Η Άγκυρα φαίνεται να εξετάζει μια φιλική προς τις ΗΠΑ αναθεώρηση της εξωτερικής πολιτικής για να αντιμετωπίσει το Ιράν και τη Ρωσία στις περιοχές του Καυκάσου και του Εύξεινου Πόντου, αλλά μια τέτοια αλλαγή δεν θα είναι χωρίς γεωπολιτικούς κινδύνους αλλού.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Συσφίγγουν τις στρατιωτικές τους σχέσεις Άγκυρα & Ισλαμαμπάντ
Σε μια μάλλον ασυνήθιστη ανάρτηση στον ιστότοπό του την περασμένη εβδομάδα, το υπουργείο Άμυνας της Τουρκίας δημοσίευσε πλάνα και φωτογραφίες από μια συνάντηση που πραγματοποίησαν οι υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών της χώρας με εκπροσώπους δύο τουρκικών μειονοτήτων, των Τούρκων της Αϊσκά και των Γκαγκαζο, κατά την επίσκεψή τους στην Ουκρανία.
Η πραγματοποίηση συναντήσεων με τουρκικές μειονότητες στο εξωτερικό και η δημοσίευσή τους δεν είναι καθόλου συνηθισμένο για τους Τούρκους υπουργούς Άμυνας, όπως θα γνωρίζουν οι παλιοί παρατηρητές της Άγκυρας.
Τέτοιες επαφές υπήρξαν πρωτίστως καθήκον της Προεδρίας για τους Τούρκους στο Εξωτερικό και για τις σχετικές κοινότητες, ένα τμήμα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, στο πλαίσιο της προβολής ήπιας ισχύος παρά του ΥΠΑΜ και του ΥΠΕΞ.
Το ενδιαφέρον της Άγκυρας για τις εθνοτικές συγγένειες στο εξωτερικό έχει αυξηθεί σημαντικά μετά την έξαρση της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας στα τέλη Σεπτεμβρίου.
Η Τουρκία παρείχε στρατιωτική βοήθεια στο Αζερμπαϊτζάν, με το οποίο έχει στενούς πολιτικούς και εθνοτικούς δεσμούς. Βοήθησε τον αζερικό στρατό να ανακτήσει ορισμένα από τα εδάφη που είχαν καταλάβει οι Αρμενικές δυνάμεις από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Στην Τουρκία, ο πόλεμος των έξι εβδομάδων έστρεψε την προσοχή του κοινού στον Νότιο Καύκασο από τη Μέση Ανατολή, όπου οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και τη Λιβύη είχαν κυριαρχήσει στην εξωτερική ατζέντα της χώρας τα τελευταία χρόνια.
Τα κρατικά και φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, ειδικότερα, χαιρέτισαν τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με ρωσική παρέμβαση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ως νίκη τόσο του Αζερμπαϊτζάν όσο και της Τουρκίας.
Ένα κοινό τουρκορωσικό κέντρο για την παρακολούθηση της εκεχειρίας ερμηνεύθηκε ως «η επιστροφή των Τούρκων στρατιωτών στο Αζερμπαϊτζάν μετά από 102 χρόνια» και η προγραμματισμένη επανέναρξη των οδικών μεταφορών στην περιοχή ως κέρδος της Τουρκίας από μια στρατηγική πύλη προς τις τουρκικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας.
Στις 10 Δεκεμβρίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παρευρέθηκε σε εορταστική στρατιωτική παρέλαση στο Μπακού, όπου η ομιλία του περιελάμβανε στίχους ενός εθνικιστή ποιητή των Αζέρων που πυροδότησε μια διπλωματική διαμάχη με το Ιράν.
Για ορισμένους αναλυτές, η ομιλία του Ερντογάν αντηχεί ως το σήμα μιας αλλαγής στην εξωτερική πολιτική της Άγκυρας.
Αν και οι αμφιλεγόμενοι στίχοι ανήκαν σε ανώνυμη λαογραφία, είχαν εμπνεύσει ένα ποίημα του 1960 που θρηνούσε τη διχοτόμηση του Αζερμπαϊτζάν του 19ου αιώνα μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας από τον Αζέρο ποιητή Bahtiyar Vahapzade, ένθερμο υποστηρικτή του παντουρκισμού, που υποστηρίζει την πολιτιστική και πολιτική ενοποίηση όλων των τουρκογενών λαών στον κόσμο.
Ο Vahapzade στιγματίστηκε ως «εθνικιστής» για το ποίημα και εκδιώχθηκε από τη θέση του ως καθηγητής πανεπιστημίου στην τότε Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν.
Η έμφαση του Ερντογάν σε ισχυρότερους δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν ενίσχυσε την προσδοκία ότι το επίκεντρο της εξωτερικής του πολιτικής θα μετατοπιστεί όλο και περισσότερο από τον αραβικό κόσμο στον Καύκασο, τη Μαύρη Θάλασσα και τις λεκάνες της Κασπίας και την Κεντρική Ασία.
Οι προσπάθειες για ενίσχυση των δεσμών, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής συνεργασίας και της ασφάλειας με τις τουρκικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, τις οποίες η Άγκυρα έχει παραμελήσει για κάποιο χρονικό διάστημα, δεν πρέπει να εκπλήσσει.
Στο περιφερειακό πλαίσιο, η κυβέρνηση του Ερντογάν κατέληξε χωρίς πραγματικούς συμμάχους στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, εκτός από το Κατάρ, παρά τον ισχυρισμό της για ηγεσία στον μουσουλμανικό κόσμο.
Στο εσωτερικό, οι φθίνουσες πολιτικές του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν, το έχουν κάνει όμηρο του συμμάχου του, του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικών Κινήσεων (MHP), το οποίο προωθεί τον τουρκικό εθνικισμό και ισχυρότερους δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν και τους υπόλοιπους τουρκόφωνους λαούς.
Για να διατηρήσει την ισχυρή πρόσφυση του στην εξουσία, ο Ερντογάν πρέπει να διατηρήσει τη συμμαχία, οπότε είναι απίθανο να αντιταχθεί στο ότι η βάση των ψηφοφόρων του θα γίνει πιο εθνικιστική εν μέσω ενός παρτουρκικού προσανατολισμού στην εξωτερική πολιτική και των αυξανόμενων λαϊκιστικών, ακροδεξιών και εθνικιστικών συναισθημάτων στην εσωτερική πολιτική.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Παγίδα Κρεμλίνου σε Άγκυρα: Ο Πούτιν περικύκλωσε στρατιωτικά την Τουρκία και ο Ερντογάν δεν πήρε "χαμπάρι"
Το AKP και το MHP επιδίωξαν να ξυπνήσουν το καλό κόμμα, μια άλλη εθνικιστική στολή, στη συμμαχία τους, η οποία είναι μια άλλη δυναμική που τρέφει την παντουρκική στροφή στην εξωτερική πολιτική.
Το αν αυτή η νέα κλίση είναι παροδική ή διαρκής είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, δεδομένης της γρήγορης στροφής σε θέματα εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν.
Ωστόσο, κρίνοντας από τις κινήσεις της κυβέρνησης, η Άγκυρα φαίνεται να μπαίνει στη νέα χρονιά με παντουρκική προοπτική γεγονός που προκαλεί τη δυσαρέσκεια της Μόσχας και της Τεχεράνης.
Σύμφωνα με τον Burhanettin Duran, επικεφαλής ενός φιλοκυβερνητικού Think tank, η Τεχεράνη είναι «βαθιά δυσαρεστημένη» με την αυξανόμενη περιφερειακή επιρροή της Άγκυρας και ανησυχεί για την προοπτική αλλαγής της στάσης της στην περιοχή μετά την αλλαγή φρουράς στην Ουάσινγκτον.
«Σε αυτό το νέο κεφάλαιο, το μεγάλο παιχνίδι μεταξύ των περιφερειακών δυνάμεων θα περιλαμβάνει την Τουρκία, το Ιράν και το Ισραήλ
Η ιρανική ελίτ πρέπει τώρα να αναιρέσει την εθνικιστική υπερηφάνεια και τις υπερβολικές ελπίδες της και να επικεντρωθεί στις νέες γεωπολιτικές περιοχές της περιοχής», έγραψε ο Ντουράν σε άρθρο της 17ης Δεκεμβρίου στην εφημερίδα Sabah.
Φαινομενικά, οι προετοιμασίες της Άγκυρας για τον ερχομό του Τζο Μπάιντεν στην εξουσία, περιλαμβάνουν σχέδια αναπροσαρμογής της εξωτερικής πολιτικής με παντουρκικό άρωμα που θα στοχεύουν στην απομόνωση του Ιράν και τον περιορισμό της Ρωσίας στις περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και του Καυκάσου με την υποστήριξη του Ισραήλ.
Ωστόσο, μια τέτοια αλλαγή θα έρθει με τον αυξανόμενο κίνδυνο γεωπολιτικής αποσύνδεσης μεταξύ των στάσεων της Τουρκίας προς το Βορρά και το Νότο.
Για να αντισταθμίσει τη Ρωσία και να απομονώσει το Ιράν στα βόρεια, δηλαδή τη Μαύρη Θάλασσα και τον Καύκασο, η Τουρκία θα πρέπει να στηριχθεί στο δυτικό μπλοκ ασφαλείας, να εμπλακεί στο ΝΑΤΟ, να βελτιώσει τους δεσμούς με την Ουκρανία και το Ισραήλ και, το σημαντικότερο, να επαναφέρει τους δεσμούς με την Ουάσινγκτον υπό τη διοίκηση του Μπάιντεν.
Στο νότο, ωστόσο, η Τουρκία χρειάζεται συνεχή ρωσική και ιρανική συνεργασία για να αντισταθμίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη στη σύγκρουση της Συρίας και τον ενεργειακό ανταγωνισμό στην Ανατολική Μεσόγειο.
Μια τέτοια γεωπολιτική αποσύνδεση δημιουργεί ένα σκληρό δίλημμα που αναπόφευκτα θα τεθεί σε πίεση και θα δοκιμάσει τις δυνατότητες της Άγκυρας το επόμενο έτος.
