Ακόμα και μια απλή άσκηση πυρών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου προκαλεί θυμό στην Άγκυρα που σε κάθε αφορμή υπενθυμίζει την επιδίωξή της για αφοπλισμό των νησιών αυτών.
Στην προκειμένη περίπτωση μια άσκηση πυρών που διεξάγεται σήμερα και αύριο στην περιοχή του Αγίου Βασιλείου στη Λέσβο στάθηκε αρκετή για την Τουρκία ώστε να εκδώσει παράνομη NAVTEX στην οποία επισημαίνει παραβιάζεται το αποστρατικοποιημένο καθεστώς της Λέσβου, την οποία αποκαλεί «Μυτιλήνη»…
Αποτελεί ένα από τα πέντε πάγια θέματα του τουρκικού αναθεωρητισμού στο Αιγαίο. Είναι χαρακτηριστικό πως το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρει σχετικά στις θέσεις της Άγκυρας πως: «Τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου αποστρατικοποιήθηκαν βάσει μιας σειράς διεθνών συμφωνιών, συμπεριλαμβανομένης της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 και της Συνθήκης του Παρισιού του 1947.
Αυτές οι διεθνείς συμφωνίες, που εξακολουθούν να ισχύουν και επομένως νομικά δεσμευτικές για την Ελλάδα, απαγορεύουν τον οπλισμό των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και επιβάλλουν νομικές υποχρεώσεις και ευθύνες στην Ελλάδα για το σκοπό αυτό.
Ωστόσο, παρά τις αντιρρήσεις της Τουρκίας, η Ελλάδα ενεργεί αντίθετα με το αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου εξοπλίζοντας τα νησιά από τη δεκαετία του 1960, κατά παράβαση των συμβατικών δεσμεύσεών της και των συνθηκών της βάσει του διεθνούς δικαίου.
Από την άλλη, ενώ η Ελλάδα αποδέχτηκε την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου το 1993, διατύπωσε επιφυλάξεις σχετικά με την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου για θέματα που προκύπτουν από στρατιωτικά μέτρα που σχετίζονται με «συμφέροντα εθνικής ασφάλειας». Με αυτόν τον τρόπο, η Ελλάδα στόχευε να αποτρέψει μια συζήτηση για τον εξοπλισμό των νησιών από το να πάει στο Διεθνές Δικαστήριο. Αυτή η κατάσταση αποτελεί σιωπηρή αποδοχή από την Ελλάδα ότι η Ελλάδα έχει παραβιάσει τις υποχρεώσεις της από τη συνθήκη».
Η πάγια θέση της Ελλάδας αναφέρει για το καθεστώς των νησιών Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας
«Όσον αφορά στα προαναφερόμενα νησιά, πουθενά στη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης δεν προβλέπεται ότι αυτά θα τελούν υπό καθεστώς αποστρατικοποιήσεως.
Η Ελληνική Κυβέρνηση ανέλαβε μόνον την υποχρέωση, σύμφωνα με το Aρθρο 13 της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης, να μην εγκαταστήσει εκεί ναυτικές βάσεις ή οχυρωματικά έργα. Ειδικότερα, το ανωτέρω άρθρο προβλέπει τα εξής:
"Προς εξασφάλισιν της ειρήνης, η Ελληνική Κυβέρνησις υποχρεούται να τηρή εν ταις νήσοις Μυτιλήνη, Χίω, Σάμω και Ικαρία τα ακόλουθα μέτρα:
• Αι ειρημέναι νήσοι δεν θα χρησιμοποιηθώσιν εις εγκατάστασιν ναυτικής βάσεως ή εις ανέργερσιν οχυρωματικού τινος έργου.
• Θα απαγορευθεί εις την Ελληνικήν στρατιωτικήν αεροπλοίαν να υπερίπταται του εδάφους της ακτής της Ανατολίας. Αντιστοίχως, η Οθωμανική Κυβέρνησις, θα απαγορεύση εις την στρατιωτικήν αεροπλοϊαν αυτής να υπερίπταται των ρηθεισών νήσων.
• Αι ελληνικαί στρατιωτικαί δυνάμεις εν ταις ειρημέναις νήσοις θα περιορισθώσι εις τον συνήθη αριθμόν των δια την στρατιωτικήν υπηρεσίαν καλουμένων, οίτινες δύνανται να εκγυμνάζωνται επί τόπου, ως και εις δύναμιν χωροφυλακής και αστυνομίας ανάλογον προς την εφ΄ ολοκλήρου του ελληνικού εδάφους υπάρχουσαν τοιαύτην".
Ενώ η Ελλάδα έχει μέχρι σήμερα εφαρμόσει με συνέπεια τις παραπάνω διατάξεις, η Τουρκία, παρά το γεγονός ότι υποχρεούται σύμφωνα με το ίδιο άρθρο να μην επιτρέπει στα στρατιωτικά της α/φη να υπερίπτανται του εναερίου χώρου των εν λόγω ελληνικών νησιών, έχει επανειλημμένως παραβιάσει και συνεχίζει να παραβιάζει τις σχετικές νομικές της υποχρεώσεις.
Από την άλλη πλευρά, το ίδιο άρθρο επιτρέπει στην Ελλάδα να διατηρεί συνήθη αριθμό καλουμένων για τη στρατιωτική θητεία στρατιωτών, οι οποίοι δύνανται να εκπαιδεύονται επί τόπου, καθώς επίσης και δυνάμεων Χωροφυλακής και Αστυνομίας».
