Στο παρελθόν, δίδασκα το μάθημα επιλογής «Διεθνές Δίκαιο και Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης» στο τελευταίο έτος της Νομικής Σχολής ενός ιδρύματος πανεπιστημίου στην Άγκυρα, γράφει ο Ρίντβαν Καρλούκ στην Sakarya Gazetesi.
Προς τα μέσα του μαθήματος, μου έκαναν ερωτήσεις σχετικά με το εάν οι διεθνείς συμφωνίες είναι προσωρινές ή αόριστες, πότε θα λήξουν οι συνθήκες για την ίδρυση της ΕΕ, και σε αυτό το πεδίο, η Συνθήκη της Λωζάνης θα λήξει το 2023, γιατί έτσι διδάσκονταν στο Λύκειο.
Απαντούσα ότι δεν ήταν αλήθεια και ρωτούσα σε ποιο λύκειο διδάχτηκε. Μετέφερα τα λύκεια που μου ανακοινώθηκαν στον Υπουργό Εθνικής Παιδείας της περιόδου και τόνισα την ανάγκη διόρθωσης αυτών των στοιχείων.
Εξήγησα ότι όσοι υποστηρίζουν ότι η Λωζάνη, ο τίτλος ιδιοκτησίας της Δημοκρατίας μας, θα τελειώσει σε 100 χρόνια, δεν πρέπει να το κυνηγούν μέσα στην άγνοια τους.
Εξήγησα στους φοιτητές ότι η Συνθήκη της Λωζάνης δεν είχε μυστικά άρθρα και ότι το πρωτότυπο της Συνθήκης ήταν στο Παρίσι, αλλά δεν μπορούσα να πείσω.
Συνειδητά διαδίδεται από ορισμένα τμήματα ότι η Συνθήκη των Σεβρών θα τεθεί σε ισχύ μετά το τέλος της Συνθήκης της Λωζάνης, που είναι ο τίτλος ιδιοκτησίας της Τουρκίας.
Το νόημα αυτού είναι ξεκάθαρο. Είναι η κατάργηση της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας, Αν δεν υπήρχε η Λωζάνης;
Σήμερα, η ανατολικότερη επαρχία μας θα ήταν το Μπινγκόλ. Πριν μπαίναμε με διαβατήριο στην Κωνσταντινούπολη, βλέπαμε τη Σμύρνη σε καρτ ποστάλ και πηγαίναμε στην Αττάλεια ως ξένοι τουρίστες!
Όσοι πολεμούν με τη Λωζάνη εκτελούν το τελετουργικό της κλήσης των Σεβρών
Ωστόσο, η Συνθήκη της Λωζάνης και η Σύμβαση του Μοντρέ είναι οι σημαντικότερες διεθνείς συμφωνίες που υπέγραψε η Δημοκρατία της Τουρκίας τον περασμένο αιώνα και αποτελούν τα έγγραφα των Σεβρών στην ιστορία. Αν ήταν αλλιώς, θα χτυπούσαν τώρα καμπάνες στην Αγία Σοφία.
Τα αποτελέσματα μιας μελέτης για αυτό το θέμα είναι ενδιαφέροντα. Η πλειοψηφία όσων συμμετείχαν στην έρευνα για τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης πιστεύουν ότι η Λωζάνη θα είναι άκυρη.
Το 48 τοις εκατό των ερωτηθέντων είναι της γνώμης ότι η Λωζάνη θα τελειώσει φέτος. Αυτό το ποσοστό είναι περίπου 43 τοις εκατό μεταξύ των αποφοίτων πανεπιστημίου. Στους αποφοίτους Γυμνασίου και Λυκείου, το 48 τοις εκατό και το 47 τοις εκατό, αντίστοιχα, πιστεύουν ότι η προαναφερθείσα συμφωνία δεν θα ισχύει πλέον.
Ενώ το 40 τοις εκατό όσων αυτοχαρακτηρίζονται ως «μοντέρνοι» στην έρευνα πιστεύουν ότι η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης θα λήξει το 2023, το 48 τοις εκατό και το 54 τοις εκατό των «παραδοσιακών συντηρητικών» και των «θρησκευτικών συντηρητικών», αντίστοιχα, έχουν την ίδια άποψη.
Τι έγινε με τη Συνθήκη της Λωζάνης
Με τη Συνθήκη της Λωζάνης καταγράφηκε ότι τα ξένα σχολεία εντός των συνόρων του Τουρκικού Κράτους συμμορφώνονται με τους τουρκικούς νόμους και ότι η εκπαίδευση των σχολείων ρυθμίζεται από το τουρκικό κράτος.
Ενώ έγινε αποδεκτό ότι το Ελληνικό Πατριαρχείο του Φαναρίου θα παρέμενε στην Τουρκία με την προϋπόθεση ότι δεν θα συνάπτει σχέσεις με ξένες εκκλησίες, τα προνόμια που δίνονταν στις μειονότητες καταργήθηκαν και οι μειονότητες έγιναν δεκτές ως Τούρκοι πολίτες.
Αποφασίστηκε η ανταλλαγή πληθυσμού μεταξύ των δύο χωρών στέλνοντας στην Ελλάδα τους Έλληνες από άλλα μέρη εκτός από τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και τους Τούρκους από τις άλλες επαρχίες εκτός της Δυτικής Θράκης στην Τουρκία.
Με τη Σύμβαση του Μοντρέ που υπογράφηκε στις 20 Ιουλίου 1936, επιλύθηκε το ζήτημα των Στενών, ένα από τα πιο τονισμένα θέματα στη Λωζάνη.
Το προοίμιο της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάνης, που αποτελείται από 143 άρθρα, έναν πρόλογο και 4 μέρη, περιλαμβάνει την αρχή του σεβασμού της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας των κρατών.
Στο κείμενο της Συνθήκης της Λωζάνης δεν υπάρχει κανένα άρθρο που να αναφέρει ότι η Συνθήκη της Λωζάνης λήγει το 2023 ή οποιαδήποτε άλλη ημερομηνία.
Η Συνθήκη της Λωζάνης δεν είναι μόνιμη. Δεν υπάρχει καμία πηγή ότι η Συνθήκη έχει πρόσθετα μυστικά άρθρα. Στην πραγματικότητα, το ερώτημα εάν υπάρχουν απόρρητα άρθρα στη Συνθήκη της Λωζάνης απευθύνθηκε στο Κέντρο Επικοινωνίας της Προεδρίας της Δημοκρατίας της Τουρκίας (CIMER) από έναν πολίτη και το CIMER απάντησε: «Δεν υπάρχουν μυστικά άρθρα στη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης και δεν υπάρχει άρθρο που να μας εμποδίζει να φύγουμε από αυτήν».
Το πρώτο άρθρο των Αρχών Wilson, που ανακοινώθηκαν από τις ΗΠΑ το 1918, είναι η απουσία μυστικών ρητρών στις διεθνείς συνθήκες ή η απουσία μυστικών διεθνών συνθηκών.
Ακόμα κι αν κάποια άρθρα είναι μυστικά, πρέπει να εγκριθούν από τη Βουλή.
Ακόμα κι αν γι’ αυτό γίνει μια μυστική συνεδρίαση της Συνέλευσης, δεν θα παραμείνει εμπιστευτική. Η ύπαρξη αυτών των ουσιών, που δεν έχουν έρθει στο φως μέχρι τώρα, δεν είναι παρά εικασίες. Δεν υπάρχει κανένα έγγραφο που να υποδηλώνει ότι η Συνθήκη ισχύει μέχρι το 2023.
Η Λωζάνη είναι μια συνθήκη που η δημιουργία της κράτησε 10 χρόνια μεταξύ 1912 και 1922, στην οποία ένας λαός, κουρασμένος από τους Βαλκανικούς πολέμους, τον Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά τον Εθνικό Αγώνα, έβαλε μπροστά όλα τα ατού του.
Ο Ατατούρκ και Ισμέτ Ινονού ήθελαν να επιτύχουν την πιο κερδοφόρα συμφωνία για την Τουρκία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αλλά ήταν απαραίτητο να γίνουν παραχωρήσεις σε ορισμένους τομείς κατά τις διαπραγματεύσεις στη Λωζάνη.
Σε σύγκριση με τη Συνθήκη των Σεβρών, πρέπει να ομολογήσουμε ότι το αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε στη Λωζάνη ήταν μια ξεκάθαρη νίκη, αλλά είχε και κάποιες ελλείψεις, λαμβάνοντας υπόψη τα υψηλά σημεία που στόχευαν.
Ο 39χρονος Ισμέτ Ινονού, που έβγαλε τις επωμίδες του και πήγε στη Λωζάνη, είχε το βάρος και την ευθύνη όχι μόνο του Εθνικού Συμφώνου, αλλά και πολλών άλλων ζωτικών ζητημάτων για τη νεαρή δημοκρατία, όπως συνθηκολόγηση, οθωμανικά χρέη, μειονότητες.
Σε μια ομιλία που έδωσε στην TRT το 1973 και στα απομνημονεύματά του, ο Ισμέτ Ινονού δήλωσε ότι παρ’ όλη την απειρία του, αντιτάχθηκε σε όλα, από τη διάταξη των καθισμάτων μέχρι την εναρκτήρια ομιλία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων της Λωζάνης, και ότι σχεδόν συνέχιζε τον πόλεμο στο μέτωπο κατά των συμμάχων με την αντιπροσωπεία των ειδικών του.
Ακολουθούν τα σημαντικά άρθρα της Συνθήκης της Λωζάνης.
• Τα σύνορα που χαράσσονται στη Συμφωνία της Άγκυρας που υπεγράφη με τους Γάλλους έγιναν δεκτά.
• Η Τουρκία παραιτήθηκε από τις διεκδικήσεις της στη Μοσούλη με τη «Συμφωνία Συνόρων και Καλής Γειτονίας» που υπεγράφη μεταξύ Τουρκίας, Αγγλίας και Ιράκ το 1926 για εσωτερικούς και εξωτερικούς λόγους.
• Τα σύνορα που σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας των Μουδανιών έγιναν τα επίσημα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας και η Αδριανούπολη και ο γνωστός ελληνικός οικισμός Bosnaköy δόθηκαν στην Τουρκία ως πολεμική αποζημίωση σε αντάλλαγμα για την καταστροφή που προκάλεσε η Ελλάδα στη Δυτική Ανατολία.
• Η ελληνική κυριαρχία στα νησιά Λέσβο, Λήμνο, Χίο, Σαμοθράκη, Σάμο και Ικαρία έγινε αποδεκτή με την προϋπόθεση ότι δεν χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς σκοπούς.
• Η μετάβαση των νησιών αυτών στην Ελλάδα έγινε με τη Συνθήκη των Αθηνών που υπογράφηκε από τους Οθωμανούς το 1913. Έχει δηλωθεί ότι τα νησιά Τένεδος, Ίμβρος και το νησί των Κουνελιών (στα Πριγκηπονήσια στη Θάλασσα του Μαρμαρά,), που απέχουν λιγότερο από τρία μίλια από την Τουρκία, ανήκουν στην Τουρκία.
• Δώδεκα νησιά που δόθηκαν προσωρινά στην Ιταλία με τη Συνθήκη του Ushi του 1912 παρέμειναν στην Ιταλία με αντάλλαγμα τον αφοπλισμό τους.
• Σύμφωνα με τη Λωζάνη, η Τουρκία έπρεπε να παραχωρήσει μερική αυτονομία στην Ίμβρο και στην Τένεδο, αλλά η Τουρκία δεν εφάρμοσε ποτέ αυτόν τον όρο.
• Οι μη μουσουλμάνοι ορίστηκαν ως μειονότητες, όλες οι μειονότητες έγιναν αποδεκτές ως Τούρκοι υπήκοοι και σημειώθηκε ότι δεν θα υπήρχαν θετικά προνόμια και έλλειψη δικαιωμάτων.
• Ανακοινώθηκε ότι τα έξοδα θρησκευτικών χώρων λατρείας, σχολείων, κοινωνικών ιδρυμάτων και παρόμοιων ιδρυμάτων θα καλυφθούν από τα ίδια.
• Αποφασίστηκε η ανταλλαγή των Ελλήνων της Ανατολίας με τους Τούρκους στην Ελλάδα.
• Τα σύνορα Τουρκίας-Ιράν 400 ετών δεν έχουν αλλάξει.
• Το Düyun-u Umumiye, που ρυθμίζει τις συνθηκολογήσεις και τα εξωτερικά χρέη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καταργήθηκε και οι πολεμικές αποζημιώσεις εγκαταλείφθηκαν.
• Τα χρέη μοιράστηκαν στα κράτη που έφυγαν από την αυτοκρατορία και η μερίδα που περιήλθε στην Τουρκία έγινε δεκτό να καταβληθεί σε δόσεις και να καταβληθεί σε γαλλικά φράγκα.
• Λέγεται ότι τα μη στρατιωτικά πλοία και αεροπλάνα μπορούν να περάσουν από τα Στενά σε καιρό ειρήνης.
• Αποστρατικοποιήθηκαν και οι δύο πλευρές των στενών και συστάθηκε διεθνής επιτροπή με Τούρκο πρόεδρο για να διασφαλιστεί η διέλευση, ενώ παράλληλα ελήφθη υπό την εγγύηση της Κοινωνίας των Εθνών.
• Απαγορεύτηκε η είσοδος στους Τούρκους στρατιώτες στον Βόσπορο, αλλά αυτή η διάταξη τροποποιήθηκε με τη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 για τα Στενά.
• Αποφασίστηκε ότι τα ξένα σχολεία μπορούν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους σύμφωνα με τους νόμους που θα θεσπίσει η Τουρκία.
• Το πατριαρχείο, που είναι ο θρησκευτικός ηγέτης των παγκόσμιων ορθοδόξων, εκκαθαρίστηκε από τις πολιτικές του εξουσίες και αφέθηκε να παραμείνει στην Κωνσταντινούπολη.
• Η Τουρκία αποδέχτηκε τη βρετανική κυριαρχία στην Κύπρο με το 20ο άρθρο της Συνθήκης της Λωζάνης.
Κατά τη διάρκεια της διαπραγματευτικής διαδικασίας εκπροσώπησε ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Λόρδος Κέρζον -Curzon ο οποίος είπε ότι η πρωτεύουσα της Τουρκίας πρέπει να μεταφερθεί από την Κωνσταντινούπολη στην Ανατολία: «Όσο η τουρκική κυβέρνηση παραμένει εκεί, η Κωνσταντινούπολη θα είναι το κέντρο και ο άξονας προς τον οποίο θα στραφούν όλοι οι μουσουλμάνοι και η Τουρκία θα συνεχίσει να είναι μια διεθνής δύναμη στο μέλλον. Μόλις απομακρυνθεί από την Κωνσταντινούπολη, η Τουρκία θα γίνει ασιατικό κράτος στην ίδια βάση με το Ιράν ή το Αφγανιστάν και οι Τούρκοι θα πέσουν στη δεύτερη ή τρίτη θέση μεταξύ των εθνών του κόσμου».
Ο Ατατούρκ έκανε την τελευταία παρατήρηση για το ζήτημα της Λωζάνης: «Κύριοι, νομίζω ότι δεν χρειάζεται να συγκρίνουμε τις αρχές στις οποίες βασίζεται η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης με άλλες ειρηνευτικές προτάσεις. Αυτή η συνθήκη είναι ένα ντοκουμέντο ότι όλες οι προσπάθειες που προετοιμάζονταν επί αιώνες για την καταπίεση του τουρκικού έθνους και που θεωρούνταν ότι είχαν επιτευχθεί με τη Συνθήκη των Σεβρών έχουν αποτύχει. Είναι μια άνευ προηγουμένου διπλωματική νίκη στην οθωμανική ιστορία».
Καθηγητής Φίλης: Τι κρύβεται πίσω από την επιθυμία των Τούρκων για την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης; (Βίντεο)
Για τη Συνθήκη της Λωζάνης μίλησε ο Διδάκτωρ Γεωπολιτικής και Καθηγητής Ευρωπαϊκών Θεμάτων, Γιώργος Φίλης στα parapolitika FM.
