Τη σημασία της εξισορρόπησης της τουρκικής υπεροπλίας σε μια ενδεχόμενη διαπραγμάτευση της Ελλάδας με την Τουρκία τονίζει με συνέντευξή του στην «Καθημερινή» και τον Γιάννη Παλαιολόγο, ο Ζεράρ Αρό, μέχρι πρότινος πρέσβης της Γαλλίας στις ΗΠΑ και παλαιότερα πρέσβης στον ΟΗΕ και στο Ισραήλ.
Ο Αρό, στέλεχος σήμερα της συμβουλευτικής εταιρείας Albright Stonebridge Group, εξηγεί τη λογική της σθεναρής γαλλικής στάσης υπέρ της Αθήνας, τις συνέπειες της μειωμένης παρουσίας της Ουάσιγκτον στην περιοχή και τα όρια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. «Οι Τούρκοι είναι νταήδες», παρατηρεί, με την ευθύτητα του πρόσφατα απελευθερωμένου από τα δεσμά της διπλωματικής γλώσσας. «Εχω διαπραγματευθεί για δεκαετίες μαζί τους και είναι πάντα πολύ δύσκολοι, πολύ ωμοί. Παίζουν ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος· δεν προσπαθούν να κατανοήσουν την οπτική του άλλου».
Ειδικά απέναντι στην Ελλάδα «έχουν ενθαρρυνθεί γιατί είναι πιο ισχυροί, η οικονομία τους είναι τρεις-τέσσερις φορές μεγαλύτερη». Χαρακτηρίζει το τουρκολιβυκό μνημόνιο του περασμένου Νοεμβρίου μια «εξωφρενική πρόκληση». Είναι «τόσο ακραίο, που καταλήγει να αναιρεί τον εαυτό του», λέει.
Ο Αρό μιλάει για το πνεύμα αναθεωρητισμού που έχει εδραιωθεί στην Τουρκία, το οποίο εκφράζει ο Ερντογάν. Μεταφέρει όσα του είπε, «σοκαρισμένη», υψηλόβαθμη Γαλλίδα διπλωμάτις για τις συζητήσεις που είχε με Τούρκους σε πρόσφατη επίσκεψη αναψυχής στην Κωνσταντινούπολη. «Λένε ότι η Συνθήκη της Λωζάννης ήταν μια καταστροφή και η παράδοση των νησιών στην Ελλάδα. Υπάρχει η αίσθηση –όπως π.χ. και στην Κίνα– ότι η Τουρκία έπεσε θύμα εκμετάλλευσης όταν ήταν αδύναμη και ότι πρέπει να διεκδικήσει εκ νέου τα νόμιμα δικαιώματά της. Και η απάντηση, όταν τους έλεγε ότι το διεθνές δίκαιο εν πολλοίς είναι στο πλευρό της Ελλάδας, ήταν: “Και λοιπόν;”».
«Αμφιβάλλω ότι θα επιδιώξουν τη σύρραξη», σημειώνει. «Αλλά η πεποίθηση του Μακρόν είναι ότι ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί ένα ατύχημα είναι να δείξουμε ότι στεκόμαστε στο πλευρό των Ελλήνων. Για να ξεκινήσει κανείς μια διαπραγμάτευση με την Τουρκία, πρέπει να υπάρχει ισορροπία δυνάμεων. Αν η διαπραγμάτευση είναι αποκλειστικά ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, το παιχνίδι θα έχει χαθεί εξαρχής – η Τουρκία θα εκμεταλλευθεί στο έπακρον την ισχύ της».
Ακόμα και αν έχει εδραιωθεί η αναγκαία ισορροπία δυνάμεων, με τη συνεργασία χωρών όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ, εκτιμά ότι θα είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί λύση: «Θα πρέπει και οι δύο πλευρές να κάνουν σημαντικές υποχωρήσεις, σε επίπεδο πραγματικό και συμβολικό, και οι υποχωρήσεις αυτές να γίνουν αποδεκτές από τους εθνικιστές της κάθε χώρας. Γιατί υπάρχει και στην Ελλάδα θέμα εθνικισμού… Και δυστυχώς το πνεύμα των καιρών δεν είναι ένα πνεύμα κοινής λογικής».
«Η Γαλλία και η διεθνής κοινότητα δεν παίρνουν θέση για το θέμα των εκκρεμών ζητημάτων με τις θαλάσσιες ζώνες», καταλήγει ο Αρό. «Πρόκειται για ιδιαιτέρως σύνθετα ζητήματα από τεχνικής και νομικής άποψης και η Τουρκία έχει δίκιο ότι δεν γίνεται να αποκλειστεί εντελώς από το Αιγαίο εξαιτίας της ύπαρξης των νησιών. Αυτό όμως δεν δικαιολογεί την πολιτική εκφοβισμού της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα».
«Διακοπές από την Ιστορία»
O έμπειρος διπλωμάτης προειδοποιεί ότι η Αθήνα δεν πρέπει να περιμένει πολλά από την Ε.Ε. «Δεν θα υπάρξει κοινό μέτωπο υπέρ των κυρώσεων», προβλέπει. «Η Ευρώπη ως πολιτική οντότητα δεν υφίσταται πραγματικά. Είδατε πόσο διαφορετική ήταν η αντίδραση για τα γεγονότα στη Λευκορωσία σε σχέση με την Ανατολική Μεσόγειο. Είδατε τη γερμανική ανακοίνωση –ντροπιαστική, στα δικά μας μάτια– που καλούσε την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Τουρκία να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτές τις αντιδράσεις. Ενας είναι ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι μας κατά μία έννοια βρίσκονται σε διακοπές από την Ιστορία: ζουν σε έναν παραδεισένιο κόσμο, όπου όλα διευθετούνται μέσω πολιτισμένων συνομιλιών, δεν αναγνωρίζουν ότι η διπλωματία βασίζεται στη στρατιωτική ισχύ. Επιπλέον, θεωρούν τα ελληνοτουρκικά μια εξωτική αντιπαράθεση, στην οποία δεν θέλουν να έχουν καμία εμπλοκή. Αν είσαι στη Στοκχόλμη, δεν σε ενδιαφέρει το Καστελλόριζο – σε ενδιαφέρει να διατηρήσεις καλές σχέσεις με την Τουρκία. Τρίτον, υπάρχει η ιστορική, στρατηγική θεώρηση βάσει της οποίας η Τουρκία είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια του ΝΑΤΟ.
Τέλος, υπάρχει η ειδική περίπτωση της Γερμανίας, με τη μεγάλη τουρκική μειονότητα και με τις στενές οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία».
Πέρα όμως από την αλληλεγγύη προς την Ελλάδα, γιατί έχει κινηθεί τόσο δυναμικά το Παρίσι κατά του τουρκικού επεκτατισμού; «Η πολιτική αυτή απέναντι στην Ελλάδα και στην Κύπρο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου φάσματος επιθετικών κινήσεων της Τουρκίας», π.χ. στη Λιβύη και στη βόρεια Συρία, εξηγεί. Ο Αρό τονίζει τη σημασία της αμερικανικής απουσίας από την περιοχή στα χρόνια της προεδρίας Τραμπ. «Υπό μία φυσιολογική αμερικανική διοίκηση, η Τουρκία ποτέ δεν θα διενοείτο να στείλει στρατιώτες στη Λιβύη. Παραπονιόμασταν για τη φορτική παρουσία των Αμερικανών στην περιοχή, αλλά τώρα βλέπουμε τι συμβαίνει όταν λείπουν». Αυτό έχει παίξει κρίσιμο ρόλο στη στάση του Μακρόν, εξηγεί: «Αυτό που λέει είναι ότι ο κόσμος αλλάζει, το περιβάλλον της Ευρώπης φλέγεται –Ουκρανία, Συρία, Λιβύη, Σαχέλ– και οι Αμερικανοί δεν αντιδρούν, οπότε πρέπει να δράσουμε εμείς».
Βασικός παράγων του ασταθούς αυτού νέου κόσμου είναι μια Ρωσία που «με τη συμπεριφορά της καθιστά τον διάλογο με την Ευρώπη ανέφικτο», προσθέτει. Η απόπειρα δηλητηρίασης του Αλεξέι Ναβάλνι είναι «άλλο ένα καρφί στο φέρετρο» της όποιας απόπειρας επαναπροσέγγισης.
Οι κρίσιμες εκλογές
Πόσο θα αλλάξουν τα πράγματα στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα, αν κερδίσει τις εκλογές ο Τζο Μπάιντεν; «Οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου είναι οι πιο σημαντικές για τον υπόλοιπο κόσμο από εκείνες του 1932, όταν εξελέγη για πρώτη φορά ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ. Ποτέ ξανά έκτοτε δεν είχαμε δύο υποψηφίους με τόσο διαφορετικές φιλοσοφίες για την εξωτερική πολιτική. Αν ο Τραμπ επανεκλεγεί, θα είναι ο καθένας για τον εαυτό του. Οι ΗΠΑ θα υπονομεύσουν τις συμμαχίες στις οποίες ανήκουν, θα επεμβαίνουν μόνο όταν θα διακυβεύονται τα ζωτικά τους συμφέροντα· ακόμα και το ΝΑΤΟ θα κινδυνεύσει με κατάρρευση.
Η Ευρώπη μόνη της θα κληθεί να αντιμετωπίσει προκλήσεις όπως η Τουρκία και η Ρωσία». Ο Αρό ωστόσο, που υπηρέτησε ως πρέσβης της Γαλλίας στις ΗΠΑ από το 2014 έως το 2019, σημειώνει ότι δεν θα αλλάξουν όλα αν ηττηθεί ο Τραμπ: «Η κοινή γνώμη επιδεικνύει κόπωση με τις διεθνείς επεμβάσεις, κάτι το οποίο συμμερίζεται η αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών… Δεν θα δούμε Αμερικανούς στρατιώτες στη Συρία ή στην Ουκρανία αν κερδίσει ο Μπάιντεν. Επιπλέον, η στροφή προς την Κίνα θα συνεχιστεί».
Η κρίσιμη διαφορά, τονίζει, είναι ότι «θα δούμε μια επανάκαμψη της αμερικανικής διπλωματίας – κάτι το οποίο θα έχει μεγάλη σημασία και για την Ανατολική Μεσόγειο». Περιγράφοντας τα άδεια γραφεία στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ επί Τραμπ, σχολιάζει για τον Αμερικανό πρόεδρο: «Δεν ενδιαφέρεται για τη γραφειοκρατία, για συμβουλές – αποφασίζει παρορμητικά, παρακολουθώντας Fox News».
Η συμφωνία που θα υπογράψουν στις 10/9 Μακρόν και Μητσοτάκης
Οι Γάλλοι θα υπογράψουν ότι θα συνδράμουν στην Ελλάδα σε περίπτωση πολεμικής εμπλοκής.
Η συμφωνία για αμοιβαία αμυντική συνδρομή θα είναι βασισμένη στο άρθρο 42 της ευρωπαϊκής συνθήκης που προβλέπει ότι αν κράτος μέλος δεχθεί επίθεση τα άλλα κράτη συνδράμουν με όλα τα μέσα αλλά και στο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ που ορίζει ότι η επίθεση εναντίον ενός συμμάχου σημαίνει επίθεση εναντίον όλων των συμμάχων.
Γιατί το κάνει όμως αυτό ο Μακρόν; Γιατί είναι πεπεισμένος ότι η νίκη του στις επόμενες γαλλικές εκλογές θα διασφαλιστεί μόνο αν δείξει ότι είναι το αφεντικό στην Ανατολική Μεσόγειο.
Επιδιώκει λοιπόν είτε να αναμετρηθεί με τον Ερντογάν στην Λιβύη είτε να αναμετρηθεί μαζί του στο Καστελόριζο.
Η ελληνογαλλική συμφωνία θα περιλαμβάνει αύξηση των κοινών στρατιωτικών ασκήσεων και ελλιμενισμό γαλλικών πλοίων σε ελληνικά λιμάνια.
