«Έξω οι ΗΠΑ», «Έξω το ΝΑΤΟ» ήταν τα δύο συνθήματα που γράφτηκαν με ένα πινέλο και κόκκινη μπογιά στις πύλες του Πολυτεχνείου που έριξε το τανκ ΑΜΧ-30 τα ξημερώματα της 17ης Νοέμβρη του '73, από το χέρι του φοιτητή της Σχολής Καλών Τεχνών Γιάννη Καΐλη. Είναι δύο συνθήματα που έχουν μείνει στη συλλογική μνήμη και μνημονεύονται ακόμα και σήμερα καθώς γράφονται κάθε χρόνο στις κολώνες της Πατησίων με αφορμή τους εορτασμούς για την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Σαν σήμερα το 1974 βρέθηκε νεκρός από περαστικούς δίπλα από μία νεοανεγειρόμενη οικοδομή στην οδό Βαλτετσίου στα Εξάρχεια.
Ποιος ήταν ο Γιάννης Καΐλης
Ο Γιάννης Καΐλης γεννήθηκε στο Δίστομο το 1950 και από τριών ετών ορφάνεψε από πατέρα. Η μητέρα του κλήθηκε να μεγαλώσει τον ίδιο και τα τρία του παιδιά. Με πολλές στερήσεις κλήθηκε να μεγαλώσει σε μία περιοχή που τα προηγούμενα χρόνια έγινε ο τόπος μαρτυρίου για εκατοντάδες ανθρώπους (Ολοκαύτωμα του Διστόμου από τους Ναζί). Από νεαρή ηλικία είχε κλίση στη ζωγραφική και έτσι το 1971 εισήχθη στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Παράλληλα ήταν μαθητής του σπουδαίου Γιάννη Μόραλη αλλά και του Θύμιου Πανουργιά.
Ο αντιδικτατορικός αγώνας και η δολοφονία του
Αφότου πέρασε το κατώφλι της Σχολής Καλών Τεχνών πήρε ενεργό μέρος στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα και πρωτοστάτησε στις φοιτητικές κινητοποιήσεις. Φτάνοντας στον Νοέμβρη του '73 ο φοιτητικός χιλιάδες φοιτητές κλείστηκαν στο Πολυτεχνείο. Ανάμεσά τους και ο Γιάννης Καΐλης ο οποίος όπως προαναφέραμε έγραψε τα συνθήματα που έμειναν στην Ιστορία. Αμέσως μετά την καταστολή της εξέγερσης από τη χούντα ο Γιάννης Καΐλης φαίνεται ότι πέρασε στην παρανομία, όπως και άλλοι φοιτητές, καθώς καταζητείτο από την ΕΣΑ. Λίγο καιρό μετά έφτασαν στο Δίστομο πληροφορίες με βάση τις οποίες ο φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών είχε συλληφθεί.
Ώσπου στις 22 Φεβρουαρίου 1974 εντοπίστηκε το άψυχο σώμα του στην οδό Βαλτετσίου. Μεταξύ των ανθρώπων που βρέθηκαν στο σημείο ήταν και η δικηγόρος Φιλάνθη Ψυρρή. Αμέσως κατάλαβε ότι η υπόθεση ήταν πολύ διαφορετική από αυτή που παρουσιαζόταν. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε έναν αγώνα μέχρι να δικαιωθεί η ψυχή του Γιάννη Καΐλη. Οι μήνες πέρασαν και έναν χρόνο μετά έγινε εκταφή της σορού και διενέργεια νέας νεκροτομής η οποία απέδειξε ότι ο θάνατός του δεν οφειλόταν σε αυτοκτονία όπως ισχυριζόταν η χούντα αλλά σε δολοφονία.
«Απ’ την πρώτη στιγμή που είδα εντελώς τυχαία νεκρό τον Γιάννη κι άκουσα σχόλια και φήμες για ερωτικές απογοητεύσεις κ.λπ. από συγκεντρωμένους νεαρούς τραμπούκους που χαχάνιζαν περιπαιχτικά, σχημάτισα την πεποίθηση ότι ο Γιάννης δολοφονήθηκε και ευτυχώς δικαιώθηκα. Πάντα μου πίστευα πως οι άνθρωποι που έχουν ιδανικά δεν αυτοκτονούν ποτέ. Αγωνίζονται για αυτά και πεθαίνουν γι’ αυτά ή πιο σωστά δολοφονούνται απ’ αυτούς που δεν έχουν ιδανικά…», είχε πει σε παλαιότερη ομιλία της η δικηγόρος.
Οι μήνες πέρασαν και έναν χρόνο μετά έγινε εκταφή της σορού και διενέργεια νέας νεκροτομής η οποία απέδειξε ότι ο θάνατός του δεν οφειλόταν σε αυτοκτονία όπως ισχυριζόταν η χούντα αλλά σε δολοφονία.
Μάλιστα οι απαντήσεις της νεκροψίας ενισχύθηκαν από το ακόλουθο γεγονός. Σύμφωνα με έρευνα της κυρίας Ψυρρή, ο χουντικός αξιωματικός, Κ. Καραπαναγιώτης Αστυνόμος Α΄, Προϊστάμενος του «Σπουδαστικού» της Γενικής Ασφάλειας, έγραφε στο από 17-12-73 ενημερωτικό του σημείωμα- δυο μήνες πριν την δολοφονία του Γ. Καΐλη: «Μεταξύ των συμμετασχόντων εις τα έκτροπα του Πολυτεχνείου ήταν και ο φοιτητής Γιάννης Καϊλης του Ν. και της Βασ. Γεν. το 1950 εις το Δίστομο, κάτοικος οδούς Ευδήλου 7, όστις παρέμεινες καθ ΄όλην την διάρκεια των επεισοδίων ΕΠΡΩΤΟΣΤΑΤΗΣΕΝ εις την αναγραφήν συνθημάτων και εσχεδίασε το πανό ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ».
Σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει το 2017, στην εφημερίδα «Τα Νέα», μία φίλη του, η τότε πρόεδρος του Πολιτισμικού Συλλόγου Διστόμου Μίνα Κώτσου, είχε δηλώσει πως «μετά τα γεγονότα του Νοέμβρη η χούντα τον αναζητούσε. Τον Φλεβάρη του ’74 είχε έρθει στο Δίστομο και κάθησε για λίγες μέρες. Μόλις επέστρεψε στην Αθήνα, εξαφανίστηκε. Βρέθηκε λίγο μετά, πεταμένος, στην οδό Βαλτετσίου. Είπαν ότι αυτοκτόνησε πέφτοντας από τη διπλανή οικοδομή, όμως αυτό ήταν ψέμα. Οταν αυτοκτονείς, λόγω του νόμου της βαρύτητας πέφτεις ακριβώς κάτω, όχι μερικά μέτρα παραπέρα, στο διπλανό οικόπεδο. Την αναγνώριση του πτώματος έκανε μία ξαδέλφη του».
Από την πλευρά του ο δημοσιογράφος Λουκάς Δημάκας μιλώντας και εκείνος στα «Νέα» είχε πει ότι «θυμάμαι το άγριο κλίμα, το κλίμα τρομοκρατίας που υπήρχε στο χωριό όταν η σορός του έφτασε στο Δίστομο». «Υποτίθεται ότι επρόκειτο για αυτοκτονία και τον έφεραν συνοδεία 15 ασφαλίτες. Δεν άφηναν την οικογένεια ούτε να ανοίξει το φέρετρο. Δεν ήθελαν ούτε να τον πάνε σπίτι του, ήθελαν να γίνει στα γρήγορα η ταφή. Με το ζόρι άφησαν μια νοσοκόμα να τον αλλάξει, επειδή ξεσηκώθηκε ο κόσμος», είχε προσθέσει.
Μιλώντας για τον αδερφός της η Σουλτάνα Καΐλη είχε πει στα «Νέα» ότι «δεν μπορούσαμε ούτε να ανοίξουμε την ψυχή μας. Ερχόταν κόσμος στο σπίτι –υποτίθεται να μας συμπαρασταθεί –και μας έλεγαν «μη μιλάς». Υστερα από αυτό περάσαμε ζωή σκυλίσια. Η μάνα μου του είχε αδυναμία. Και αρρώστησε ψυχολογικά. Από αυτό το παιδί περίμενε πολλά. Θα έκανε προκοπή μεγάλη. Μόνος, ορφανός, χωρίς φροντιστήρια, πάλεψε με αγώνα για να σπουδάσει. Είχε ταλέντο στη ζωγραφική. Κι εμείς δεν μπορούσαμε ούτε να τον κλάψουμε. Είχα οργή, είχα θυμό. Τώρα αρχίζω να σκέφτομαι διαφορετικά».
«Την ημέρα που μπήκε το τανκ στο Πολυτεχνείο, ήταν μέσα. Χτυπήθηκε, αλλά όχι πολύ. Φορούσε ένα παλτό και τον προστάτευσε. Το ξεπέρασε. Ηταν Καθαρή Δευτέρα όταν μάθαμε ότι σκοτώθηκε. Τον περιμέναμε να έρθει για Αποκριές στο χωριό, είχε κανονίσει να πάει και σε μια λέσχη όπου μαζεύονταν στους Δελφούς για να ζωγραφίσουν, αλλά δεν ήρθε. Μας πήρανε και μας είπαν ότι ήταν στο νεκροτομείο», είχε συμπληρώσει.
Σύμφωνα με την κυρία Καΐλη «τον επόμενο Ιούνιο έγινε η εκταφή. Εγώ πήγα. Πήραν τα οστά, έκαναν εξετάσεις και φάνηκε ότι πρώτα σκοτώθηκε και μετά πετάχτηκε στο οικόπεδο».
Σημειώνεται ότι τρία χρόνια μετά τη δολοφονία του ιδρύθηκε στο Δίστομο ο Πολιτισμικός Σύλλογος ο οποίος ήταν μία ιδέα του Γιάννη Καΐλη. Ο αδικοχαμένος φοιτητής επιθυμούσε να ιδρυθεί ένας φορέας ο οποίος θα ασχολούνταν με τα προβλήματα του Διστόμου. Όπερ και εγένετο. Η πρώτη έκθεση με έργα του έγινε το 1975 στην Αθήνα. Μάλιστα υπάρχουν έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη, στον δήμο Διστόμου αλλά και σε συλλογές που έχουν στην κατοχή τους φίλοι και συγγενείς του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια των εορτασμών για τα 50 χρόνια από την αιματοβαμμένη εξέγερση του Πολυτεχνείου και συγκεκριμένα ανήμερα στις 17 Νοεμβρίου η πρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών κ. Ερατώ Χατζησάββα, ανακοίνωσε πως ζητά επίσημα να ανοίξει ο φάκελος του θανάτου του φοιτητή Γιάννη Καΐλη, ο οποίος θεωρείται ότι είναι ο 25ος νεκρός της εξέγερσης του Νοέμβρη του '73.
«Για την ιστορία και το άδικο» είχε πει στην ομιλία της η κυρία Χατζησάββα, αποκαλύπτοντας μάλιστα, ότι θα ζητήσει τη συμβολή της Συγκλήτου του ΕΜΠ και ολόκληρης της πανεπιστημιακής κοινότητας στην προσπάθεια αυτή. «Τον αυτοκτόνησαν. Είναι αναμφίβολο πως ο Γιάννης Καΐλης είναι ένας ήρωας. Ένας από τους νεκρούς του αντιδικτατορικού αγώνα», είχε δηλώσει η πρύτανης της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών.
Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 ετών από τη δολοφονία του, το Σάββατο 24 Φεβρουαρίου στο Δίστομο, τον τόπο καταγωγής του, φίλοι, συγγενείς και συντοπίτες του, θα τιμήσουν τη μνήμη του. Συγκεκριμένα πρόκειται για μία εκδήλωση που διοργανώνει ο Πολιτισμικός Σύλλογος Διστόμου και ο Δήμος Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας. Στην εκδήλωση θα παρευρεθεί και θα απευθύνει χαιρετισμό η πρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Ερατώ Χατζησάββα.
Θα παρουσιαστούν έργα του Γιάννη Καΐλη και φωτογραφίες από τη ζωή του και θα προβληθεί η προσωπικότητα, το έργο, η ζωή και ο θάνατός του μέσα από της μαρτυρίες της καθηγήτριάς του δρ Δήμητρας Σκαύδη, του παιδικού του φίλου, πολιτικού μηχανικού Γιάννη Γαμβρίλη, του συμμαθητή του στο Γυμνάσιο Διστόμου λογοτέχνη Γιώργου Θεοχάρη, του συγγραφέα του υπό έκδοση βιβλίου «Θάνατοι Στη Χούντα» Δημήτρη Βεριώνη, ενώ θα αναγνωστούν επιστολές του φίλου και συναδέλφου του Νεοκλή Κυριάκου και των συμφοιτητριών του Ηρώς Αγκαβανάκη και Γιούλας Ροζάκου. Την εκδήλωση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Λουκάς Δημάκας.
