Η σχέση ελληνικής λογοτεχνίας και τηλεόρασης υπήρξε στενή από τα πρώτα χρόνια της ασπρόμαυρης ακόμα, δημόσιας ελληνικής τηλεόρασης. Κλασικά έργα σπουδαίων Ελλήνων συγγραφέων όπως ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, οδήγησαν σε τηλεοπτικές μεταφορές που λατρεύτηκαν από το κοινό, άφησαν το στίγμα τους στην τηλεοπτική ιστορία κι ακόμα μνημονεύονται για την ποιότητα και την αισθητική τους.
Σήμερα το ενδιαφέρον της τηλεόρασης για λογοτεχνικά έργα έχει αναγεννηθεί κι ενισχυθεί σημαντικά ύστερα από τις μεγάλες επιτυχίες σειρών όπως ο “Σασμός” ή το “Αυτή η νύχτα μένει”. Χαρακτηριστικό είναι ότι την ερχόμενη τηλεοπτική σεζόν αναμένονται τουλάχιστον πέντε σειρές, οι οποίες είναι βασισμένες σε βιβλία (από το “Ναυάγιο” του Πετρουλάκη και το “Προξενιό της Ιουλίας” του Γιώργου Πολίτη, μέχρι την επιστροφή των “Πανθέων” του Τάσου Αθανασιάδη). Μέχρι τότε, ας δούμε 10 από τις πιο δημοφιλείς κι επιτυχημένες τηλεοπτικές μεταφορές βιβλίων, που άνοιξαν το δρόμο και εδραίωσαν τη θέση της ελληνικής λογοτεχνίας στην τηλεόραση.
Έμποροι των εθνών (1973 ΕΡΤ)
Τις εποχές που η Ελλάδα ερήμωνε, καθώς οι τηλεθεατές κλείνονταν στα σπίτια τους για να παρακολουθήσουν τις περιπέτειες του συνταγματάρχη Βαρτάνη στον «Άγνωστο πόλεμο», οι «Έμποροι των εθνών», μια σειρά βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, δημιουργεί το δικό της παθιασμένο και πιστό κοινό.
Χαρακτηριστικό της, το πασίγνωστο και εξαιρετικά αγαπημένο τραγούδι των τίτλων, «Ήτανε μια φορά» σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου και ερμηνεία Νίκου Ξυλούρη. Στη σκηνοθεσία είναι ο Δημήτρης Ποντίκας και ο Κώστας Φέρρης, ενώ πρωταγωνιστούν οι Κατερίνα Αποστόλου, Νίκος Τζόγιας, Ανδρέας Μπάρκουλης, Στάθης Ψάλτης, Μαρία Αλκαίου και πολλοί άλλοι.
Η επιτυχία της σειράς είναι τέτοια, που ένα χρόνο μετά, ακόμα ένα έργο του Παπαδιαμάντη, η «Γυφτοπούλα» μεταφέρεται στην οθόνη (αυτή τη φορά της ΥΕΝΕΔ), με τους ίδιους πρωταγωνιστές (Κατερίνα Αποστόλου, Νίκος Τζόγιας) και γίνεται επίσης ένα από τα δημοφιλέστερα τηλεοπτικά προγράμματα της εποχής.
Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (1975-76 ΕΙΡΤ)
Το ομότιτλο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη μεταφέρθηκε στην τηλεόραση του ΕΙΡΤ την περίοδο 1975-76 κι από την πρώτη στιγμή συγκλόνισε το τηλεοπτικό κοινό κι έγινε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της τηλεοπτικής ιστορίας.
Καθόλου παράξενο, αν σκεφτούμε τα ονόματα των συντελεστών της, αρχής γενομένης από τον σκηνοθέτη μεγάλων κινηματογραφικών επιτυχιών, Βασίλη Γεωργιάδη (ο οποίος με τις ταινίες «Κόκκινα φανάρια» και «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» έφτασε μέχρι και στα Όσκαρ), τους παραγωγούς Γιώργο και Ελβίρα Ράλλη, τον Νότη Περγιάλη στη διασκευή του σεναρίου και τον Κώστα Λυχναρά στην τηλεοπτική διεύθυνση.
Όσο για το καστ, περιλάμβανε κορυφαία ονόματα του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου, όπως οι Λυκούργος Καλλέργης, Ανδρέας Φιλιππίδης, Γεωργία Βασιλειάδου, Γιώργος Φούντας, Κάτια Δανδουλάκη, Νίκη Τριανταφυλλίδη, Ελένη Ζαφειρίου, Νίκος Καλογερόπουλος, Μαίρη Ιγγλέση, Αλίκη Αλεξανδράκη και ο Αλέξης Γκόλφης στο ρόλο του Μανωλιού (ένα ρόλο που τον στιγμάτισε και δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από αυτόν).
Η σειρά προβλήθηκε σε 50 επεισόδια των 45 λεπτών (με το πρώτο να βγαίνει στον αέρα στις 29 Μαΐου 1975). Η υπόθεση εκτυλίσσεται σε ένα χωριό στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας το 1921, πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, όπου οι κάτοικοι στο πλαίσιο ενός παλιού εθίμου κάνουν την αναπαράσταση των Παθών του Χριστού.
Ο Αλέξης Γκόλφης, ο οποίος υποδύθηκε τον Μανωλιό που θα έκανε τον Χριστό στην αναπαράσταση, σημείωσε τεράστια επιτυχία και ταυτίστηκε με τον ρόλο του Χριστού, από τον οποίο δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει. Παρά την επιτυχία, η καριέρα του δεν είχε την αναμενόμενη πορεία. Ύστερα από μια συμμετοχή στον “Συνταγματάρχη Λιάπκιν” το 1979 και κάποιες εμφανίσεις τη δεκαετία του ‘90 σε σειρές όπως “Η συκοφαντία του αίματος”, οι εξαρτήσεις από το αλκοόλ κι άλλος ουσίες οδήγησαν στον πρόωρό θάνατό του το 2007 σε ηλικία 59 ετών (ενώ είχε ζήσει τους τελευταίους μήνες της ζωής του ως άστεγος και ρακοσυλλέκτης…).
Οι Πανθέοι (1977-79 ΕΡΤ)
Η μεγαλύτερη τηλεοπτική επιτυχία της εποχής της φέρει επίσης τη σκηνοθετική σφραγίδα του Βασίλη Γεωργιάδη κι είναι βασισμένη στην τριλογία μυθιστορημάτων του Τάσου Αθανασιάδη «Η χαρισάμενη εποχή», «Μάρμω Πανθέου» και «Η Κερκόπορτα», που εξιστορεί τις περιπέτειες των Πανθέων, μιας μεγαλοαστικής οικογένειας, κατά τα πρώτα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η σειρά, που είχε διάρκεια τριών σεζόν και 100 επεισοδίων, καθήλωσε το κοινό γύρω από την ερωτική ιστορία της Μάρμως (Κάτια Δανδουλάκη) με τον ανηψιό του πολύ μεγαλύτερου και πλούσιου άντρα της, Κίτσο (Στέλιο Καλογερόπουλο). Το ερωτικό τρίγωνο δίχασε το κοινό κι έγινε πρώτο θέμα συζήτησης, ενώ η Κάτια Δανδουλάκη ταυτίστηκε τόσο με το ρόλο που δεχόταν ακόμα και υβριστικά σχόλια για τη στάση της απέναντι στον άντρα της και λατρεμένο του κοινού από το ρόλο του ως συνταγματάρχη Βαρτάνη στον “Άγνωστο πόλεμο”, Άγγελο Αντωνόπουλο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το τελευταίο επεισόδιο κάθε εβδομάδας δημοσιευόταν ως φωτορομάντσο στο περιοδικό “Ραδιοτηλεόραση”, εκτινάσσοντας στα ύψη τις πωλήσεις του.
Η σειρά πρόκειται να επιστρέψει την ερχόμενη τηλεοπτική σεζόν στον ΣΚΑΪ με την Κάτια Δανδουλάκη, παρούσα στο καστ (45 χρόνια μετά), αυτή τη φορά στο ρόλο της αυστηρής Χρυσοστόμης Πανθέου (που απεχθάνεται τη Μάρμω...).
Η αναδυομένη (1978 ΥΕΝΕΔ)
Τον χειμώνα του 1978, το τηλεοπτικό κοινό ταξίδευε κάθε απόγευμα στη Ζάκυνθο μέσω της ΥΕΝΕΔ για να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στον έρωτα ανάμεσα στην πανέμορφη Κλέλια (Νόρα Βαλσάμη) και σε δύο αδερφούς, στον ρομαντικό Παύλο (Πάνο Χατζηκουτσέλη) και στον γοητευτικό Ντένη (Δάνη Κατρανίδη) στην «Αναδυόμενη», σε σκηνοθεσία Ερρίκου Ανδρέου και μουσική Βαγγέλη Πιτσιλαδή.
Η σειρά, που βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γρηγόριου Ξενόπουλου, έκανε «μόδα» τα έργα του Ξενόπουλου στην ελληνική τηλεόραση (ένα χρόνο μετά ακολούθησε η άλλη μεγάλη επιτυχία, οι «Μυστικοί αρραβώνες»). Το τραγικό τέλος της ιστορίας, με τη θυσία του ενός αδερφού, έκανε όλη την Ελλάδα να κλαίει…
Αστροφεγγιά (1980 – 1981 ΕΡΤ)
Μια από τις πρώτες σειρές που έφερε το χρώμα στην ελληνική τηλεόραση, μαζί και μια νέα γενιά ηθοποιών που έμελλε στο μέλλον να γίνουν πρωταγωνιστές όπως οι Αντώνης Καφετζόπουλος, Γιώργος Κιμούλης, Γρηγόρης Βαλτινός, Δάνης Κατρανίδης, Μίνα Αδαμάκη, Μιμή Ντενίση, Άρης Ρέτσος -ο οποίος ξεχώρισε με την ερμηνεία του- και η πιο γνωστή από τις κινηματογραφικές συμμετοχές της, Νόρα Βαλσάμη.
Βασίστηκε στο ομότιτλο βιβλίο του Ιωάννη Μ. Παναγιωτόπουλου, που είχε ως θέμα την ενηλικίωση μιας παρέας νέων ανθρώπων με κοινά όνειρα και διαφορετικό κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο την περίοδο μεταξύ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Μικρασιατικής Καταστροφής. Τη διασκευή του σεναρίου έκανε ο Βαγγέλης Γκούφας, ενώ σκηνοθέτησε ο Διαγόρας Χρονόπουλος.
Η σειρά προβλήθηκε σε δυο κύκλους, 13 επεισοδίων ο καθένας, και σημείωσε μεγάλη επιτυχία, κυρίως στις νεότερες γενιές τηλεθεατών (το αποκαλούμενο σήμερα ως “νεανικό κοινό”).
Κίτρινος φάκελος (1990-1991, ΑΝΤ1)
Η πρώτη χρονιά λειτουργίας του τηλεοπτικού ΑΝΤ1 έφερε μαζί της μια σειρά, που έμελλε να σφραγίσει την ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης και να δώσει νέα πνοή στο πάντρεμα λογοτεχνίας και μικρής οθόνης.
Ο Κώστας Κουτσομύτης στη σκηνοθεσία και ο Βαγγέλης Γκούφας στο σενάριο αναλαμβάνουν να μεταφέρουν την ιστορία και την ατμόσφαιρα του -κατά τον ίδιο τον Μ. Καραγάτση- πιο άρτιου έργου του και το καταφέρνουν με μεγάλη επιτυχία σε δύο κύκλους των 39 επεισοδίων, που αγαπιούνται από το κοινό και σημειώνουν υψηλές τηλεθεάσεις.
Η σκοτεινή ιστορία έρωτα, πάθους και συμφερόντων στην Αθήνα μιας άλλης εποχή, όπως την αφηγείται ο Καραγάτσης, αποκτά σάρκα και οστά στα πρόσωπα των Γιώργου Κιμούλη, Καριοφυλλιάς Καραμπέτη, Γιώργου Μιχαλακόπουλου, Ηλία Λογοθέτη, Βλαδίμηρου Κυριακίδη, Πέτρου Φυσούν, Ντίνου Λύρα και πολλών καλών ηθοποιών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο «Κίτρινος φάκελος» είχε ξεκινήσει να γυρίζεται και νωρίτερα για λογαριασμό της ΕΡΤ, με πρωταγωνιστές τους Νικήτα Τσακίρογλου και Ξένια Καλογεροπούλου, αλλά η αλλαγή στην πολιτική ηγεσία και στη διοίκηση της, οδήγησε στην ακύρωση της προβολής του.
Βαμμένα κόκκινα μαλλιά (1992, ΑΝΤ1)
Η επόμενη μεγάλη επιτυχία του ΑΝΤ1 ήταν επίσης βασισμένη σε βιβλίο, αυτή τη φορά του Κώστα Μουρσελά, και φέρει και πάλι την υπογραφή των Κώστα Κουτσομύτη στη σκηνοθεσία και Βαγγέλη Γκούφα στο σενάριο. Η σειρά έκανε μεγαλύτερη επιτυχία κι από τον Κίτρινο φάκελο -που για πολλούς βέβαια παρέμεινε αξεπέραστος- ενώ μεγάλη επιτυχία έκανε και το ομώνυμο τραγούδι του Βασίλη Δημητρίου, όπως το ερμήνευσε ο Γιώργος Νταλάρας.
Παρακολουθεί τις ζωές δύο εντελώς διαφορετικών μεταξύ τους φίλων, καταγράφοντας ουσιαστικά μια ολόκληρη εποχή, από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι τα πιο πρόσφατα. Η σειρά ενίσχυσε κι άλλο τη δημοτικότητα της για άλλη μια φορά εξαιρετικής Καριοφυλλιάς Καραμπέτη, ενώ ανέδειξε σε σταρ ηθοποιούς όπως οι Γιώργος Νινιός, Κώστας Αρζόγλου.
Ήταν μια από τις πιο ακριβές παραγωγές της εποχής της, που άνοιξε το δρόμο για την επένδυση υψηλών προϋπολογισμών στην ελληνική μυθοπλασία. Ξεκίνησε να μεταδίδεται στις 18 Σεπτεμβρίου του 1992 και ολοκληρώθηκε σε έναν κύκλο 37 επεισοδίων.
Το τρίτο στεφάνι (1995, ΑΝΤ1)
Μετά την επιτυχία σειρών όπως το «Ρετιρέ», ο Γιάννης Δαλιανίδης ανανεώνει τη σχέση του με τη μικρή οθόνη μέσα από μια σειρά βασισμένη στο μυθιστόρημα του Κώστα Ταχτσή, «Το τρίτο στεφάνι».
Πρόκειται για μια σειρά που αγαπήθηκε πολύ από το κοινό, καθώς μεταφέρει τη νέα ελληνική ιστορία μέσα από τις ιστορίες δύο γυναικών, της Εκάβης και της Νίνας, που ενσαρκώνουν αριστοτεχνικά οι Νένα Μεντή και Λήδα Πρωτοψάλτη.
Ένα πλήθος γνωστών ή ακόμα τότε άγνωστων ηθοποιών συνθέτουν το καστ, στο οποίο περιλαμβάνονται ονόματα όπως οι Δημήτρης Καλλιβωκάς, Καίτη Ιμπροχώρη, Γιώργος Αρμένης, Ελένη Κούρκουλα, Τάνια Τρύπη, Χρύσα Ρώπα, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης. Μεγάλη επιτυχία, πέρα από την ίδια τη σειρά, σημείωσε και η μουσική της, αλλά και το ομώνυμο τραγούδι, που έγραψε ο Σταμάτης Κραουνάκης και ερμήνευσε η Άλκηστις Πρωτοψάλτη.
Η Αίθουσα του Θρόνου (Mega 1998-99)
Μετά την επιτυχία των «Φρουρών της Αχαΐας» το 1992, το Mega προχωρά στην τηλεοπτική μεταφορά ακόμα ενός έργου του Τάσου Αθανασιάδη μέσα από μια πανάκριβη παραγωγή -την ακριβότερη για τα δεδομένα της εποχής της- που φέρνει στην τηλεόραση ηθοποιούς όπως ο Αλέκος Αλεξανδράκης, ο Νίκος Ρίζος και η Ρένη Πιττακή και παρουσιάζει τη Μαρία Ναυπλιώτου στην πρώτη της εμφάνιση σε τηλεοπτική σειρά.
Τα γυρίσματα γίνονται στην πανέμορφη Σύρο, ενώ τη σκηνοθεσία αναλαμβάνει η Πηγή Δημητρακοπούλου, την απόδοση του σεναρίου η Ντόρα Φασσέα και την υπέροχη μουσική επένδυση η Ευανθία Ρεμπούτσικα. Το φινάλε της σειράς στις 20 Απριλίου του 1999 συμπίπτει χρονικά με τη μέρα του θανάτου του αξέχαστου, Νίκου Ρίζου.
Το Νησί (2010, Mega)
Η Μιρέλλα Παπαοικονόμου αναλαμβάνει να μεταφέρει στην τηλεόραση μέσα σε 26 επεισόδια το βιβλίο της Βικτόρια Χίσλοπ «Το Νησί», με αποτέλεσμα μια σειρά ικανή να αλλάξει την πορεία της ελληνικής μυθοπλασίας στην ελληνική τηλεόραση, σε μια εποχή που τα ριάλιτι είχαν ήδη ανατρέψει τα δεδομένα σε βάρος της μυθοπλασίας.
Η σειρά καταγράφει την ιστορία της Σπιναλόγκα και της ζωής των ασθενών από τη Νόσο του Χάνσεν εκεί από το 1939 μέχρι το 1957 σε μια παραγωγή υψηλών προδιαγραφών και κόστους. Το κοινό την ξεχωρίζει και την ανταμείβει με υψηλότατες τηλεθεάσεις. Πρωταγωνιστούν οι Στέλιος Μάινας, Κατερίνα Λέχου, Γιάννης Στάνκογλου, Αιμίλιος Χειλάκης, Γιούλικα Σκαφιδά, Αλέξανδρος Λογοθέτης, Ευγενία Δημητροπούλου κ.ά.
Το «Νησί» στάθηκε η σειρά που έδωσε την αφορμή της αναγέννησης της ελληνικής μυθοπλασίας, η οποία τη δεκαετία του 2000 είχε υποχωρήσει σημαντικά μπροστά στην επέλαση των ριάλιτι, αρχής γενομένης από το πρώτο Big Brother το 2001.
