Ένα τεράστιο λάθος, εγκληματικών διαστάσεων έπραξε ο αποκαλούμενος Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος το 1920, υποτασσόμενος στους Βρετανούς πιθανότατα, όταν αρνήθηκε την συνδρομή ποντιακού στρατεύματος που αριθμούσε 20.000 αρματωμένους μαχητές το 1920 αλλά και πολλών χιλιάδων άλλων, κατά των ορδών του Κεμάλ και υπέρ του ελληνικού στρατού.
Για το θέμα αυτό σύμφωνα με πηγές υπάρχει γραπτό υπόμνημα των Ποντίων.
Αυτό δόθηκε τον Ιανουάριο του 1920 προσωπικά στον τότε Έλληνα πρωθυπουργό Ε. Βενιζέλο στο Παρίσι.
Σε αυτό οι Πόντιοι ανέφεραν θέτουν στην διάθεση της ελληνικής κυβερνήσεως και του στρατού μας, στρατιωτική δύναμη 20.000 στρατιωτών, που ισοδυναμεί με δύο μεραρχίες, από εκείνες που μας έλειψαν στον Σαγγάριο και στις παρυφές της Άγκυρας, για να διαλύσουμε τον στρατό του Κεμάλ
Το υπόμνημα των Ποντίων:
«Προς τον Εξοχώτατον Πρόεδρον της Ελληνικής Κυβερνήσεως κ. Ελευθέριον Βενιζέλον, εις Παρισίους.
Εξοχώτατε, εθεωρήσαμεν σκόπιμον να υποβάλωμεν Υμίν συνημμένως υπόμνημα, όπερ η Επιτροπεία των εν Ελλάδι Ποντίων απέστειλεν εις το Γενικόν Επιτελείον.
Προέλασις δυνάμεως είκοσι χιλιάδων ανδρών ως εκείνης την οποίαν, κατά μετρίους υπολογισμούς είναι εις θέσιν καλώς εφοδιαζόμενος και εξοπλιζόμενος να παρατάξη εις πρώτην στιγμήν ο Πόντος δύναται να απασχολήση σοβαρώς τον εις Σεβάστειαν συγκεντρούμενον στρατόν του Κεμάλ.
Είναι γνωστόν ότι η Σεβάστεια αποτελεί σπουδαίαν δράσιν του κεμαλισμού. Η από Αμισόν εις Σεβάστειαν αμαξιτή οδός είναι εις την διάθεσιν ημών, δεδομένου ότι ο Κεμάλ απέσυρε τελευταίως πάσας τας δυνάμεις αυτού εκ της περιφερίας ταύτης. Επιτυχής προέλασις προς την διεύθυνσιν ταύτην αποκόπτει τπν υποχώρησιν του πρός δυσμάς δρώντος στρατού. Πάντα ταύτα θα επέφερον ευθύς αμέσως σοβαρόν αντιπερισπασμόν εις τας δυνάμεις του Κεμάλ εξ ού προφανές ότι θα επωφεληθή ο ημέτερος στρατός.
Το υπόμνημα τούτο αποστέλλομεν Υμίν διά του κ. Ι Θιάκη, εντεταλμένου να υποβάλη Υμίν και προφορικώς τας επί τούτω ιδέας ημών.
Αθήναι24/1/1920
Ο Πρόεδρος Χ. Καλαντίδης
Ο Γραμματεύς Κ. Κανσήζ»
Και προς τον Στρατό
Υπήρχε και άλλο υπόμνημα προς το Γενικό Επιτελείο Στρατού, που έδινε λεπτομερή στοιχεία για τη συγκρότηση και τις διαθέσιμες δυνάμεις του ποντιακού στρατού όπως:
«Εις την περιφέρειαν Αμασείας 4.000 άνδρες έχουν τα όπλα των και είναι οργανωμένοι εις τα ελληνικά χωρία» και «ο στρατηγός Ανανίας του ρωσικού στρατού, Πόντιος την καταγωγήν, ως ο ίδιος εδήλωσεν εις την καθ’ ημάς Επιτροπείαν, δύναται να ανασυντάξη εντός βραχυτάτου χρονικού διαστήματος την μεραρχίαν ταύτην με δύναμιν 10.000 ανδρών».
Πολλοί θεώρησαν ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος αδιαφόρησε και αγνόησε το υπόμνημα των Ποντίων.
Εμείς θα λέγαμε ότι υπάκουσε στα κελεύσματα των Βρετανών και δεν θέλησε να τους κοντράρει στα σχέδια τους, ενώ πάντα θα έχουμε υπόψιν μας ότι το Λονδίνο ήθελε μια πλήρως ελεγχόμενη Ελλάδα, για τα συμφέροντα του στην Μέση Ανατολή, και όχι φυσικά την αναβίωση της ελληνικής βυζαντινής αυτοκρατορίας η οποία σχηματίζονταν με την ελληνική πολεμική επιχείρηση.
Είναι απόλυτα τεκμηριωμένο ότι αν 20.000 Πόντιοι και μερικές χιλιάδες Αρμένιοι και λοιποί συμμετείχαν στις πολεμικές επιχειρήσεις, τότε ο ελληνικός στρατός θα αναρτούσε την σημαία του στην Άγκυρα.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το υπόμνημα των Ποντίων τονίζει τους δεκάδες μη μουσουλμάνους συμμάχους που θα στηρίξουν την εκστρατεία κατά του Κεμάλ:
«…Προ Ποντίων βαδιζόντων κατά του Κεμάλ δεν θα μείνουν απλοί θεαταί οι Αρμένιοι, αλλά κυρίως οι Κιρκάσιοι και οι Κιζηλμπάσηδες της Σεβαστείας, ούτε οι Χριστιανοί Λαζοί, ούτε οι Σταυριώται και διάφοροι άλλοι μουσουλμανικαί αλλά μη τουρκικοί φυλαί, οι οποίοι τα προς τους Έλληνας αισθήματά των πολλάκις και εμπράκτως εξεδήλωσαν…».
Αντί αυτού ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές το 1920 και αποσύρθηκε, ενώ το 1931 πρότεινε τον σφαγέα των Ελλήνων Μουσταφά Κεμάλ για το βραβείο Νόμπελ.
