Το Ισραήλ θα απορρίψει τις προτεινόμενες αλλαγές του Λιβάνου στη συμφωνία για το φυσικό αέριο, μεταδίδει το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP), επικαλούμενο αξιωματούχο.
Συγκεκριμένα, το Ισραήλ θα απορρίψει τις τροπολογίες του Λιβάνου σε μια πρόταση που συνέταξαν οι ΗΠΑ για την επίλυση μιας μακροχρόνιας διαφωνίας για τα θαλάσσια σύνορα, σχετικά με τα πλούσια σε φυσικό αέριο ύδατα στα ανοικτά των μεσογειακών ακτών των χωρών.
<blockquote class="twitter-tweet"><p lang="en" dir="ltr"><a href="https://twitter.com/hashtag/BREAKING?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw">#BREAKING</a> Israel to reject Lebanon's proposed changes to gas deal: official <a href="https://t.co/bhbQCclbfy">pic.twitter.com/bhbQCclbfy</a></p>— AFP News Agency (@AFP) <a href="https://twitter.com/AFP/status/1577955290095489024?ref_src=twsrc%5Etfw">October 6, 2022</a></blockquote> <script async src="https://platform.twitter.com/widgets.js" charset="utf-8"></script>
Την ίδια στιγμή, το Ισραήλ προσπαθεί να προωθήσει την ανάπτυξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου του και των γειτόνων του, υπό το πρίσμα της ευρωπαϊκής ενεργειακής έλλειψης. Σχεδιάζει να πουλήσει φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της στην Ανατολική Μεσόγειο στις ευρωπαϊκές χώρες που αποδεσμεύονται από τον ρωσικό εφοδιασμό φυσικού αερίου. Τούτου λεχθέντος, το Ισραήλ εμπλέκεται σε δύο διεθνείς διαμάχες σχετικά με την ανάπτυξη των κοιτασμάτων αερίου του στη Μεσόγειο.
Η διαμάχη με τον Λίβανο επικεντρώνεται στην οριοθέτηση των οικονομικών υδάτων των δύο κρατών. Ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Άμος Χοκστάιν (Amos Hochstein), ο οποίος μεσολάβησε μεταξύ των πλευρών, αναμένεται να παρουσιάσει ένα σχέδιο συμφωνίας και στις δύο κυβερνήσεις πριν από την αναμενόμενη υπογραφή εντός εβδομάδων. Οι αναφορές αναφέρουν ότι σημειώθηκε πρόοδος στο περιθώριο της συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
Η δεύτερη είναι μια διαμάχη για την ανάπτυξη του κοινού κοιτάσματος Αφροδίτης-Γισάι, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας βρίσκεται στα οικονομικά ύδατα της Κύπρου και ένα μικρό μέρος σε ισραηλινό έδαφος. Μετά από αδιέξοδο για σχεδόν μια δεκαετία, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος πρόσφατα στην επίλυση αυτής της διαμάχης. Μάλιστα, μετά τις συζητήσεις της 19ης Σεπτεμβρίου στην Κύπρο μεταξύ της υπουργού Ενέργειας του Ισραήλ Καρίν Ελχαράρ και της Κύπριας ομολόγου της Νατάσας Πηλίδη, οι δύο πλευρές ανακοίνωσαν ότι συμφώνησαν στα περισσότερα εκκρεμή ζητήματα.
Σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις
Ισραηλινή διπλωματική πηγή είπε στο Al-Monitor ότι η αναδυόμενη συμφωνία θα περιλαμβάνει την πώληση της παραχώρησης του Ισραήλ στο τμήμα σε εταιρείες που κατέχουν το franchise από την κυπριακή πλευρά, αν και το ύψος της αποζημίωσης δεν έχει καθοριστεί. Βάσει αυτής της συμφωνίας, το Ισραήλ θα συμφωνούσε με το αίτημα των εταιρειών της κυπριακής πλευράς να αποκτήσουν όλα τα δικαιώματα στο πεδίο. Οι εταιρείες από την ισραηλινή πλευρά είχαν ζητήσει την κοινή ανάπτυξη του πεδίου αλλά απορρίφθηκαν.
Για να διευθετηθεί το θέμα της αποζημίωσης, οι δύο υπουργοί και οι ομάδες τους συμφώνησαν να διορίσουν έναν διεθνή εμπειρογνώμονα για να καθορίσει τις ακριβείς λεπτομέρειες της συμφωνίας μεταξύ των κατόχων και από τις δύο πλευρές. Αυτός ο διαιτητής υποτίθεται ότι θα καθορίσει περαιτέρω εάν το κράτος του Ισραήλ θα λάβει (εφάπαξ) οικονομική αποζημίωση και θα παραιτηθεί πλήρως από τα δικαιώματά του στο πεδίο ή θα κερδίσει (τακτικά) δικαιώματα και φόρους από την παραγωγή μόλις ξεκινήσει.
Το κοίτασμα φυσικού αερίου, το κυπριακό τμήμα του οποίου είναι γνωστό ως Αφροδίτη και το ισραηλινό τμήμα γνωστό ως Γισάι, εκτιμάται ότι περιέχει 130 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου. Ανακαλύφθηκε το 2010, το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται στα χωρικά ύδατα της Κύπρου και έχει άδεια στη Chevron, τη βρετανική Shell και τους Ισραηλινούς εταίρους. Περίπου το 7% έως 9% βρίσκεται εντός των χωρικών υδάτων του Ισραήλ και ανήκει σε μια εταιρική σχέση τριών ισραηλινών εταιρειών: Israel Opportunity Company, Eden Energy και Nammax.
Μεταξύ 2012 και 2019, διεξήχθησαν μη παραγωγικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Κύπρου για την επίλυση της διαφοράς μεταξύ της κυπριακής επιθυμίας να αποκτήσει τα δικαιώματα των ισραηλινών εταιρειών και της επιθυμίας του ισραηλινού ομίλου να παραμείνει εταίρος στον τομέα, έστω και δευτερεύων.
Αφού οι παραχωρησιούχοι απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία, η Ελχαράρ ενημέρωσε τόσο τους Ισραηλινούς όσο και τους Κύπριους παραχωρησιούχους τον Φεβρουάριο του 2022 ότι τους έδωσε προθεσμία ενός μήνα για να επιλύσουν τις διαφορές τους και να συμφωνήσουν στην καταβολή αποζημίωσης στην ισραηλινή πλευρά του κοιτάσματος έναντι πλήρους παραίτησης από τα δικαιώματα και την περιουσία του. Προειδοποίησε ότι εάν οι εταιρείες δεν επιλύσουν τη διαφορά τους, οι δύο κυβερνήσεις θα αναλάβουν τα ηνία των διαπραγματεύσεων.
Έναρξη ανάπτυξης το 2023
Εν τω μεταξύ, ο Κύπριος παραχωρησιούχος New Med Energy ανακοίνωσε σχέδια για έναρξη ανάπτυξης του κοιτάσματος στις αρχές του 2023 και προσδιόρισε μάλιστα τα ποσά της επένδυσης: 200 εκατομμύρια δολάρια. Οι ανακοινώσεις αυτές προκάλεσαν ανησυχία στην ισραηλινή πλευρά. Η New Med Energy ανακοίνωσε επίσης ότι σκοπεύει να μεταφέρει ένα γεωτρύπανο από το κοίτασμα φυσικού αερίου Λεβιάθαν στα ισραηλινά ύδατα στο κοίτασμα Αφροδίτη. Η επαπειλούμενη μονομερής κίνηση, μαζί με τις αυξανόμενες ελλείψεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη, φαίνεται να έχουν επιταχύνει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο κυβερνήσεων, οδηγώντας στο ταξίδι της Ελχαράρ στην Κύπρο.
«Υπό το πρίσμα της παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης και της αυξανόμενης ανάγκης για φυσικό αέριο στην Ευρώπη, πιστεύω ότι είναι προς το συμφέρον μας να επισπεύσουν και τα δύο μέρη μια γρήγορη, διαφανή και δίκαιη διευθέτηση», δήλωσε η Ελχαράρ σε κοινή συνέντευξη Τύπου στις 19 Σεπτεμβρίου στη Λευκωσία με την Κύπρια ομόλογό της, προσθέτοντας ότι «η εμπιστοσύνη μεταξύ μας και η συνέχιση της γόνιμης συνεργασίας στους διάφορους τομείς είναι πολύ σημαντικές και για τις δύο πλευρές».
Η Πηλίδη συμφώνησε. «Η Κύπρος και το Ισραήλ μοιράζονται το κοινό όραμα της πλήρους εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, διαφοροποιώντας έτσι τις πηγές και τις διαδρομές ενέργειας προς την Ευρώπη», είπε η Πηλίδη.
«Στο πλαίσιο αυτό, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στις συζητήσεις μεταξύ των υπουργείων Ενέργειας για μια ευεργετική λύση στο θέμα της Αφροδίτης-Γισάι, τόσο σε σχέση με τη σχετική συμφωνία όσο και σε σχέση με τον εμπειρογνώμονα που ορίστηκε από τις δύο χώρες. Αυτές οι συζητήσεις αναμένεται να συνεχιστούν με συνέπεια τις επόμενες εβδομάδες», πρόσθεσε.
Τον Ιούνιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ισραήλ υπέγραψαν συμφωνία με την Αίγυπτο για την προώθηση των εξαγωγών φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Η συμφωνία υπεγράφη στο Κάιρο με τη συμμετοχή των υπουργών Ενέργειας του Ισραήλ και της Αιγύπτου καθώς και της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (Ursula von der Leyen). Η συμφωνία ορίζει ότι η εφαρμογή της θα υπόκειται στη διατήρηση της ενεργειακής ασφάλειας του Ισραήλ, που σημαίνει ότι θα δοθεί προτεραιότητα στην παροχή αερίου στην τοπική οικονομία.
Τα υπάρχοντα κοιτάσματα αερίου Λεβιάθαν, Ταμάρ και Καρίς-Τανίν επιτρέπουν εξαγωγές έως και 10 bcm ετησίως, αλλά το Ισραήλ επιδιώκει να επιταχύνει την ανάπτυξη πρόσθετων κοιτασμάτων προκειμένου να αυξήσει τις εξαγωγές, τα δικαιώματα και τους φόρους.
Υπάρχει αντίθεση στην αύξηση των εξαγωγών στο Ισραήλ, αλλά σύμφωνα με την εργασία που εκπονήθηκε από την εμπειρογνώμονα για το φυσικό αέριο Τζίνα Κοέν (Gina Cohen) για την ΕΕ και το Ισραήλ, το Ισραήλ και η Κύπρος μαζί μπορούν να προμηθεύουν 15 bcm φυσικού αερίου ετησίως στην Ευρώπη, μετά το άνοιγμα των υπαρχόντων και νέων κοιτασμάτων, καλύπτοντας τις ανάγκες τους και τις ανάγκες της περιοχής για 25 χρόνια. Η επικείμενη συμφωνία για την ανάπτυξη της Αφροδίτης φέρνει αυτό το ενδεχόμενο πιο κοντά.
