Όσες διαμαρτυρίες και αν υπήρξαν, εκείνοι που παίρνουν τις αποφάσεις δεν κάμφθηκαν, δεν άλλαξαν γνώμη. Πλήγμα τεράστιο στην καρδιά των κλασικών σπουδών, που συνοδεύεται με τον φόβο ότι θα ακολουθήσουν και άλλα πανεπιστήμια διεθνούς κύρους.
Σαφώς και έχουν όνομα οι ένοχοι, ή, τουλάχιστον, κινηματική προέλευση. Είναι το γνωστό κίνημα politically correct (όχι στην Οδύσσεια γιατί ο Ομηρος είναι σεξιστής και μιλά μόνο για λευκούς) που συναντά το κίνημα της ήσσονος προσπάθειας (καλές είναι και οι μεταφράσεις) και άλλα κινήματα, ιδίως στην Αμερική. Ποιοι είναι αυτοί οι λευκοί άνδρες, που έζησαν σε δουλοκτητικές κοινωνίες, οι οποίοι θα μιλήσουν στον σημερινό, «υποψιασμένο» άνθρωπο;
Μόλις πριν από μερικά χρόνια, δεν βλέπαμε τα πράγματα έτσι. Δεν ζητούσαμε, δηλαδή, παραλογιζόμενοι, να περιγράφουν οι ποιητές, οι φιλόσοφοι, οι ρήτορες, κοινωνίες διαφορετικές από τις δικές τους, στις οποίες είχαν ζήσει. Συμφωνούμε, δεν συμφωνούμε σήμερα με τις ιδεολογίες εκείνων των κοινωνιών, δεν έχει νόημα να καταδικάζουμε εκ των υστέρων πεποιθήσεις και να αποκλείουμε κείμενα ή συγγραφείς. Όλα κάτι προσφέρουν. Επιπλέον, ο καθένας από όσους διδασκόταν έως τώρα η ανθρωπότητα, είχε δώσει κάτι ξεχωριστό στον τομέα του. Κάτι, που έφτασε μέχρι τις μέρες μας, επειδή έχει αξία.
Ο Le Corbusier, ο μεγάλος μοντερνιστής αρχιτέκτονας, ονόμασε τον Παρθενώνα «τη βάση για όλες τις μετρήσεις στην τέχνη». Αντιστοίχως, πολλά έργα Ιστορίας, Ρητορικής, Ποίησης (αρχαίο δράμα) αποτελούν ακόμα τη βάση για μετρήσεις. Ωστόσο, το κέντρο βάρους τείνει να μετακινηθεί από τις Κλασικές Σπουδές στις επιταγές της αγοράς. Εδώ και δεκαετίες, οι διανοούμενοι μιλούν για φθίνουσα επιρροή του Πνεύματος. Και εννοούν το δυτικό πνεύμα, αυτό που διαπερνά, υποτίθεται, τον πολιτισμό μας. Που βασίζεται στη μελέτη της αρχαίας Ελλάδας και της αρχαίας Ρώμης. Διότι, υποτίθεται (ή έτσι είναι) οι κλασικές σπουδές δεν φέρνουν χρήμα.
Γραφή είχαν πριν από εμάς, αρχαίοι λαοί της Μεσοποταμίας, αλλά και η αρχαία Αίγυπτος. Ωστόσο, τα κείμενα που διασώθηκαν δια της αντιγραφής, ήταν τα κείμενα των προγόνων μας, όπως και των αρχαίων Ρωμαίων. Προφανώς για το σπουδαίο και πιο ενδιαφέρον περιεχόμενό τους (λογοτεχνικά κείμενα, απόψεις, σκέψεις, ιστοριογραφία, φιλοσοφία. Όχι γραφειοκρατικοί απολογισμοί ανακτόρων και πράξεις βασιλέων). Πάνω σε αυτό το περιεχόμενο πάτησαν, αιώνες μετά, ο Διαφωτισμός και η Αναγέννηση, για να φτάσουμε σε έναν σημερινό κόσμο που διακρίνεται. Που έχει όρους, νόμους, αξίες, κώδικες, σε πλαίσιο δημοκρατίας. Όλο μαζί.
Εν τω μεταξύ οι κοινωνίες εξελίσσονται και μαζί τους εξελίσσονται τα πάντα. Και η τεχνολογία και η επιστήμη και η οικονομία και η διοίκηση. Φτάνουμε στο σημείο (αν δεν το έχουμε περάσει ήδη) όπου η ανθρωπότητα πρέπει να πάρει μια νέα απόφαση: τι θα θωρείται πρώτο;
Οι αυτοκρατορίες, έστω και του πνεύματος, παρακμάζουν και διαλύονται όταν δεν μπορούν πλέον να αλλάξουν. Οτιδήποτε δεν εξελίσσεται, πεθαίνει. Ο δυτικός πολιτισμός αποτελεί οιονεί «αυτοκρατορία». Βεβαίως και πρέπει να αλλάξει, κρατώντας όμως τον πυρήνα του. Μέσα στον οποίο είναι οι ανθρωπιστικές σπουδές.
Αν θα χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία, ακόμα και η επιστήμη για το Καλό ή για το Κακό, άπτεται των αξιών μας. Αν η οικονομία και η διοίκηση θα είναι φιλικά προς τον άνθρωπο και ιδίως τον ασθενέστερο και όχι εχθρικά, και πάλι θέμα αξιών είναι. Τι επιλέγεις; Αρετή ή Κακία; Για να θυμηθούμε και τον αρχαίο μύθο. Πίσω από καθεμιά υπάρχει μια ιδεολογία, που οδηγεί και ορίζει τους στόχους.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Νομική σχολή Αθηνών: Από τις καλύτερες στην εικονική δίκη
Δεν είναι καν θέμα αν θα διδάσκονται αρχαία ελληνικά ή λατινικά στα πανεπιστήμια. Είναι αν θα διδάσκονται τη σημασία και την ουσία των κειμένων που έχουν γραφτεί σε αυτές τις γλώσσες πριν από χιλιάδες χρόνια. Κείμενα που παραμένουν επίκαιρα, καλύπτοντας τους προβληματισμούς και σύγχρονων κοινωνιών. Θέλουμε να είμαστε πρώτοι στα μαθηματικά ή στην πληροφορική; Όσο και αν δεν φαίνεται, αυτό θα το επιτύχουμε μονάχα με πρωτιές και στις κλασικές σπουδές.
Η χώρα μας θα έπρεπε να πρωτοστατεί στον αγώνα αυτόν, που την αφορά περισσότερο από όσο φανταζόμαστε. Δεν μας επισκέπτονται μόνο για τις ομορφιές μας τα εκατομμύρια τουριστών, μάς επισκέπτονται και για την Ιστορία μας- βάση του δυτικού πολιτισμού. Εμείς όμως, σε μια απεγνωσμένη κίνηση, αφαιρέσαμε κατά το παρελθόν τα αρχαία ελληνικά και λατινικά από το πρωτότυπο στη Μέση Εκπαίδευση. Ίσως για να μη μας πει «εθνικιστές» η Αριστερά που έχει μια δική της αντίληψη περί του αρχαίου κόσμου. Η οποία σε κάποια σημεία θυμίζει ακόμα και το κίνημα Politically correct, αλλά δεν είναι της παρούσης.
Αφαιρέσαμε λοιπόν τα ωραία κείμενα, τα οποία απαιτούν γραμματική και συντακτικό, που δεν μπορούν να παπαγαλίσουν οι μαθητές, και τα αντικαταστήσαμε με τη μετάφραση. Αυτή μια χαρά παπαγαλίζεται. Εάν κάτι τέτοιο βοηθούσε στη βαθύτερη ενασχόληση μαζί τους, το πρόβλημα θα ήταν κοντά στη λύση του. Τώρα, και χάνουμε τις λέξεις και την ουσία. Εις το πηλίκον, μηδέν.
«τυφλὸς τά τ᾽ ὦτα τόν τε νοῦν τά τ᾽ ὄμματ᾽ εἶ» λέει ο Σοφοκλής στον Οιδίποδα τύραννο. Τυφλός και στα αυτιά και στον νου και στα μάτια. Είναι τόσο σημαντικό αυτό που θέλει να πει ο ποιητής, ώστε χρησιμοποιεί την επανάληψη του γράμματος «ταυ» για να το καρφώσει στο μυαλό του θεατή. Αν δεν το μάθεις ποτέ στη ζωή σου, αλλά ασχολείσαι με τις κλασικές σπουδές, χάνεις. Κι αν είσαι Ελλάδα και έχεις καταστρέψει τις δικές του κλασικές σπουδές, πώς να ξεκινήσεις την εκστρατεία υπέρ τους που τόσο έχει ανάγκη ο κόσμος;
Η μόνη λύση που υπάρχει είναι: αλλαγές στην Παιδεία μας, όπως αναφέρει η Αγγελική Κώττη.
Και καταφυγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να ασκηθούν ανάλογες πολιτικές στον δυτικό κόσμο. Πώς θα κάνουμε τους ηγέτες της να κατανοήσουν ότι αν δεν τα καταφέρουμε θα σβήσουμε, δεν το ξέρω. Ξέρω όμως ότι πρέπει να προσπαθήσουμε.
