Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέφερε την περασμένη Δευτέρα σε συνέντευξή του στο τοπικό μέσο Yeni Şafak ότι το Τελ Αβίβ και η Άγκυρα θα ξεκινήσουν σύντομα διαπραγματεύσεις σχετικά με την αποστολή ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Ο Τούρκος πρόεδρος τόνισε επίσης ότι έχουν ήδη λάβει θετικά μηνύματα από το Τελ Αβίβ. «Θα πραγματοποιηθούν συναντήσεις μεταξύ του Υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων μας και Ισραηλινών αξιωματούχων σχετικά. Αυτή τη στιγμή, οι προοπτικές για το θέμα είναι θετικές», ανακοίνωσε ο Ερντογάν.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Το ξύδι που έχουν πιει οι Τούρκοι δεν λέγεται! Μετά τον Μακρόν τα έβαλαν και με το Βερολίνο-Τι απαντάει η Αθήνα
Αυτές οι δηλώσεις έρχονται σε ένα πλαίσιο προσέγγισης μεταξύ Άγκυρας και Τελ Αβίβ, μετά από μια δεκαετία ισχυρών διμερών εντάσεων για το Παλαιστινιακό ζήτημα, με τον Ερντογάν να τοποθετείται ως ο μεγάλος υπερασπιστής των δικαιωμάτων του τελευταίου. Ωστόσο, πρόσφατα, η Άγκυρα φέρεται να παίρνει μια πιο μετριοπαθή θέση, περιορίζοντας την κριτική της ακόμη και ενόψει των πρόσφατων συγκρούσεων μεταξύ Παλαιστινίων και ισραηλινών δυνάμεων στο αλ Ακτσά.
Τον Μάρτιο, ο Ισραηλινός πρόεδρος, Ισαάκ Χέρτζογκ ταξίδεψε στην Τουρκία, ο πρώτος ισραηλινός αρχηγός κράτους που το έκανε εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έκανε το ίδιο, ο πρώτος ανώτερος Τούρκος αξιωματούχος που επισκέφτηκε την εβραϊκή χώρα εδώ και 15 χρόνια. Στη συνέχεια, ο Υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Γιαΐρ Λάπιντ, όρισε τη συνάντηση ως την αρχή για το άνοιγμα ενός «νέου κεφαλαίου» στις διμερείς σχέσεις. Τον Μάρτιο, ο Ερντογάν έδειξε επίσης την πιθανότητα μιας επερχόμενης επίσκεψης του Ισραηλινού πρωθυπουργού Ναφτάλι Μπένετ, η οποία θα μπορούσε να ολοκληρώσει αυτή τη μετατόπιση.
Νέος αγωγός φυσικού αερίου προς την Τουρκία
Η Τουρκία είναι ένας από τους κύριους περιφερειακούς ενεργειακούς πόλους, φέρνοντας φυσικό αέριο στην Ευρώπη από το Αζερμπαϊτζάν, τη Ρωσία και το Ιράν, με σχέδια να το μεταφέρει επίσης από το Ιρακινό Κουρδιστάν, και η ισραηλινή προσφορά θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω αυτόν τον ρόλο.
Η δυνατότητα κατασκευής ενός αγωγού φυσικού αερίου από το Ισραήλ προς την Τουρκία συζητήθηκε από το 2016. Εκείνη την εποχή, το έργο δεν ολοκληρώθηκε λόγω αμοιβαίων εντάσεων, αλλά η πρόσφατη διμερής προσέγγιση και η αύξηση της ζήτησης φυσικού αερίου μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που αγωνιά να μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου έχουν δώσει νέα πνοή σε αυτή την ιδέα.
Ο αγωγός θα ξεκινά από το ισραηλινό κοίτασμα φυσικού αερίου Leviathan, το οποίο παράγει σήμερα περίπου 12.000 εκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ετησίως, ποσότητα που οι εταιρείες εκμετάλλευσης (η αμερικανική Chevron και η ισραηλινή NewMed Energy and Ratio Oil) σχεδιάζουν να αυξήσουν στα 21 bcm. Αφού φτάσει στην Τουρκία, η ισραηλινή προμήθεια θα μπορούσε να μεταφερθεί στην Ευρώπη μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, μιας σειράς αγωγών που μεταφέρουν φυσικό αέριο από τον Νότιο Καύκασο στα Βαλκάνια. Σύμφωνα με τον Ερντογάν, το έργο συζητήθηκε με τον Χέρτζογκ και η Άγκυρα είχε λάβει θετικά μηνύματα από αυτή την άποψη.
Για τον Ντέιβιντ Πόλοκ, ειδικό στη Μέση Ανατολή στο The Washington Institute, «το Ισραήλ είναι πρόθυμο να συγκεντρώσει όσους περισσότερους περιφερειακούς εταίρους μπορεί και χαιρετίζει την επίλυση των συγκρούσεων με τους κύριους αντιπάλους του». Με αυτόν τον τρόπο, συνεχίζει ο Πόλοκ, «το Ισραήλ ανταποκρίνεται προσεκτικά αλλά ευνοϊκά στις τελευταίες προτάσεις της Άγκυρας για θαλάσσιο και ενεργειακό συντονισμό, ενώ διατηρεί στενούς δεσμούς με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο (καθώς και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα)».
Η γεωπολιτική της Ανατολικής Μεσογείου
Η ανατολική Μεσόγειος διαθέτει σημαντικούς πόρους φυσικού αερίου που θα μπορούσαν να την καταστήσουν ιδανική πηγή για τη μείωση των ευρωπαϊκών εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, οι οποίες αντιπροσωπεύουν έως και το 40% του συνόλου. Ωστόσο, η υποδομή μεταφορών δεν είναι ακόμη επαρκώς ανεπτυγμένη και η περιοχή έχει αποτελέσει σκηνικό ισχυρών εντάσεων μεταξύ της Τουρκίας και των γειτόνων της σχετικά με το ζήτημα της θαλάσσιας οριοθέτησης.
Προηγουμένως, το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα συμφώνησαν να κατασκευάσουν τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed προς την Ευρώπη, με έντονη αντίθεση από την Τουρκία καθώς διέρχεται από αυτό που θεωρεί ότι είναι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της και επειδή δεν έχει τη συμμετοχή της. Υπάρχουν πολλές αμφιβολίες σχετικά με την οικονομική και τεχνολογική βιωσιμότητα του EastMed, και τον Ιανουάριο η κυβέρνηση Μπάιντεν απέσυρε την υποστήριξη των ΗΠΑ για το έργο, που προηγουμένως είχε δώσει η κυβέρνηση Τραμπ.
Αυτό ερμηνεύτηκε από τον Ερντογάν ως σιωπηρή υποστήριξη, τονίζοντας ότι το αέριο από την περιοχή μπορεί να φτάσει στην Ευρώπη μόνο μέσω του εδάφους της. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία άδραξε την ευκαιρία για να διερευνήσει την πιθανότητα ενός δικού της εναλλακτικού έργου, με το οποίο θα αποκτήσει ένα κομμάτι από την τούρτα της Ανατολικής Μεσογείου.
Ωστόσο, ένας αγωγός φυσικού αερίου από το Ισραήλ προς την Τουρκία θα έπρεπε αναγκαστικά να διέρχεται είτε από τη Συρία είτε από τα κυπριακά ύδατα. Το πρώτο είναι ανέφικτο, δεδομένης της σχέσης εχθρότητας μεταξύ Δαμασκού και Τελ Αβίβ και της διάλυσης των σχέσεων Τουρκίας-Συρίας μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στην αραβική χώρα. Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι εξίσου εξαιρετικά προβληματικό λόγω των κακών τουρκοκυπριακών σχέσεων.
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κύπρο, κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, ένα κράτος χωρίς διεθνή αναγνώριση πέρα από την Τουρκία. Επιπλέον, η Άγκυρα και η Λευκωσία συγκρούστηκαν έντονα για τους πόρους φυσικού αερίου γύρω από το νησί και η Τουρκία έχει επανειλημμένα αναπτύξει πλοία εξερεύνησης και τον στόλο της στα κυπριακά ύδατα.
Ενώ οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο έχουν εκτονωθεί τους τελευταίους μήνες, φαίνεται απίθανο η Λευκωσία να είναι πρόθυμη να εγκρίνει ένα έργο που θα ωφελήσει την Τουρκία και θα μειώσει τις δικές της πιθανότητες να εξάγει φυσικό αέριο στην Ευρώπη, ενώ το Τελ Αβίβ δεν φαίνεται πιθανό ούτε υπέρ της εγκατάλειψης των καλών της σχέσεων με την Κύπρο και την Ελλάδα (τον κύριο σύμμαχο του νησιού) με βάση ένα έργο με αμφίβολο μέλλον.
«Ο τουρκο-ισραηλινός αγωγός φυσικού αερίου δεν είναι πολιτικά εφικτός, εκτός αν επιτευχθεί λύση στο Κυπριακό», είπε στο Κογκρέσο των ΗΠΑ ο Άλαν Μακόφσκι, ειδικός στο Κέντρο Αμερικανικής Προόδου. «Το Ισραήλ είπε ότι δεν θα κάνει τίποτα για να υπονομεύσει τους δεσμούς του με την Ελλάδα ή την Κύπρο στις αναζωογονημένες σχέσεις του με την Τουρκία και η απόπειρα κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου προς την Τουρκία μέσω της κυπριακής ΑΟΖ σίγουρα θα είχε αυτό το αποτέλεσμα», κατέληξε ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας.
Επιπλέον, υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με τη βιωσιμότητα της κατασκευής νέων ενεργειακών υποδομών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, δεδομένων των στόχων της ΕΕ για μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 25% έως το 2030 και μηδενική έως το 2050.
