Ενώ ο πόλεμος στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας μαίνεται, το διπλωματικό παρασκήνιο οργιάζει. Και στο επίκεντρο του βρίσκεται μια Συμφωνία/Πρωτόκολλο των Αδάνων, που συνομολογήθηκε τον Οκτώβριο του 1998 στην τουρκική πόλη ανάμεσα σε εκπροσώπους των δυο κρατών.
Στο διπλωματικό παρασκήνιο σήμερα κυρίαρχο λόγο διαδραματίζει πλέον η Ρωσία, μετά και την απόφαση του Πρόεδρου Τράμπ να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα, να εγκαταλείψει τους μέχρι τότε Σύριους Κούρδους συμμάχους του στον πόλεμο κατά των ισλαμιστών, και να δώσει το πράσινο φως στον Ερντογάν να εισβάλει στις κουρδικές περιοχές της Συρίας. Οι περιοχές αυτές κατά μήκος της συριο-τουρκικών συνόρων (480 χιλ) λειτουργούσαν αυτόνομα από το 2012, αφού τα συριακά στρατεύματα είχαν αποσυρθεί για να αντιμετωπίσουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο κατά του καθεστώτος προερχόμενο από το αναδυόμενο σουννιτικό Ισλαμικό Κράτος.
Προτού επεκταθώ στα σημερινά θα αναφερθώ συνοπτικά στο Πρωτόκολλο των Αδάνων στη βάση του οποίου εδράζεται η όλη προσπάθεια για τον τερματισμό του πολέμου στη Συρία. Το 1998 στη Συρία προήδρευε ο Χαλέφ Άσαντ πατέρας του σημερινού Προέδρου Μπασάρ. Στη Τουρκία, επί προεδρίας Ντεμιρέλ, κυριαρχούσαν οι στρατιωτικοί που ένα χρόνο πριν είχαν ανατρέψει τον πρώτο ισλαμιστή πρωθυπουργό της Τουρκίας Ν. Ερμπακάν, με το περιβόητο “μετά-μοντέρνο πραξικόπημα” της 28ης Φεβρουαρίου 1997. Τότε λειτουργούσε απόλυτα ο Τουρκο- Ισραηλινός άξονας, ενώ οι σχέσεις Άγκυρας-Ουάσιγκτον ήταν μέλι-γάλα.
Όλη τη δεκαετία του 1990 οι Τούρκοι στρατιωτικοί είχαν εξαπολύσει ένα “βρώμικο πόλεμο” (“dirty war”) κατά των Κούρδων της Ανατολικής Τουρκίας. Αδυνατούσαν να εξοντώνουν το Κουρδικό αντάρτικο (Κουρδικό Λαϊκό Κόμμα -PKK-υπό την ηγεσία του Α. Οτσαλάν) και έτσι εφάρμοσαν τη στρατηγική της “καμένης γης”. Έκαψαν κυριολεκτικά 4 χιλιάδες κουρδικά χωριά, σφάζοντας και προσφυγοποιώντας τους κατοίκους και δολοφονώντας τους προύχοντες και πνευματικούς ηγέτες (δικηγόρους, δασκάλους κλπ). Στην γενοκτονική τους πολιτική οι Τούρκοι είχαν την άμεση συνδρομή των πλείστων Νατοϊκών τους συμμάχων αφού και τότε όπως και σήμερα πολεμούσαν, τάχατες, την “διεθνή τρομοκρατία”.
Ενθαρρυμένοι από τις εξαιρετικές τους σχέσεις με Αμερική και Ισραήλ, το 1998 οι Τούρκοι απείλησαν τη Συρία με πόλεμο αν δεν έδιωχνε τον αργηγό του PKK Οτσαλάν από τη Συρία, όπου διατηρούσε το πολιτικό του αρχηγείο. Αντιμέτωπος με την απειλή πολέμου και απομονωμένος ο Χαλέφ Άσσαντ υποχώρησε, έδιωξε τον Οτσαλάν και δέχθηκε το Πρωτόκολλο των Αδάνων. Πέραν της απαγόρευσης της οποιαδήποτε μορφής δράσης και παρουσίας του PPK στην Συρία, το Πρωτόκολλο, επικαλούμενο αυτοάμυνα, προνοεί και τουρκικές στρατιωτικές επιχείρησεις κατά Κούρδων ανταρτών μέχρι 5 χιλιόμετρα μέσα στη Συρία, εφόσον η Άγκυρα το θεωρεί αναγκαίο. Όμως δεν υπάρχει πρόνοια για διαρκή παραμονή τουρκικών στρατευμάτων, ενώ οι δυο χώρες διακηρύττουν σεβασμό στα σύνορα τους.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί εδώ πως είναι ο Πούτιν που πρώτος αναφέρθηκε στο Πρωτόκολλο ως πιθανή βάση για ειρήνευση στη Συρία. Αυτό έγινε πριν δυο περίπου χρόνια σε μια επίσκεψη του Ερντογάν στη Μόσχα και όταν είχε προχωρήσει για καλά το πολιτικό ειδύλλιο ανάμεσα στους δυο. Αφού εκτονώθηκαν οι σχέσεις Μόσχας- Άγκυρας, στρατηγικός στόχος του Πούτιν – πέραν της ήττας των τζιχαντιστών που θεωρούσε άμεση απειλή για την Ρωσία – είναι να οδηγήσει/ποδηγέτησει τον Ερντογάν σε άμεση επαφή με τον Άσαντ. Να τον πειθανάγκασει δηλαδή όχι μόνο να εγκαταλείψει την πολιτική ανατροπής του Άσαντ- στόχος που έχει επιτευχθεί και ο Ερντογάν το γνωρίζει- αλλά και να ανοίξει διάλογο μαζί του. Ο τελευταίος έχει ήδη βγεί από τη αραβική πολιτική απομόνωση που του είχε επιβληθεί και θεωρείται πλέον “νομιμοποιημένος” Άραβας ηγέτης.
Το τελευταίο εμπόδιο για μια πιθανή ειρήνευση, βάσει του Πρωτόκολλου του 1998, ήταν οι Σύριοι Κούρδοι. Μετά την εγκατάλειψη τους από του Αμερικανούς οι Κουρδοι στράφηκαν αναγκαστικά προς το καθεστώς για προστασία έναντι του μετώπου Τουρκίας και τζιχαντιστών που αναπτύσσεται εναντίον τους. Διαμεσολαβητές υπήρξαν οι Ρώσοι που το προσπαθούσαν εδώ και καιρό. Οι Κούρδοι προσχώρησαν αφού οι επιλογές τους μηδενίστηκαν.
Η συμφωνία με το καθεστώς τους ενσωματώνει στο Συριακό Εθνικό Στρατό με κάποιες ιδιαιτερότητες, ενώ προς το παρόν δεν ακυρώνει τις αυτονομίες του. Οι αυτονομίες αυτές σίγουρα θα περιορισθούν όταν συμφωνηθεί το νέο Σύνταγμα της Συρίας. Θα είναι όμως πολύ καλύτερες από αυτές πριν τον πόλεμο.
Τις μέρες που ακολουθούν το διπλωματικό παρασκήνιο θα κορυφωθεί με Αμερικανούς στην Άγκυρα, τον Ερντογάν στη Μόσχα (με δική του πρωτοβουλία πρέπει να υπογραμμιστεί διότι έχει ανάγκη τη Ρωσία) και αργότερα, πιθανόν – και όχι σίγουρα- στην Ουάσιγκτον.
Ο πόλεμος θα μαίνεται παρά της εμφανιζόμενη πενθήμερη συμφωνία για “τερματισμό” τάχατες του πολέμου επετεύχθη μεταξύ του Αμερικάνου Αντιπροέδρου και των Τούρκων. Μπορεί Αμερικανοί και Τούρκοι- ο καθένας για τους λόγους τους- να θριαμβολογούν. Όμως ο πραγματικός τερματισμός του πολέμου θα προκύψει στη βάσει του Πρωτοκόλλου των Αδάνων με διαμορφωτή τη Μόσχα.
Επί τούτου σημειώνω μερικές ενδεικτικές θέσεις και τοποθετήσεις των πρωταγωνιστών και κυρίως της Ρωσίας, που έχει τον πρώτο λόγο. Πάγια θέση της Μόσχας είναι πως πρέπει:
α) να διατηρηθεί η εδαφική ακεραιότητα της Συρίας
β) πως όλα τα ξένα στρατεύματα – ακόμη και τα δικά της αν της ζητηθεί – πρέπει τελικά να αποχωρήσουν
γ) πως δεν θα επιτρέψει σύγκρουση Τουρκικών και Συριακών στρατευμάτων – κάτι που ήδη έδειξε περιορίζοντας τη δράση της τουρκικής αεροπορίας- και
δ) την κατά περίσταση υπενθύμιση πως το Πρωτόκολλο του 1998 επιτρέπει τουρκικές επιχειρήσεις μέσα στη Συρία για σκοπούς αυτοάμυνας όχι όμως την διαρκή (permanent) παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στη συριακή επικράτεια.
Όσο για τον Ερντογάν, έχει κατά καιρούς αναφερθεί θετικά για το Πρωτόκολλο των Αδάνων και σίγουρα θα επιχειρήσει να το διευρύνει στη βάσει των δεδομένων μιας τουρκικής στρατιωτικής υπεροχής. Το βασικό στοιχείο που αποδέχεται τώρα η Άγκυρα – μετά τη αποτυχία της να ανατρέψει τον Άσαντ- είναι την αστυνόμευση των συνόρων από το συριακό καθεστώς. Και αυτό διότι όσο και να θέλει ο Ερντογάν δεν παίζει μόνος του. Ούτε έχει την ικανότητα να υλοποιήσει αυτά που θέλει, δηλαδή την εθνοκάθαρση των Κούρδων στα σύνορα και την αντικατάσταση τους από φιλοτουρκικό πληθυσμό.
Έχουν βέβαια μεγάλη πείρα από εθνοκαθάρσεις οι Τούρκοι. Όμως αυτό που ο Ερντογάν επιθυμεί, σε γεωγραφικό μέγεθος στα σύνορα του με τη Συρία, δεν έγινε ούτε και από τον Χίτλερ στην ακμή της ισχύος του. Αντίθετα με τις πολεμικές του διακηρύξεις και παρά την αντίθεση του στην συμφωνία Κούρδων και Άσαντ, χαρακτήρισε ως “θετική” την ανάληψη του ελέγχου της συνοριακής κουρδικής πόλης Μανμπίζ (Μαnbij) από τον Συριακό στρατό.
Η τοποθέτηση, αυτό προϊδεάζει πως αυτό που επιχειρείται στο παρασκήνιο με τους Ρώσους είναι η υλοποίηση της βασικής φιλοσοφίας του Πρωτοκόλλου των Αδάνων με τη Συρία να δεσμεύεται να αστυνομεύει τα σύνορα της. Αυτό είναι πρακτικά εφικτό με την ήττα των Κούρδων. Συνέβαινε όμως και πριν το 2012. Δεν χρειάζονταν δηλαδή το μακελειό εφτά χρόνων πολέμου. Διότι χωρίς την ανοικτή αρωγή της Τουρκίας προς τους αποκεφαλιστές του Ισλαμικού Κράτους ο πόλεμος θα είχε προ πολλού τερματιστεί.
Το πρόβλημα της Τουρκίας δεν είναι και δεν ήταν ποτέ οι Κούρδοι της Συρίας. Είναι, και πάντοτε ήταν, οι δικοί της Κούρδοι.
Πηγή: hellasjournal.com (Μάριος Ευρυβιάδης)
