Μπορεί το iPhone να είναι το το πιο γνωστό προϊόν της αμερικανικής τεχνολογίας, έστω και αν κατασκευάζεται στην Κίνα, όμως κανείς σχεδόν δεν ασχολείται με το τι «κρύβει» στο εσωτερικό του. Οι λέξεις Ύτριο και Πρασεοδύμιο, δεν βρίσκονται στο λεξιλόγιο του μέσου Αμερικανού, είναι, όμως, αυτά ακριβώς τα χημικά στοιχεία που επιτρέπουν την κατασκευή πανάλαφρων, μικρών αλλά ταυτόχρονα πανίσχυρων smratphones. Και σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, αυτά και άλλα 15 χημικά στοιχεία, τα οποία οι Χημικοί τα χαρακτηρίζουν ως «Σπάνιες Γαίες», θα κάνουν τον Donald Trump να σκεφτεί δύο και τρεις φορές πριν κηρύξει οποιονδήποτε εμπορικό πόλεμο εναντίον της Κίνας, αφού περίπου το 90% - 95% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών έχει το made in China περασμένο στην ούγια.
Συγκεκριμένα, ως «Σπάνιες Γαίες» χαρακτηρίζονται δεκαεπτά μέταλλα εξαιρετικής σπανιότητας. Το «πρόβλημα» με τις σπάνιες γαίες είναι ότι εκτός από τα ελάχιστα γνωστά αποθέματά τους, εμφανίζουν και σπάνιες ιδιότητες. Πρόκειται για ιδιότητες που της καθιστούν απαρίτητες στην παραγωγή κάθε προϊόντος που ενσωματώνει τεχνολογία αιχμής: συσκευές λέιζερ, smartphones, οθόνες υγρών κρυστάλλων, μπαταρίες υβριδικών αυτοκινήτων, φωτοβολταϊκά συστήματα, λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης, ανεμογεννήτριες ακόμα και αντιβαλλιστικοί πύραυλοι, ραντάρ, πυρομαχικά ακριβείας, όλα τα παραπάνω βασίζονται λιγότερο έως περισσότερο στην ύπαρξη των σπάνιων γαιών.
Ενώ, λοιπόν, ο Donald Trump έχει αφήσει να εννοηθεί ότι θα επιβάλλει φόρους στα κινεζικά προϊόντα που προορίζονται για την αμερικανική αγορά, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που θεωρούν ότι σε αυτή την περίπτωση η Κίνα θα επιβάλλει περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών προς τις αμερικανικές εταιρείες αμυντικού υλικού και τεχνολογίας. Με σχεδόν το 95% της παγκόσμιας παραγωγής και το και κατέχοντας το 1/3 των παγκόσμιων κοιτασμάτων η Κίνα πρακτικά μονοπωλεί την αγορά των σπάνιων γαιών.
Προεκλογικά ο D. Trump είχε απειλήσει με επιβολή δασμών 45% στα κινεζικά προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ ενώ είχε υποστηρίξει ότι η Κίνα είναι υπεύθυνη για τη μεγαλύτερη κλοπή στην ιστορία της ανθρωπότητας αφού χρησιμοποιεί αθέμιτες μεθόδους για να κρατήσει το νόμισμά της σε χαμηλά επίπεδα, προκειμένου οι εξαγωγές της να είναι πιο ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο. “Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να επιτρέπουμε στην Κίνα να βιάζει τη χώρα μας” είχε πει χαρακτηριστικά ο D. Trump.
Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν διαμηνύσει ότι σε περίπτωση που ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ πραγματοποιήσει τις απειλές του έχει στη διάθεσή της το απαραίτητο «οπλοστάσιο» για να προχωρήσει σε αντίποινα. Και ένα από τα όπλα της είναι και οι σπάνιες γαίες. “Οπωσδήποτε η Κίνα θα έκοβε την προμήθεια σπάνιων γαιών προς τις ΗΠΑ”, τόνισε πριν λίγες εβδομάδες Jeff Green, αμυντικός αναλυτής στην Ουάσιγκτον, μιλώντας στο Fox News. “Στην περίπτωση των σπάνιων γαιών η Κίνα ελέγχει σχεδόν ολοκληρωτικά την αγορά, από την παραγωγή μέχρι την επεξεργασία” είχε προσθέσει ο Green. Την ίδια άποψη εξέφρασε και η Citigroup. Σύμφωνα με το Bloomberg, η Citigroup θεωρεί ότι η Κίνα θα αντιδράσει στην επιβολή δασμών από την κυβέρνηση Trump “πιθανόν απαγορεύοντας την εξαγωγή αγαθών στρατηγικής σημασίας όπως οι σπάνιες γαίες”.
Τη σημασία των σπάνιων γαιών αλλά και την αποφασιστικότητα της Κίνας να τις χρησιμοποιήσει ως στρατηγικό όπλα αν θεωρήσει ότι απειλούνται τα ζωτικά της συμφέροντα αποδεικνύει το περιαστικό που έλαβε χώρα πίσω στο 2010, στα ιαπωνικά νησιά Senaku στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας. Τότε η ιαπωνική ακτοφυλακή συνέλαβε Κινέζους ψαράδες που βρίσκονταν στα χωρικά της ύδατα. Η Κίνα αντέδρασε κλείνοντας της στρόφιγγα των σπάνιων γαιών προς την Ιαπωνία και επιβάλλοντας ποσοστώσεις στις εξαγωγές και προς τους άλλους αγοραστές. Σύντομα οι ιαπωνικές εταιρείες τεχνολογίας αντιμετώπισαν πρόβλημα ενώ μέσα σε λίγες ημέρες οι τιμές των πολύτιμων αυτών μετάλλων εκτοξεύτηκαν στα ύψη. Τελικά η Κίνα ήρε τις εξαγωγές σπάνιων γαιών το 2015 και αφού πρώτα ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνία είχαν προσφύγει στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Το πρόβλημα για τις ΗΠΑ είναι πολλαπλό. Καταρχήν είναι ο τρίτος μεγαλύτερος καταναλωτής σπάνιων γαιών, πίσω από την Κίνα και την Ιαπωνία, καθώς οι βιομηχανίες άμυνας και τεχνολογίας “διψάνε” για τα συγκεκριμένα μέταλλα. Επίσης η εγχώρια παραγωγή σπάνιων γαιών είναι ελάχιστη και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των ΗΠΑ. Τέλος, η μόνη χώρα που μπορεί να εξασφαλίσει μια σταθερή γραμμή προμηθειών είναι η Κίνα.
Σε αυτό το πλαίσιο οι σπάνιες γαίες σίγουρα δεν είναι το μόνο όπλο που έχει η Κίνα σε περίπτωση που η κυβέρνηση Trump επιλέξει τον δρόμο του προστατευτισμού. Είναι, όμως, εκείνο το όπλο που θα υπενθυμίσει στον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ ότι ο προστατευτισμός δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των ΗΠΑ.
