς πως η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να διατηρήσει την Αγία Σοφία ως μουσείο. Αν κάποιο κράτοομέλος θελήσει να αλλάξει την αξία ενός μνημείου θα πρέπει να έρθει σε επικοινωνία με την UNESCO και να εξηγήσει πως επειδή έχουν αλλάξει οι συνθήκες (πόλεμος, σεισμός, κλίμα, κλπ) θέλει να το κάνει, έτσι ώστε εκείνη να στείλει κλιμάκιο, να κάνει αυτοψία και μόνο αν το εγκρίνει, το μνημείο για λόγους προστασίας να αλλάξει ταυτότητα. Να αποκτήσει κάτι διαφορετικό από την ημερομηνία της εγγραφής. Δηλαδή μονάχα αν δώσει το οκ η UNESCO, και μόνο τότε, μπορεί να κάνει την αλλαγή η Τουρκία.
Η Τουρκία, συνεπώς, δεν μπορεί μόνη της να κάνει αυτήν την αλλαγή , εκτίθεται απέναντι στην UNESCO.
Για τις επόμενες κινήσεις εφεξής και για την απάντηση της UNESCO η κατάσταση διαμορφώνεται ως εξής: Προφανώς θα υπάρξει καταγγελία , και η UNESCO. θα πρέπει να στείλει εμπειρογνώμονες στην Αγια Σοφιά και αν δεν κρίνουν επαρκείς τους λόγους της αλλαγής, και αφού δεν υπήρχε ενημέρωση, θα κάνουν την εισήγησή τους και κατόπιν η UNESCO έχει στην φαρέτρα της τους εξής τρόπους αντίδρασης:
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Προάγγελος εθνικών εξελίξεων - Πανηγυρίζει & η Μουσουλμανική Αδελφότητα για την Αγία Σοφία
-να εντάξει το μνημείο στην λίστα των μνημείων “σε κίνδυνο”, το οποίο σημαίνει πως απειλείται με βάση τους όρους ένταξης. Μια τρόπον τινά "κίτρινη κάρτα"...
ή
-να διαγράψει το μνημείο από τον κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς γιατί έχει επέλθει καίρια αλλοίωση . Σαν..."κόκκινη κάρτα".
Πάντως οι ειδικοί γνωρίζοντας τα δεδομένα εκτιμούν πως εξαρτάται από θέμα πολιτικής της UNESCO αν θέλει απλά να προειδοποιήσει την Τουρκία ή να λειτουργήσει καταλυτικά. Κατά την γνώμη τους οι εμπειρογνώμονες θα πουν πως η απόφαση συνιστά σοβαρή αλλοίωση και δεν βλέπουν τους λόγους για αυτό, όποτε η UNESCO θα αντιδράσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Πολιτικά για την Τουρκία είναι πλήγμα και η μια και η άλλη περίπτωση. Η Τουρκία- και οι σύμμαχοί της- με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα προσπαθήσει να αποφύγει τις συνέπειες
Πάντως το ενδεχόμενο να λάβει “κόκκινη κάρτα” μια χώρα από την UNESCO κρίνεται ιδιαίτερα δύσκολο υπό τις παρούσες συνθήκες.
Τουριστικά πάντως δεν θα δεχτεί μεγάλο πλήγμα. Σοβαρό πλήγμα θα είναι στον τομέα τον πολιτιστικό, καταλήγουν οι ειδικοί που μίλησαν στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ.
