Την τακτική «καρότο και μαστίγιο» εξακολουθεί να τηρεί η Τουρκία του Ερντογάν σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της με την Ελλάδα.
Από τη μία πλευρά, υποστηρίζει ότι επιδιώκει διάλογο και καλές σχέσεις γειτονίας και, από την άλλη, δυναμιτίζει το κλίμα σε κάθε ευκαιρία και, μάλιστα, κάθε φορά που πρόκειται να υπάρξει μία επίσημη συνάντηση, όπως αυτή που έχει προγραμματιστεί για τις 14 Απριλίου – εκτός απροόπτου – με την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στην Άγκυρα και την συνάντησή του με τον Τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Αυτή τη φορά, είχαμε το παραλήρημα του επικεφαλής της Διεύθυνσης Επικοινωνιών της Προεδρίας της Τουρκίας, Φαχρετίν Αλτούν, ο οποίος ανέφερε ότι η Ελλάδα αποτελεί καταφύγιο για τρομοκρατικές οργανώσεις.
«Η Ελλάδα υποθάλπει τρομοκρατικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένου του ΡΚΚ. Σε μία δήθεν δομή φιλοξενίας προσφύγων εντός της ΕΕ, οι τρομοκράτες σχεδιάζουν επιθέσεις (συμπεριλαμβανομένων βομβιστικών επιθέσεων) εναντίον της Τουρκίας, ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ – τη στιγμή που πραγματικοί πρόσφυγες εγκαταλείπονται να πεθάνουν στο Αιγαίο. Είναι ώρα να σταματήσουμε την ατιμωρησία της Ελλάδας!», ανέφερε προκλητικά ο Αλτούν.
Παράλληλα, το γεγονός ότι η χώρα μας δεν έστειλε στον Ερντογάν «πακέτο» τους 8 αξιωματικούς που ζήτησαν άσυλο στην Ελλάδα μετά το πραξικόπημα του 2016, αλλά και κάθε Τούρκο πολίτη που κατορθώνει να διαφύγει από τη χούντα του «σουλτάνου», βρίσκοντας καταφύγιο εδώ – και είναι όλο και περισσότεροι, τα τελευταία χρόνια – οδήγησε τον Αλτούν, αλλά και τον ίδιο τον Ερντογάν, στο παρελθόν, να μιλούν για ελληνική στήριξη στην FETO (σ.σ. το γνωστό και ως Κίνημα Γκιουλέν).
Δεν είναι η πρώτη φορά, βέβαια, που η Τουρκία κατηγορεί τη χώρα μας για υπόθαλψη τρομοκρατών, κυρίως Κούρδων του PKK. Οι παραδοσιακά καλές σχέσεις της Ελλάδας με τους Κούρδους ήταν πάντοτε στο στόχαστρο της γείτονος, προκειμένου να οραματίζεται, όχι μόνο «υπόθαλψη τρομοκρατών», αλλά μέχρι και εκπαίδευσή τους στην Ελλάδα!
Σκληρή απάντηση ΥΠΕΞ – Στον αέρα η συνάντηση;
Άμεση ήταν η ελληνική αντίδραση στις χυδαίες κατηγορίες της Άγκυρας, δια στόματος Αλτούν, με το Υπουργείο Εξωτερικών να προβαίνει σε μία σκληρή ανακοίνωση, υπογραμμίζοντας πως «απορρίπτουμε κατηγορηματικά κάθε προσπάθεια σπίλωσης της εικόνας της Ελλάδας, μέσω της προβολής απαράδεκτων μυθευμάτων».
Και προσθέτει ότι δημιουργεί ερώτημα «η επιλογή του χρόνου εμφάνισης τέτοιων ανυπόστατων και φαιδρών ισχυρισμών».
Υπενθυμίζεται ότι ο Έλληνος ΥΠΕΞ, Νίκος Δένδιας, έχει δηλώσει πως θα πάει στην Άγκυρα στις 14 Απριλίου «εάν η Τουρκία κρατήσει μια καλή συμπεριφορά».
Άγνωστο είναι, προς το παρόν, αν θα επισκεφθεί την Τουρκία ο κ. Δένδιας, μετά το ακραίο παραλήρημα του Τούρκου αξιωματούχου.
Να σημειωθεί, πάντως, ότι ανέκαθεν η στάση της ελληνικής διπλωματίας – ανεξάρτητα από το ποια πολιτική παράταξη ήταν στην κυβέρνηση – τασσόταν υπέρ των ελληνοτουρκικών επαφών και του διαλόγου, παρά μιας ανύπαρκτης και εχθρικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών.
Εάν πλέον η υπομονή έχει και τα όριά της, μένει να φανεί…
Τι επιδιώκει ο Ερντογάν
Κατ’ αρχήν, την επανεκλογή του στις εκλογές του 2023.
Κατά δεύτερον, αυτό που πάντα ονειρευόταν: Την «στέψη» του ως μεγάλου ηγέτη, όχι μόνο της Τουρκίας, αλλά και του μουσουλμανικού κόσμου εν γένει, εξ ου και οι – επιτυχείς, δυστυχώς – προσπάθειες τουρκικής διείσδυσης σε χώρες των Βαλκανίων, αλλά και της Μέσης Ανατολής.
Δεν είναι τυχαίος, άλλωστε, ο χαρακτηρισμός του «σουλτάνου», που του έχουν αποδώσει τα μέσα ενημέρωσης διεθνώς. Τα νέο-οθωμανικά όνειρα του Ερντογάν παραμένουν ζωντανά.
Ωστόσο, το κόμμα του έχει αρχίσει να πέφτει στις δημοσκοπήσεις, ενώ η τουρκική οικονομία βυθίζεται στα τάρταρα.
Έτσι, λοιπόν, κάνει «δωράκια» στους εθνικιστές κυβερνητικούς του εταίρους, αλλά και στο συντηρητικό κοινό της χώρας του – ουδόλως αμελητέο – πότε με επιθέσεις κατά της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ, πότε με τον διορισμό από τον ίδιο τού πρύτανη στο Πανεπιστήμιο Βοσπόρου και, στη συνέχεια, με την αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την προστασία των γυναικών από τη βία, την ώρα που οι γυναικοκτονίες αποτελούν συχνότατο φαινόμενο στη χώρα του.
Επιπλέον, ήρθε και η εισήγηση του εισαγγελέα του ανώτατου δικαστηρίου της Τουρκίας για τη διάλυση του αριστερού φιλοκουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP), το οποίο, σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, έχει ευρύτερη απήχηση, μολονότι ο εγχώριος Τύπος το παρουσιάζει να έχει μόνο κουρδική βάση.
Υπενθυμίζεται ότι το HDP, που κατηγορείται για σχέσεις με το PKK, είχε αποσπάσει το 2015 το 13% των ψήφων και 79 έδρες στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, βάζοντας εμπόδια στο AKP να σχηματίσει κυβέρνηση.
Το «δώρο εξ ουρανού» των απόστρατων ναυάρχων
Ως δώρο εξ ουρανού και χείρα βοηθείας στον Ερντογάν και την επιδίωξή του να επανεκλεγεί το 2023, χαρακτηρίζει το Foreign Policy το «μανιφέστο» των απόστρατων ναυάρχων.
Πρόκειται για την επιστολή που υπέγραψαν το περασμένο Σάββατο 103 απόστρατοι ναύαρχοι στην Τουρκία, με την οποία κατήγγειλαν την κουβέντα που έχει ανοίξει στην γείτονα, για το κατά πόσον θα πρέπει να αποσυρθεί από τη Συνθήκη του Μοντρέ του 1936, που ρυθμίζει το καθεστώς διέλευσης πολεμικών πλοίων από τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαρδανέλια. Οι ναύαρχοι κατηγόρησαν την κυβέρνηση Ερντογάν για προσπάθεια ισλαμοποίησης των ενόπλων δυνάμεων, με αφορμή μια φωτογραφία που διέρρευσε και απεικονίζει έναν Τούρκο εν ενεργεία ναύαρχο να προσεύχεται φορώντας σαρίκι.
Όπως σημειώνει ο αναλυτής Στίβεν Κουκ της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης «Council on Foreign Relations» σε άρθρο του, ο τρόπος με τον οποίο ο Ερντογάν και συνεργάτες του έσπευσαν να παρουσιάσουν ως απόπειρα πολιτικού πραξικοπήματος την επιστολή, μπορεί να σηματοδότησε τον αποφασιστικό παράγοντα που έψαχνε, προκειμένου να επιστρέψει στο παιχνίδι – τουλάχιστον στην εσωτερική πολιτική σκηνή.
Και είναι γεγονός πως, ό,τι και αν αποσκοπούσαν με το μανιφέστο τους οι απόστρατοι – είτε να στείλουν ένα μήνα σε ομοφρονούντες αξιωματικούς εν ενεργεία, είτε απλώς να διατυπώσουν τις διαφωνίες τους – τελικά, όπως επισημαίνεται στο άρθρο του Foreign Policy, το θέμα κατέληξε προς όφελος του Ερντογάν, αφού το χρησιμοποιεί για να συσπειρώσει τη βάση του, στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει τη νίκη του κόμματός του (AKP) στις εκλογές του 2023.
Να προσθέσουμε σε αυτό το σημείο ότι ο Ερντογάν είχε ζητήσει να πάρει θέση η τουρκική αντιπολίτευση των Κεμαλιστών για τη διακήρυξη των απόστρατων ναυάρχων, σε μία προσπάθεια να εκβιάσει το Ρεπουμπλικανικό κόμμα και να το παρουσιάσει ως φίλο των «συνωμοτών» και «επίδοξων πραξικοπηματιών», εάν δεν έπαιρναν σαφή θέση υπέρ των ερντογανικών φαντασιώσεων περί νέου στρατιωτικού πραξικοπήματος.
Η απρόθυμη Ευρώπη και ο ρόλος της Μέρκελ
Πόσες φορές διαψεύστηκε η χώρα μας – και πάλι, ανεξάρτητα από το ποιοι μας κυβερνούσαν – όποτε περίμενε μια σθεναρή στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα! Από αναβολή σε αναβολή οι ευρωπαϊκές αποφάσεις, ακόμη και για διατύπωση – πόσο μάλλον για επιβολή – κυρώσεων κατά της Τουρκίας, κάθε φορά που υπερέβαινε τα εσκεμμένα σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο, Ελλάδα και Κύπρο.
Στην τελευταία τηλεδιάσκεψη κορυφής (25-26 Μαρτίου) τουλάχιστον, το τελικό κείμενο των 27 ηγετών στην… τρίτη του εκδοχή – αφού συναντούσε τις σταθερές αντιρρήσεις της Λευκωσίας και της Αθήνας – κατέληξε πως όλες οι αποφάσεις «είναι σταδιακές, υπό όρους και αναστρέψιμες». Εν ολίγοις, η ΕΕ διαμήνυσε στον Ερντογάν πως δεν δίνεται λευκή επιταγή στην Τουρκία, η συμπεριφορά της οποίας θα αξιολογηθεί, με τις σχετικές αποφάσεις να παραπέμπονται για τον Ιούνιο, στην επόμενη Σύνοδο.
Ο ευρωπαϊκός δισταγμός έναντι της Τουρκίας έχει να κάνει, πρωτίστως, με τα οικονομικά συμφέροντα των κρατών-μελών και κυρίως της Γερμανίας, αλλά και με τον φόβο ενός νέου προσφυγικού κύματος, κάτι που έχει εργαλειοποιήσει ο Ερντογάν εδώ και χρόνια.
Τον τελευταίο καιρό, πάντως, δίπλα στη φωνή του Γάλλου Μακρόν, που είναι πιο κοντά στις ελληνικές θέσεις και, συνήθως, απέναντι στον Ερντογάν, προστέθηκε και αυτή του Ιταλού Ντράγκι, ο οποίος, όπως δήλωσε πρόσφατα, είπε τα πράγματα με το όνομά τους, αποκαλώντας τον Τούρκο πρόεδρο «δικτάτορα».
Είναι γνωστό, ωστόσο, ότι το «πάνω χέρι» στην Ένωση, το έχει η Γερμανία της Μέρκελ. Για παράδειγμα, η ανυπαρξία κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για τη διαχείριση του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος οφείλεται πρωτίστως στις παλινωδίες της Γερμανίδας καγκελαρίου.
Από την άλλη πλευρά, ο ισχυρισμός του Μεβλούτ Τσαβούσογλου ότι, με την πολιτική που ακολούθησε η κυβέρνησή του, δημιούργησε τετελεσμένα στην περιοχή υπέρ των τουρκικών συμφερόντων, επίσης, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ανοχή που έδειξε η Μέρκελ απέναντι στην Άγκυρα.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι γερμανικές επιχειρήσεις έχουν επενδύσει μεγάλα ποσά στην Τουρκία, η οποία είναι καλός πελάτης της Γερμανίας και στους εξοπλισμούς, ενώ τα 3,5 εκατομμύρια των Τούρκων μεταναστών παίζουν ρόλο στις αποφάσεις της Μέρκελ, η οποία, κάθε φορά, απορρίπτει μία προσπάθεια επιβολής κυρώσεων, φθάνοντας στο σημείο ακόμη και να καλοπιάσει τον Ερντογάν, όταν εκείνος πρόσβαλε και προκαλούσε ανοιχτά τον Μακρόν!
Ως προς την αλλαγή σκηνικού στις ΗΠΑ, με την εκλογή του Τζο Μπάιντεν, και τις όποιες ελληνικές προσδοκίες για σκληρή στάση απέναντι στην Τουρκία, να θυμίσουμε ότι στην πρόσφατη τηλεδιάσκεψη κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών, όπου είχε προσκληθεί να παρέμβει και ο Αμερικανός πρόεδρος, έβαλε και εκείνος το χεράκι του για να μην υπάρξουν αποφάσεις για επιβολή κυρώσεων στην γείτονα.
Βέβαια, σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον Έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, ο Μπάιντεν τον διαβεβαίωσε ότι θα είναι πάντα «δίπλα μας», καλώντας τον μάλιστα να μην διστάσει, εάν χρειαστούμε τη βοήθειά του.
Ωστόσο, να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ, παρότι βλέπουν την ισχύ του ΝΑΤΟ να αποδυναμώνεται από την ανάπτυξη των ρωσικών S-400 από τον Ερντογάν, δεν είναι πρόθυμες και να «χαρίσουν» την Τουρκία – ένα ισχυρό, αν και απρόβλεπτο, σύμμαχο – στη Μόσχα.
Όσο για το ρόλο που παίζει η Τουρκία στη Συρία και τη Λιβύη – όπως και στη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ υπέρ της χώρας-δορυφόρου της (σ.σ. Αζερμπαϊτζάν) – αλλά και το γεγονός πως η Ευρώπη παραμένει αδρανής, επιτρέποντας στον Ερντογάν να παίζει παιχνίδια στα νοτιοανατολικά της σύνορα, δεν προϊδεάζει για μια πιο σθεναρή ευρωπαϊκή γραμμή απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα, στο άμεσο μέλλον.
