Η ενεργειακή κρίση που επιδεινώθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία και οι σχετικές κινήσεις του Κρεμλίνου στον ενεργειακό τομέα έχουν φέρει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια πιθανώς άνευ προηγουμένου κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν επαρκή ενεργειακά αποθέματα για τον ερχόμενο χειμώνα και με στόχο την ενίσχυση της ενεργειακής τους ασφάλειας, οι Βρυξέλλες πιέζουν να διαφοροποιήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τις πηγές ενέργειας, ιδίως όσον αφορά το φυσικό αέριο.
Για να ανταποκριθεί στην πρόκληση και να υποστηρίξει τις προσπάθειες των χωρών μελών, ιδρύθηκε στις 25 Μαρτίου 2022 μια Ευρωπαϊκή Ειδική Ομάδα Ενεργειακής Ασφάλειας. Οι δράσεις που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι πολλές με σημαντική την πρόσφατη συμφωνία για σημαντική αύξηση των προμηθειών φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν.
Η Ιταλία κινήθηκε ανεξάρτητα και η Αλγερία έχει γίνει πρόσφατα ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου στη χώρα. Όμως οι ιταλικές κινήσεις δεν σταματούν εδώ: η εστίαση μετατοπίζεται προς το ανατολικό τμήμα της λεκάνης της Μεσογείου, όπου βρίσκεται το έργο του EastMed.
Πολλά και ενδιαφέροντα για την "διπλωματία των αγωγών" και τις τρέχουσες ενεργειακές εξελίξεις αναφέρει σε συνέντευξη του στο geopolitica.info ο κ.Simone Nisi, Διευθυντής Θεσμικών Υποθέσεων της Edison, κορυφαίας εταιρείας στον ενεργειακό τομέα που δεσμεύεται στη διαφοροποίηση των πηγών και των οδών εφοδιασμού για την ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα του εθνικού ενεργειακού συστήματος.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
-Μία από τις πιο συγκεκριμένες λύσεις για την επίτευξη των στόχων της αντικατάστασης του ρωσικού φυσικού αερίου στο ευρωπαϊκό ενεργειακό μείγμα αντιπροσωπεύεται από τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed-Poseidon. Σύμφωνα με τις εθνικές στρατηγικές και τους κανονισμούς της ΕΕ, η υποδομή έχει επίσης δημιουργηθεί για τη μεταφορά υδρογόνου, παράγοντας όχι μικρής σημασίας λαμβανομένων υπόψη των ενδείξεων που περιέχονται στο πακέτο REPowerEU - το οποίο πιέζει πολύ τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μεσοπρόθεσμα, η υποδομή θα μπορέσει να συμβάλει σημαντικά σε θέματα ασφάλειας και ανταγωνιστικότητας και για το λόγο αυτό έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο των έργων κοινού ενδιαφέροντος για την ΕΕ (PCI). Πώς τοποθετείται η χώρα μας (σ.σ. εννοεί την Ιταλία) σε αυτό το πλαίσιο; Η Ιταλία θα έχει την ευκαιρία να γίνει πρωταγωνίστρια σε ευρωπαϊκό επίπεδο της απελευθέρωσης από το ρωσικό φυσικό αέριο,?
Ο στόχος διαφοροποίησης από το ρωσικό αέριο, που επηρεάζει όγκο 155 δισεκατομμυρίων m 3(40% της κατανάλωσης και 45% του αερίου εισαγωγής της ΕΕ), θα πρέπει να επιτευχθεί με την αξιοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων εναλλακτικών πηγών αερίου, προωθώντας ταυτόχρονα την ανάπτυξη της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Για το λόγο αυτό, υπό το φως του αυξανόμενου ανταγωνισμού στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, προκειμένου να διασφαλιστεί βιώσιμο κόστος προμηθειών για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, θα είναι απαραίτητο να καθοριστεί μια μεσοπρόθεσμη στρατηγική που να ενσωματώνει τις βραχυπρόθεσμες λύσεις στις οποίες εργαζόμαστε σήμερα. Υπό αυτή την έννοια, οι άφθονες πηγές φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου αποτελούν πυλώνα αυτού του νέου ενεργειακού συστήματος, με την Ιταλία που - χάρη στη στρατηγική της θέση και τον σημαντικό πλούτο επαγγελματισμού και τεχνογνωσίας- καλείται να πρωταγωνιστήσει στην ενίσχυση του Νότιου Διαδρόμου.
Το σύστημα EastMed-Poseidon σκοπεύει να παράσχει στην Ευρώπη και την Ιταλία άμεση πρόσβαση στους τεράστιους πόρους φυσικού αερίου της λεκάνης του Λεβάντε, προσφέροντας μια ασφαλή διαδρομή (μέσω διέλευσης μόνο σε χώρες της ΕΕ) και σημαντική ευελιξία στο σύστημα με αρχική χωρητικότητα 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρα ετησίως (δισεκατομμύρια m 3 / έτος), επεκτάσιμη έως 20 δισεκατομμύρια m 3 / έτος. Πρόκειται για ένα στρατηγικό έργο που θα συμβάλει στη διασφάλιση της ασφάλειας και της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών προμηθειών φυσικού αερίου, ιδιαίτερα στη νότια περιοχή. Οι όγκοι του Eastmed-Poseidon, μάλιστα, θα μπορούσαν να αποδειχθούν θεμελιώδεις σε περίπτωση ξαφνικών μειώσεων ή διακοπών άλλων δρομολογίων, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη βελτίωση της διαφοροποίησης των επιλογών εισαγωγής στην εθνική και ευρωπαϊκή αγορά.
-Σε ποιο σημείο βρίσκεται η ανάπτυξη του έργου και πώς τοποθετείται στο μεσογειακό πλαίσιο υποδομής; Υπάρχουν προφίλ συμβατότητας με άλλα περιφερειακά έργα;
Η EastMed-Poseidon είναι, μέχρι σήμερα, η μόνη ώριμη υποδομή σύμφωνα με τους εθνικούς και ευρωπαϊκούς κανονισμούς που σε λίγα χρόνια θα μπορούσε να εξασφαλίσει αποκλειστικές προμήθειες στην Ευρώπη και στη συνέχεια να μεταφέρει μόρια απανθρακοποιημένα. Η ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων έρευνας και σχεδιασμού αναμένεται μέχρι το τέλος του 2022. Στη συνέχεια, θα είναι απαραίτητες εμπορικές συμφωνίες μεταξύ ευρωπαίων παραγωγών και καταναλωτών προκειμένου να επιτευχθεί γρήγορα η τελική επενδυτική απόφαση.
Η τεχνική και οικονομική σκοπιμότητα των εργασιών είχε ήδη επιβεβαιωθεί το 2018 και στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε εκ νέου τον περασμένο Ιούνιο υπό το φως των στοιχείων που προέκυψαν στη φάση της λεπτομερούς έρευνας και του τελικού σχεδιασμού. Η φάση ανάπτυξης έχει ολοκληρωθεί και ως εκ τούτου το έργο είναι έτοιμο για τη φάση κατασκευής, έχοντας λάβει όλες τις απαραίτητες άδειες και περιβαλλοντικές άδειες τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ελλάδα. Οι συμβάσεις για την κατασκευαστική φάση (EPCI) βρίσκονται επί του παρόντος υπό ανάθεση.
Η λεκάνη του Λεβάντε έχει σημαντικές παραγωγικές ικανότητες, με αποθέματα φυσικού αερίου που υπολογίζονται σε πάνω από 3.000 δισεκατομμύρια m 3 . Αυτή τη στιγμή, μόνο το Ισραήλ έχει ήδη παραγωγική ικανότητα 30 δισεκατομμυρίων m 3 / έτος και, μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια, αναμένεται διαθεσιμότητα άλλα 20 δισεκατομμύρια m 3 ./ έτος αερίου σε ανταγωνιστικό κόστος. Ως εκ τούτου, η Eastmed-Poseidon είναι απόλυτα συμπληρωματική σε περαιτέρω λύσεις για την ενίσχυση των μεσογειακών πόρων και σκοπεύει να συμβάλει στη σταθερότητα και την ασφάλεια των μακροπρόθεσμων ροών προς την ΕΕ, επιπλέον των εξαγωγών LNG που προορίζονται για την παγκόσμια αγορά. Επιπλέον, ο σχεδιασμός του έργου εγγυάται την διάρθωση και ευελιξία της διαδρομής, επιτρέποντας περαιτέρω διασυνδέσεις στο μέλλον σύμφωνα με την ανάπτυξη των πόρων και τις ανάγκες της περιοχής.
-Το γεγονός ότι ένα τέτοιο στρατηγικό έργο για την περιοχή προωθείται από κοινού από δύο σημαντικούς παράγοντες από διαφορετικές χώρες, την Ιταλία και την Ελλάδα, αποτελεί ήδη ένα αναμφισβήτητα θετικό μήνυμα για τη μεσογειακή συνεργασία. Ποιες είναι οι δυνατότητες που προσφέρει η μεσογειακή συνεργασία; Υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω επέκταση;
Στην τρέχουσα ιστορική στιγμή - που χαρακτηρίζεται από μεγάλες αλλαγές στα διεθνή πρότυπα - το ζήτημα της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού έχει βρει κεντρικό χώρο στον δημόσιο διάλογο και στις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές, ως θεμελιώδη προϋπόθεση για την επιτυχία της διαδικασίας μετάβασης και σταθερότητα των οικονομιών μας. Η πρόσβαση σε ασφαλείς, βιώσιμες και ανταγωνιστικές προμήθειες ήταν πάντα βασικό χαρακτηριστικό της ευρωμεσογειακής συνεργασίας και, τώρα που η διαφοροποίηση αποτελεί περιφερειακή προτεραιότητα, παρουσιάζεται η ευκαιρία να εδραιωθεί η πιο φυσική και επωφελής εταιρική σχέση και για τους δύο στις ακτές της Μεσογείου.
Η γέννηση σημαντικών πλατφορμών συνεργασίας όπως το Φόρουμ Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου είναι σίγουρα ένα εμβληματικό παράδειγμα αυτής της συνειδητοποίησης. Η συγκέντρωση όχι μόνο των πόρων, αλλά κυρίως των επαγγελματικών δεξιοτήτων σε ένα κοινό στρατηγικό πλαίσιο θα είναι ένα από τα κλειδιά για την υπέρβαση των προκλήσεων που βιώνουμε.
-Όπως φαίνεται από τον αυξανόμενο αριθμό των Κοιλάδων Υδρογόνου υπό κατασκευή στη χώρα μας, το υδρογόνο είναι υποψήφιος για να είναι ένας από τους κύριους φορείς της μετάβασης και η προετοιμασία για τη μεταφορά του αποτελεί μεγάλη προστιθέμενη αξία για ένα έργο ενεργειακής διασύνδεσης. Ποιες είναι οι προοπτικές ανάπτυξης;
Ο ρόλος του υδρογόνου στη διαδικασία ενεργειακής μετάβασης αναμένεται να είναι κεντρικός. Οι σχετικοί στόχοι ανάπτυξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά φιλόδοξοι, αναγνωρίζοντας την ανάγκη στενής συνεργασίας με εταίρους εκτός ΕΕ για την υλοποίησή τους. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το Υδρογόνο του 2020, εκτός από τα 40 GW συσκευών ηλεκτρόλυσης που θα εγκατασταθούν στην ΕΕ έως το 2030, θα απαιτείται επίσης ίση δέσμευση από τις χώρες εταίρους.
Στο ίδιο μήκος κύματος, η πρωτοβουλία Hydrogen Accelerator που περιλαμβάνεται στην ανακοίνωση REPowerEU της 8ης Μαρτίου 2022, προβλέπει μεγαλύτερη διείσδυση του υδρογόνου στις τελικές χρήσεις, ανεβάζοντας τους στόχους χρήσης από λίγο περισσότερους από 5 εκατομμύρια τόνους έως το 2030 σε έως και 20 εκατομμύρια. Από αυτά τα επιπλέον 15 εκατομμύρια, τα 10 θα πρέπει να προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ.
Η Βόρεια Αφρική και η Ανατολική Μεσόγειος είναι οι προτιμώμενοι εταίροι αυτής της διαδικασίας. Εκτός από την εγγύτητά τους, το σημαντικό δυναμικό τους για αιολική και ηλιακή παραγωγή με ανταγωνιστικό κόστος και με ιδιαίτερα υψηλούς συντελεστές φορτίου είναι ικανό να εξασφαλίσει σταθερότητα στην παραγωγή υδρογόνου από ηλεκτρόλυση. Για την εξαγωγή αυτών των μορίων, δεδομένων των κρισιμότητας της μεταφοράς σε υγρή μορφή, ιδιαίτερα σε μεγάλες αποστάσεις, η καταλληλότερη λύση είναι η μεταφορά μέσω αγωγού, μια επιλογή που προσφέρει εγγυήσεις αποτελεσματικότητας και ανταγωνιστικότητας.
Χάρη στην ετοιμότητά του για υδρογόνο , το EastMed-Poseidon μπορεί επομένως να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ως παράγοντας ανάπτυξης της παραγωγής υδρογόνου στην περιοχή και των εξαγωγών του στην ΕΕ, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στους στόχους της απανθρακοποίησης και της διαφοροποίησης των πηγών και των διαδρομών.
